DOI Artikel:
Frazik, Józef Tomasz: Zagadnienie sklepień o przęsłach trójpodporowych w architekturze średniowiecznej
DOI Seite / Zitierlink:https://doi.org/10.11588/diglit.20353#0060
53. Mont-Saint-Michel, rzut arkad krużganku (według Viol-
let-le-Duca rys. R. Frazikowa).
w. XV210; w klasztorze Dominikanów w Znojmie211
i w Borovanach, w XV212. Z grupą tą w pewnym
sensie, ze względu na układ podpór, łączą się dwuna-
wowe wnętrza kapitularza i refektarza w Beben-
hausen, r. 1335213 i w Maulbronn, 2. ćwierć w.
XIV214, które posiadają również naprzemianległy,
nie korespondujący ze sobą, ale mijający się, anty-
klasyczny system podpór.
Pod koniec w. XII na terenie Francji pojawiają
się też sklepienia trójkątne z żebrem dwudzielnym.
Jeden z najstarszych przykładów sLanowią dwa takie
przęsła umieszczone w narożach ortogonalnie zam-
kniętego obejścia kościoła kolegiackiego Saint Qui-
riac w Provins z około r. 1190215. Jednak pierwsze
przęsła tego typu były używane początkowo najczę-
ściej w charakterze trompów dominikalnie sklepio-
nych kościołów Anjou216. I taką lub podobną rolę
spełniają na terenie Moraw w wieży mieszkalnej
w Lodenicach, datowanej na lata 1210—1220217, ale
posiadającej sklepienia z 2. połowy w. XIII, jakby
wskazywały na to wsporniki, oraz w korpusie kościoła
w Tfebić, wzniesionym po r. 1240 (ryc. 54 i 55)218.
W Tfebić i w Lodenicach na II piętrze uzupełniają
one puste naroża ośmiobocznych sklepień żebrowo-
-kopulastych, wpisanych w kwadratowe pola, na-
210 Koepf, o.c, s. 34.
211 Prokop, o.c. II, s. 462—464.
212 J. Braniś, Politycky okres Ćesko-Budejovick$ (Soupis
pamatek... VIII, Praha 1900, s. 8 i n.).
213 Clasen, Deutsche Gewolbe... s. 52 oraz ryc. 131.
214 Tamże, s. 54 oraz ryc. 130.
215 Gall, Die gotische Baukunst... I, s. 368. — Również
Lasteyrie, Uarchitecture... gothiąue I, s. 48.
218 Por. R. Hamann, Die Baugeschichte der Kloster zu
Lehnin, Marburg 1923, s. 136—137. — Również Lasteyrie,
Uarchitecture... gothiąue II, s. 93.
217 Prokop, o.c., s. 162. — Obiekt wymaga badania
z autopsji.
tomiast na I piętrze wieży w Lodenicach znane są
prawdopodobnie jako najwcześniejsze na swym te-
renie w układzie, który z pewnymi zmianami
w szczegółach będzie się powtarzać w w. XIV i po-
czątkiem XV w Europie środkowej. Mianowicie we
wnętrzu o rzucie kwadratu o podporach rozstawio-
nych tak samo jak do wzniesienia sklepienia ośmio-
dzielnego zostało wbudowane sklepienie krzyżowo-
-żebrowe, położone diagonalnie w stosunku do po-
mieszczenia, tzn. wykreślone metodą ad ąuadratum.
W ściętych w ten sposób narożach skonstruowano
sklepienia o przęsłach trójkątnych-dwudzielnych
(ryc. 19). Formalnie z tym zabytkiem wiążą się
późniejsze sklepienia o przęsłach trójkątnych, wznie-
sionych na ośmiu podporach, które są rozmieszczone
na obwodzie kwadratu lub prostokąta, sklepienia
bądź to powtarzające, bądź interpretujące formę
z Lodenic. Znajdują się one: w zabudowaniach
klasztorów cysterskich w Chorin (1. połowa w.
XIV)219 i Marienwalde (w. XIV, identyczne jak
w Lodenicach)220 w krypcie kościoła w Dzierzgoniu
(około r. 1330, ryc. 20)221, w zamku w Tapiau
(po r. 1351)222, w zakrystii katedry w Pradze (po
54. Lodenice, wieża mieszkalna, rzut II piętra (według Prokopa
rys. R. Frazikowa).
218 A. Kutal, D. Libal, A. Matejeek, Ceske umeni
goticke I. Stavitelstvi a socharsWi, Praha 1949, tabl. 12, 14, i 15.
219 Kloster Chorin (Die Bau- und Kunstdenkmaler der
Provinz Brandenburg III, Kreis Angermunde, T. 3, H. III,
Berlin 1927, tabl. 8). — G. Prange, Das Kloster Chorin, Berlin
1954, passim.
220 Eydoux, o.c, s. 57.
221 Por.^ przypis 172.
222 Clasen, Deutsche Gewolbe..., s. 63. — C. Stein-
brecht, Preussen zur Zeit der Landmeister. Beitrdge zur Bau-
kunst des Deutschen Ritterordens, Berlin 1888, s. 123—128. —
Clasen, Die Burgbauten, s. 98.
