DOI Artikel:
Frazik, Józef Tomasz: Zagadnienie sklepień o przęsłach trójpodporowych w architekturze średniowiecznej
DOI Seite / Zitierlink:https://doi.org/10.11588/diglit.20353#0088
88. Bebenhausen, letni refektarz w klasztorze cysterskim, rzut
(według Paulusa rys. R. Frazikowa).
tnio Clasen401, a za nim B. Guerąuin wysunął
datę okcło r. 1300, motywując ją analogią zachodzącą
między sklepieniem kapitularza w Malborku i Pel-
plinie oraz formą rzeźby umieszczonej na głowicach
ośmiobocznych filarów402. Zarówno jeden, jak i drugi
argument jest błędny. Sklepienie w Malborku zo-
stało wzniesione na zupełnie innej zasadzie konstruk-
cyjnej niż w Pelplinie, a wszystkie głowice filarów
oraz gros wsporników zostały wykonane w czasie
rekonstrukcji wnętrza w latach 1886—1890, na pod-
stawie wzorów zaczerpniętych z innych zamków403.
Wiadomo, że z całego kapitularza sterczały tylko
nagie ściany z paru ułamkami wsporników. Clasen
używa jeszcze innego argumentu rzeczowego, jest
nim fakt przeniesienia się wielkiego mistrza z Wenecji
do Malborka. Należy jednak pamiętać, że miało to
miejsce dopiero w r. 1309, po podbiciu Pomorza
Gdańskiego przez Zakon. Tendencja datowania
wielu obiektów krzyżackich na okres wcześniejszy
jest bardzo charakterystyczna. Między innymi, pra-
wie o sto lat wcześniej, datowano przez długi okres
budowę pałacu wielkiego mistrza, wzniesionego
faktycznie, jak się okazało, nie w latach 1309—1311,
1324—1335, a na przełomie w. XIV/XV404. W przy-
padku kapitularza znacznie prawdopodobniej szą datą
określającą czas powstania jest r. 1330 niż 1300.
Przemawiają za tym dane: w latach 1331—1344
następuje rozbudowa kaplicy zamkowej405, w której
wsporniki wykazują pewne pokrewieństwo z relik-
tami oryginalnych wsporników w kapitularzu; w za-
krystiach kaplicy profile żeber są identyczne jak
w kapitularzu (obecne rekonstruowane według ory-
ginalnych wzorów), ponadto w tym czasie przebudo-
wywano też krużganek406. Wobec powyższego mo-
żna przyjąć, że przebudowa północnego skrzydła
zamku górnego objęła też kapitularz, co byłoby
bardzo logiczne. Równocześnie sytuacja gospodarcza
zakonu oraz ustalenie definitywne Malborka jako
siedziby nominalnej i faktycznej wielkiego mistrza
przedstawiało się nie tylko zdecydowanie korzystniej
w drugiej ćwierci stulecia, niż około r. 1300, ale
stwarzało dopiero teraz dogodne warunki do prze-
budowy dobrego jeszcze zupełnie pod względem
technicznym zamku, lecz nieco ciasnego i za mało
reprezentacyjnego, jak na siedzibę stołeczną. Przy-
puszczalnie będziemy najbliżsi prawdy datując kapi-
tularz, podobnie jak kaplicę, na lata 1331—1344.
Czas powstania wielkiego refektarza przypisuje się
na lata około r. 1330407 i około r. 1320408. Clasen,
który jest zwolennikiem ostatniej daty, widzi stylis-
89. Eberbach, kapitularz w klasztorze cysterskim, rzut (według
Eydoux rys. R. Frazikowa).
401 Clasen, Deutsche Gewolbe..., s. 39 oraz fot. 117.
402 B. Guerąuin, Zamek w Malborku, Warszawa 1960,
s. 17 i 18.
403 Schmid, o.c, fot. 46. — Za wiele cennych informacji ,
dotyczących szczegółów historii rekonstrukcji sklepień kapitu-
larza jestem winien wdzięczność mgrowi inż. M. Kilarskiemu,
kustoszowi zamku.
404 Schmid, o.c, s. 52—55.
405 Tamże, s. 25.
406 Świadczą o tym wsporniki krużganków, datowane przez
Clasena na lata 1330—1340 (Deutsche Gewolbe..., s. 66).
407 Clasen, Marienburg..., s. 26. — Schmid, o.c, il. 58
i 59. — Schmid równocześnie podaje na s. 51, że sklepienie
musiało być ukończone do 6 lipca r. 1324.
