DOI Artikel:
Frazik, Józef Tomasz: Zagadnienie sklepień o przęsłach trójpodporowych w architekturze średniowiecznej
DOI Seite / Zitierlink:https://doi.org/10.11588/diglit.20353#0095
kach Pomorza (w Gdańsku, Toruniu), najczęściej
jednak wracali do swego rodzinnego kraju, jak Jakub
z Xanten około r. 1360 i Jan van der Matten z Flan-
drii z początkiem XV wieku446.
Ponadto system organizacji budowlanych i spo-
sób szkolenia architektów pozwala przypuszczać,
że wybitniejsi mistrzowie, którzy działali na terenie
opanowanym przez Krzyżaków, mogli znać archi-
tekturę angielską z autopsji albo z licznych szkico-
wników-wzorników gromadzonych po lożach447. Te
ostatnie tłumaczyłyby w dużej mierze upraszczanie
na Pomorzu pewnych form angielskich. Tymi sa-
mymi lub podobnymi drogami formy adaptowane
na południowo-wschodnim pobrzeżu Bałtyku wę-
drowały dalej, wzbogacając bądź inspirując poczy-
nania architektoniczne sąsiadów.
IX. NAJSTARSZE GOTYCKIE SKLEPIENIA POLSKIE
Gotyckie sklepienia o przęsłach trójkątnych poja-
wiają się w Polsce w jej granicach historycznych
w 1. połowie w. XIV448. Od dawna o chronologiczny
prymat pod tym względem ubiegają się dwa główne
ośrodki życia artystycznego, Kraków i Wrocław.
Wrocław ze względu na pokaźną ilość tego rodzaju
zabytków, Kraków zaś przez wiele lat z powodu
sklepień kaplicy Mariackiej na Wawelu, uznanych
powszechnie za pochodzące z r. 1331, a tym samym
za najstarsze449. O ile dotychczasowe datowanie
kaplicy Mariackiej i jej sklepień wymagało ostate-
cznie korekty450, to przyjęty rok ukończenia prezbi-
terium nie może być kwestionowany. Nie ulega
wątpliwości, że stwierdzone archiwalnie poświęcenie
głównego ołtarza w r. 1346 odbyło się w wykoń-
Leipzig 1940, s. 71. — K. H. Clasen, Die mittelalterliche
Bildhauerkunst im Deutschordensland Preussen I, Berlin 1939,
s. 18—22.
446 Clasen, Die mittelalterliche Bildhauerkunst... I,
s. 18—19.
447 Por. F. Janner, Die Bauhiltten des deutschen Mittel-
alters, Leipzig 1876. — C. Clune, The Medieval Gild System,
Dublin 1943. — P. du Columbier, Les Chantiers des Cathe-
drales, Paris 1953. — Również Franki, The Gothic..., s. 110—
158.
448 Tego typu sklepienia romańskie są w Polsce przykła-
dami efemerycznymi. Również bez większego znaczenia dla
naszych rozważań pozostają narożne przęsła w kapitularzu
pelplińskim, należącym poza tym w zasadzie do innego kręgu
artystycznego.
449 Nie znajduje natomiast żadnego uzasadnienia sugestia
96. Kraków, katedra wawelska, sklepienie prezbiterium (fot.
J. T. Frazik).
czonym już zupełnie wnętrzu451. Wymownym tego
świadectwem jest herb żyjącego jeszcze wówczas
biskupa Grota, Rawicz, wyrzeźbiony na pierwszym
od zachodu zworniku452. Ponadto, wobec wielkiej
jednolitości i konsekwencji kompozycyjnej prez-
M. Kutznera jakoby z początku w. XIV miały pochodzić
sklepienia kościoła par. w Bystrzycy Kłodzkiej, zniszczone
w r. 1945 sklepienia empory kościoła Św. Katarzyny we
Wrocławiu oraz rekonstruowane przez niego w nawach bocznych
kościoła par. w Raciborzu (Kutzner, Recenzja..., s. 314—
316).
450 j -p. Frazik, Niektóre uwagi związane z tzw. sklepie-
niami piastowskimi w katedrze wawelskiej (Biuletyn HS XXIV,
1962, s. 428—431).
451 Budowę prezbiterium rozpoczęto w r. 1320, wielki
ołtarz zaś poświęcono w nim w r. 1346; obie daty zostały prze-
kazane przez wiarygodne źródło, którym jest Kalendarz Kapi-
tulny (Wojciechowski, o.c, s. 16).