54
let-le-Duca rys. R. Frazikowa).
w. XV210; w klasztorze Dominikanów w Znojmie211
i w Borovanach, w XV212. Z grupą tą w pewnym
sensie, ze względu na układ podpór, łączą się dwuna-
wowe wnętrza kapitularza i refektarza w Beben-
hausen, r. 1335213 i w Maulbronn, 2. ćwierć w.
XIV214, które posiadają również naprzemianległy,
nie korespondujący ze sobą, ale mijający się, anty-
klasyczny system podpór.
Pod koniec w. XII na terenie Francji pojawiają
się też sklepienia trójkątne z żebrem dwudzielnym.
Jeden z najstarszych przykładów sLanowią dwa takie
przęsła umieszczone w narożach ortogonalnie zam-
kniętego obejścia kościoła kolegiackiego Saint Qui-
riac w Provins z około r. 1190215. Jednak pierwsze
przęsła tego typu były używane początkowo najczę-
ściej w charakterze trompów dominikalnie sklepio-
nych kościołów Anjou216. I taką lub podobną rolę
spełniają na terenie Moraw w wieży mieszkalnej
w Lodenicach, datowanej na lata 1210—1220217, ale
posiadającej sklepienia z 2. połowy w. XIII, jakby
wskazywały na to wsporniki, oraz w korpusie kościoła
w Tfebić, wzniesionym po r. 1240 (ryc. 54 i 55)218.
W Tfebić i w Lodenicach na II piętrze uzupełniają
one puste naroża ośmiobocznych sklepień żebrowo-
-kopulastych, wpisanych w kwadratowe pola, na-
210 Koepf, o.c, s. 34.
211 Prokop, o.c. II, s. 462—464.
212 J. Braniś, Politycky okres Ćesko-Budejovick$ (Soupis
pamatek... VIII, Praha 1900, s. 8 i n.).
213 Clasen, Deutsche Gewolbe... s. 52 oraz ryc. 131.
214 Tamże, s. 54 oraz ryc. 130.
215 Gall, Die gotische Baukunst... I, s. 368. — Również
Lasteyrie, Uarchitecture... gothiąue I, s. 48.
218 Por. R. Hamann, Die Baugeschichte der Kloster zu
Lehnin, Marburg 1923, s. 136—137. — Również Lasteyrie,
Uarchitecture... gothiąue II, s. 93.
217 Prokop, o.c., s. 162. — Obiekt wymaga badania
z autopsji.
tomiast na I piętrze wieży w Lodenicach znane są
prawdopodobnie jako najwcześniejsze na swym te-
renie w układzie, który z pewnymi zmianami
w szczegółach będzie się powtarzać w w. XIV i po-
czątkiem XV w Europie środkowej. Mianowicie we
wnętrzu o rzucie kwadratu o podporach rozstawio-
nych tak samo jak do wzniesienia sklepienia ośmio-
dzielnego zostało wbudowane sklepienie krzyżowo-
-żebrowe, położone diagonalnie w stosunku do po-
mieszczenia, tzn. wykreślone metodą ad ąuadratum.
W ściętych w ten sposób narożach skonstruowano
sklepienia o przęsłach trójkątnych-dwudzielnych
(ryc. 19). Formalnie z tym zabytkiem wiążą się
późniejsze sklepienia o przęsłach trójkątnych, wznie-
sionych na ośmiu podporach, które są rozmieszczone
na obwodzie kwadratu lub prostokąta, sklepienia
bądź to powtarzające, bądź interpretujące formę
z Lodenic. Znajdują się one: w zabudowaniach
klasztorów cysterskich w Chorin (1. połowa w.
XIV)219 i Marienwalde (w. XIV, identyczne jak
w Lodenicach)220 w krypcie kościoła w Dzierzgoniu
(około r. 1330, ryc. 20)221, w zamku w Tapiau
(po r. 1351)222, w zakrystii katedry w Pradze (po
54. Lodenice, wieża mieszkalna, rzut II piętra (według Prokopa
rys. R. Frazikowa).
218 A. Kutal, D. Libal, A. Matejeek, Ceske umeni
goticke I. Stavitelstvi a socharsWi, Praha 1949, tabl. 12, 14, i 15.
219 Kloster Chorin (Die Bau- und Kunstdenkmaler der
Provinz Brandenburg III, Kreis Angermunde, T. 3, H. III,
Berlin 1927, tabl. 8). — G. Prange, Das Kloster Chorin, Berlin
1954, passim.
220 Eydoux, o.c, s. 57.
221 Por.^ przypis 172.
222 Clasen, Deutsche Gewolbe..., s. 63. — C. Stein-
brecht, Preussen zur Zeit der Landmeister. Beitrdge zur Bau-
kunst des Deutschen Ritterordens, Berlin 1888, s. 123—128. —
Clasen, Die Burgbauten, s. 98.
54