DOI Artikel:
Frazik, Józef Tomasz: Zagadnienie sklepień o przęsłach trójpodporowych w architekturze średniowiecznej
DOI Seite / Zitierlink:https://doi.org/10.11588/diglit.20353#0076
jest w drodze wielu przypuszczeń przez Hahnlosera
na rok około 1235306, najstarsze zaś zbliżone do
szkicu zabytki, jak skarbiec katedry w Wormacji,
pochodzą z lat 1270—1280307.
Rysunek Villarda można uważać za przykład
adaptacji, połączonej z modyfikacją, sklepienia
ośmiobocznego kapitularza angielskiego do wnętrza
czworobocznego. Ze środkowej podpory wybiega
osiem trójpromieni, które swymi pozostałymi koń-
cami spływają na osiem półkolumienek przyścien-
nych dzielących na trzy części każdą ścianę.
Oprócz braku żeber radialnych-jarzmowych, inną
charakterystyczną cechą jest fakt, że narożniki wnę- 78- Wo™acja, sklepienie skarbca katedry, rzut (według Cle-
trza pozbawione są jakichkolwiek nasad sklepienia;
być może, że były one tak rozwiązane, jak
to ma miejsce w kapitularzu w Vysśim Brodę, czeskich zabytkach, np. w kaplicy Św. Wacława
gdzie żebra przyścienne w owych krytycznych w katedrze praskiej, ukończonej w r. 1366308, na
narożnikach zamiast łuku pełnego kreślą tylko pół zamku krumłowskim w zakrystii i pod zachodnią
łuku, który wtapia się w swym apogeum w kra- wieżą (1430—40)309. Cysterski kapitularz w Vyssim
wędź przecięcia się dwu ścian. Ten sam sposób Brodę powstał w latach 1270—80)310; byłby z pew-
znany będzie w okresie późniejszym w innych nością wierną realizacją rysunku Villarda, gdyby
nie fakt, że zamiast ośmiu trójpromieni, użyto tam
tylko cztery diagonalne, czterech osiowych zaś nie
wzniesiono, choć przygotowano pod nie służki
w podporze centralnej (ryc. 77). Również pewne
różnice są między rysunkiem Villarda a wymie-
nionym już skarbcem katedry Wormacji (ryc. 78)
i kryptą kościoła Św. Stefana w Koufim (1270—
1280, ryc. 79)3U. W pierwszym obiekcie, dzięki
obciążeniu naroży wnętrza przez wprowadzenie
dodatkowych żeber, można widzieć alternację przęseł
trójkątnych i krzyżowych o rzucie trapezu, w drugim
zaś, ze względu na formę rzutu, sklepienie ośmio-
bocznego kapitularza angielskiego z przęsłami klasy-
cznymi, zredukowanymi o żebra radialne — jarz-
mowe.
77. VysśiBrod3 kapitularz w klasztorze Cystersów, rzut (według Zarówno do rysunku Villarda, jak i do sklepień
Soupisu rys. R. Frazikowa). skarbca katedry w Wormacji oraz krypty w Koufim
306 Hahnloser, o.c, tabl. 41 rys. a, omówienie rysunku na
s. 122—123. Lasteyrie (Uarchitecture ...gothiąne, II, s. 34)
uważa rysunek za dowód najwcześniejszego użycia trójpromie-
nia na terenie Francji. — Viollet-le-Duc (Dictionnaire...
VIII, s. 95) interpretował błędnie narysowane sklepienie jako
nie posiadające na środku podpory. — Pełną bibliografię do
Villarda de Honnecourt zestawia Thieme und Becker,
o.c. XXXIV, Leipzig 1940, s.v. Villard de Honnecourt; na szereg
nowszych problemów zwraca uwagę Franki (The Gothic...,
s. 35—48).
307 Clasen, Deutsche Gewolbe... s. 27 i 25. — R. Kautsch,
Der Dom zu Worms, Berlin 1938.
308 Kotrba, Komposićni schema... s. 260—261. — Svo-
boda, o.c, ryc. 17.
309 Menel, Ćeskd architectura..., ryc. 128 i 129. — Ćesk$
Krumlcm (pod red. V. Menela), Praha 1948, s. 52 i 53.
310 A. Cechner, Politycky okres Kaplicky (Soupis pama-
tek... XLII, Praha 1921, s. 365 i n.).