452 Zmarł w r. 1347 (Katalog biskupów krakowskich IV,
Monumenta Poloniae Historica III, Lwów 1878, s. 368).
89
jednak wracali do swego rodzinnego kraju, jak Jakub
z Xanten około r. 1360 i Jan van der Matten z Flan-
drii z początkiem XV wieku446.
Ponadto system organizacji budowlanych i spo-
sób szkolenia architektów pozwala przypuszczać,
że wybitniejsi mistrzowie, którzy działali na terenie
opanowanym przez Krzyżaków, mogli znać archi-
tekturę angielską z autopsji albo z licznych szkico-
wników-wzorników gromadzonych po lożach447. Te
ostatnie tłumaczyłyby w dużej mierze upraszczanie
na Pomorzu pewnych form angielskich. Tymi sa-
mymi lub podobnymi drogami formy adaptowane
na południowo-wschodnim pobrzeżu Bałtyku wę-
drowały dalej, wzbogacając bądź inspirując poczy-
nania architektoniczne sąsiadów.
IX. NAJSTARSZE GOTYCKIE SKLEPIENIA POLSKIE
Gotyckie sklepienia o przęsłach trójkątnych poja-
wiają się w Polsce w jej granicach historycznych
w 1. połowie w. XIV448. Od dawna o chronologiczny
prymat pod tym względem ubiegają się dwa główne
ośrodki życia artystycznego, Kraków i Wrocław.
Wrocław ze względu na pokaźną ilość tego rodzaju
zabytków, Kraków zaś przez wiele lat z powodu
sklepień kaplicy Mariackiej na Wawelu, uznanych
powszechnie za pochodzące z r. 1331, a tym samym
za najstarsze449. O ile dotychczasowe datowanie
kaplicy Mariackiej i jej sklepień wymagało ostate-
cznie korekty450, to przyjęty rok ukończenia prezbi-
terium nie może być kwestionowany. Nie ulega
wątpliwości, że stwierdzone archiwalnie poświęcenie
głównego ołtarza w r. 1346 odbyło się w wykoń-
Leipzig 1940, s. 71. — K. H. Clasen, Die mittelalterliche
Bildhauerkunst im Deutschordensland Preussen I, Berlin 1939,
s. 18—22.
446 Clasen, Die mittelalterliche Bildhauerkunst... I,
s. 18—19.
447 Por. F. Janner, Die Bauhiltten des deutschen Mittel-
alters, Leipzig 1876. — C. Clune, The Medieval Gild System,
Dublin 1943. — P. du Columbier, Les Chantiers des Cathe-
drales, Paris 1953. — Również Franki, The Gothic..., s. 110—
158.
448 Tego typu sklepienia romańskie są w Polsce przykła-
dami efemerycznymi. Również bez większego znaczenia dla
naszych rozważań pozostają narożne przęsła w kapitularzu
pelplińskim, należącym poza tym w zasadzie do innego kręgu
artystycznego.
449 Nie znajduje natomiast żadnego uzasadnienia sugestia
96. Kraków, katedra wawelska, sklepienie prezbiterium (fot.
J. T. Frazik).
czonym już zupełnie wnętrzu451. Wymownym tego
świadectwem jest herb żyjącego jeszcze wówczas
biskupa Grota, Rawicz, wyrzeźbiony na pierwszym
od zachodu zworniku452. Ponadto, wobec wielkiej
jednolitości i konsekwencji kompozycyjnej prez-
M. Kutznera jakoby z początku w. XIV miały pochodzić
sklepienia kościoła par. w Bystrzycy Kłodzkiej, zniszczone
w r. 1945 sklepienia empory kościoła Św. Katarzyny we
Wrocławiu oraz rekonstruowane przez niego w nawach bocznych
kościoła par. w Raciborzu (Kutzner, Recenzja..., s. 314—
316).
450 j -p. Frazik, Niektóre uwagi związane z tzw. sklepie-
niami piastowskimi w katedrze wawelskiej (Biuletyn HS XXIV,
1962, s. 428—431).
451 Budowę prezbiterium rozpoczęto w r. 1320, wielki
ołtarz zaś poświęcono w nim w r. 1346; obie daty zostały prze-
kazane przez wiarygodne źródło, którym jest Kalendarz Kapi-
tulny (Wojciechowski, o.c, s. 16).
452 Zmarł w r. 1347 (Katalog biskupów krakowskich IV,
Monumenta Poloniae Historica III, Lwów 1878, s. 368).
89