408 Por. Schmid, o.c, s. 51. — Clasen, Deutsche Ge-
wolbe..., podpis pod fot. 119.
82
(według Paulusa rys. R. Frazikowa).
tnio Clasen401, a za nim B. Guerąuin wysunął
datę okcło r. 1300, motywując ją analogią zachodzącą
między sklepieniem kapitularza w Malborku i Pel-
plinie oraz formą rzeźby umieszczonej na głowicach
ośmiobocznych filarów402. Zarówno jeden, jak i drugi
argument jest błędny. Sklepienie w Malborku zo-
stało wzniesione na zupełnie innej zasadzie konstruk-
cyjnej niż w Pelplinie, a wszystkie głowice filarów
oraz gros wsporników zostały wykonane w czasie
rekonstrukcji wnętrza w latach 1886—1890, na pod-
stawie wzorów zaczerpniętych z innych zamków403.
Wiadomo, że z całego kapitularza sterczały tylko
nagie ściany z paru ułamkami wsporników. Clasen
używa jeszcze innego argumentu rzeczowego, jest
nim fakt przeniesienia się wielkiego mistrza z Wenecji
do Malborka. Należy jednak pamiętać, że miało to
miejsce dopiero w r. 1309, po podbiciu Pomorza
Gdańskiego przez Zakon. Tendencja datowania
wielu obiektów krzyżackich na okres wcześniejszy
jest bardzo charakterystyczna. Między innymi, pra-
wie o sto lat wcześniej, datowano przez długi okres
budowę pałacu wielkiego mistrza, wzniesionego
faktycznie, jak się okazało, nie w latach 1309—1311,
1324—1335, a na przełomie w. XIV/XV404. W przy-
padku kapitularza znacznie prawdopodobniej szą datą
określającą czas powstania jest r. 1330 niż 1300.
Przemawiają za tym dane: w latach 1331—1344
następuje rozbudowa kaplicy zamkowej405, w której
wsporniki wykazują pewne pokrewieństwo z relik-
tami oryginalnych wsporników w kapitularzu; w za-
krystiach kaplicy profile żeber są identyczne jak
w kapitularzu (obecne rekonstruowane według ory-
ginalnych wzorów), ponadto w tym czasie przebudo-
wywano też krużganek406. Wobec powyższego mo-
żna przyjąć, że przebudowa północnego skrzydła
zamku górnego objęła też kapitularz, co byłoby
bardzo logiczne. Równocześnie sytuacja gospodarcza
zakonu oraz ustalenie definitywne Malborka jako
siedziby nominalnej i faktycznej wielkiego mistrza
przedstawiało się nie tylko zdecydowanie korzystniej
w drugiej ćwierci stulecia, niż około r. 1300, ale
stwarzało dopiero teraz dogodne warunki do prze-
budowy dobrego jeszcze zupełnie pod względem
technicznym zamku, lecz nieco ciasnego i za mało
reprezentacyjnego, jak na siedzibę stołeczną. Przy-
puszczalnie będziemy najbliżsi prawdy datując kapi-
tularz, podobnie jak kaplicę, na lata 1331—1344.
Czas powstania wielkiego refektarza przypisuje się
na lata około r. 1330407 i około r. 1320408. Clasen,
który jest zwolennikiem ostatniej daty, widzi stylis-
89. Eberbach, kapitularz w klasztorze cysterskim, rzut (według
Eydoux rys. R. Frazikowa).
401 Clasen, Deutsche Gewolbe..., s. 39 oraz fot. 117.
402 B. Guerąuin, Zamek w Malborku, Warszawa 1960,
s. 17 i 18.
403 Schmid, o.c, fot. 46. — Za wiele cennych informacji ,
dotyczących szczegółów historii rekonstrukcji sklepień kapitu-
larza jestem winien wdzięczność mgrowi inż. M. Kilarskiemu,
kustoszowi zamku.
404 Schmid, o.c, s. 52—55.
405 Tamże, s. 25.
406 Świadczą o tym wsporniki krużganków, datowane przez
Clasena na lata 1330—1340 (Deutsche Gewolbe..., s. 66).
407 Clasen, Marienburg..., s. 26. — Schmid, o.c, il. 58
i 59. — Schmid równocześnie podaje na s. 51, że sklepienie
musiało być ukończone do 6 lipca r. 1324.
408 Por. Schmid, o.c, s. 51. — Clasen, Deutsche Ge-
wolbe..., podpis pod fot. 119.
82