311 Bachmann, Eine spdtstaufische..., s. 57—69. — Bach-
mann podaje, że pod pierwotnym prezbiterium paraf, kościoła
w Kolinie powinna była znajdować się też taka sama krypta.
70
na rok około 1235306, najstarsze zaś zbliżone do
szkicu zabytki, jak skarbiec katedry w Wormacji,
pochodzą z lat 1270—1280307.
Rysunek Villarda można uważać za przykład
adaptacji, połączonej z modyfikacją, sklepienia
ośmiobocznego kapitularza angielskiego do wnętrza
czworobocznego. Ze środkowej podpory wybiega
osiem trójpromieni, które swymi pozostałymi koń-
cami spływają na osiem półkolumienek przyścien-
nych dzielących na trzy części każdą ścianę.
Oprócz braku żeber radialnych-jarzmowych, inną
charakterystyczną cechą jest fakt, że narożniki wnę- 78- Wo™acja, sklepienie skarbca katedry, rzut (według Cle-
trza pozbawione są jakichkolwiek nasad sklepienia;
być może, że były one tak rozwiązane, jak
to ma miejsce w kapitularzu w Vysśim Brodę, czeskich zabytkach, np. w kaplicy Św. Wacława
gdzie żebra przyścienne w owych krytycznych w katedrze praskiej, ukończonej w r. 1366308, na
narożnikach zamiast łuku pełnego kreślą tylko pół zamku krumłowskim w zakrystii i pod zachodnią
łuku, który wtapia się w swym apogeum w kra- wieżą (1430—40)309. Cysterski kapitularz w Vyssim
wędź przecięcia się dwu ścian. Ten sam sposób Brodę powstał w latach 1270—80)310; byłby z pew-
znany będzie w okresie późniejszym w innych nością wierną realizacją rysunku Villarda, gdyby
nie fakt, że zamiast ośmiu trójpromieni, użyto tam
tylko cztery diagonalne, czterech osiowych zaś nie
wzniesiono, choć przygotowano pod nie służki
w podporze centralnej (ryc. 77). Również pewne
różnice są między rysunkiem Villarda a wymie-
nionym już skarbcem katedry Wormacji (ryc. 78)
i kryptą kościoła Św. Stefana w Koufim (1270—
1280, ryc. 79)3U. W pierwszym obiekcie, dzięki
obciążeniu naroży wnętrza przez wprowadzenie
dodatkowych żeber, można widzieć alternację przęseł
trójkątnych i krzyżowych o rzucie trapezu, w drugim
zaś, ze względu na formę rzutu, sklepienie ośmio-
bocznego kapitularza angielskiego z przęsłami klasy-
cznymi, zredukowanymi o żebra radialne — jarz-
mowe.
77. VysśiBrod3 kapitularz w klasztorze Cystersów, rzut (według Zarówno do rysunku Villarda, jak i do sklepień
Soupisu rys. R. Frazikowa). skarbca katedry w Wormacji oraz krypty w Koufim
306 Hahnloser, o.c, tabl. 41 rys. a, omówienie rysunku na
s. 122—123. Lasteyrie (Uarchitecture ...gothiąne, II, s. 34)
uważa rysunek za dowód najwcześniejszego użycia trójpromie-
nia na terenie Francji. — Viollet-le-Duc (Dictionnaire...
VIII, s. 95) interpretował błędnie narysowane sklepienie jako
nie posiadające na środku podpory. — Pełną bibliografię do
Villarda de Honnecourt zestawia Thieme und Becker,
o.c. XXXIV, Leipzig 1940, s.v. Villard de Honnecourt; na szereg
nowszych problemów zwraca uwagę Franki (The Gothic...,
s. 35—48).
307 Clasen, Deutsche Gewolbe... s. 27 i 25. — R. Kautsch,
Der Dom zu Worms, Berlin 1938.
308 Kotrba, Komposićni schema... s. 260—261. — Svo-
boda, o.c, ryc. 17.
309 Menel, Ćeskd architectura..., ryc. 128 i 129. — Ćesk$
Krumlcm (pod red. V. Menela), Praha 1948, s. 52 i 53.
310 A. Cechner, Politycky okres Kaplicky (Soupis pama-
tek... XLII, Praha 1921, s. 365 i n.).
311 Bachmann, Eine spdtstaufische..., s. 57—69. — Bach-
mann podaje, że pod pierwotnym prezbiterium paraf, kościoła
w Kolinie powinna była znajdować się też taka sama krypta.
70