DOI article:
Blum, Helena: Józef Mehoffer - problematyka jego malarstwa
DOI Page / Citation link:https://doi.org/10.11588/diglit.20353#0119
łości działania środków formalnych, właściwych
sztuce Mehoffera, trzeba jednak przyznać mu za-
sługę kontynuacji i rozwoju myśli plastycznej
starego mistrza w następnej już epoce. Świadczy to
0 tym, że dzieło Mehoffera zawierało twórcze pod-
niety dla następnych pokoleń.
Ale i na tle współczesnego mu pokolenia twórczy
profil Mehoffera zarysowuje się jasno i wyraziście.
Wyszedł ze szkoły Matejki, a sztukę swą ukształto-
wał w modernistycznym środowisku Paryża. Zroś-
nięty z artystami Krakowa, założył wraz z nimi
w r. 1897 Towarzystwo Artystów Polskich
„Sztuka", które przez okres dwudziestu lat przejęło
wyłączne prawo do reprezentowania sztuki polskiej.
Mehoffer był jednym z głównych inspiratorów
1 organizatorów tego towarzystwa. Miał on przeko-
nanie — jak sam pisał — że to zrzeszenie się artystów
daje początek ruchu ważnego dla sztuki polskiej.
„Pewne siły się zjednoczyły, co dużo znaczy, i z pew-
nością oddziaływać będą wzajemnie na siebie".
Te słowa z listu Mehoffera, pisanego do narzeczonej
w r. 1897, są jak najbardziej słuszne54. Po latach
Jadwiga Mehofferowa przekazała nam inne informa-
cje z tego okresu, mówiące o zdecydowanej woli
artystów zrzeszonych w „Sztuce" akcentowania
odrębności narodowej, co było szczególnie uzasad-
nione wobec ówczesnej sytuacji politycznej.
Wraz z innymi polskimi artystami wystawił
Mehoffer swe dzieła w r. 1898 w wiedeńskiej Se-
cesji i — w dowód uznania — krakowska „Sztuka"
została włączona do wiedeńskiej Secesji jako po-
krewny odłam, tj. jako Schwestergenossenschaft.
W następnych latach odbywały się często wystawy
artystów polskich na terenie wiedeńskiej Secesji,
wraz z którą wspólnie również wystawiali w Paryżu
i w wielu miastach w Niemczech.
Pozostawiając na marginesie sprawy organiza-
cyjne, należy się zastanowić nad stosunkiem Mehof-
fera do wiedeńskiej Secesji, nie tylko jako instytucji
organizującej wystawy i inne imprezy, lecz repre-
zentującej ideologię artystyczną jako zjawisko
twórcze.
Wystawiając obrazy w wiedeńskiej Secesji w r.
1898 miał już Mehoffer poza sobą dzieło legitymu-
jące w pełni jego przynależność do modernizmu
europejskiego. W swej dojrzałości stylowej spotkał
się w wiedeńskiej Secesji z modernizmem, który
niewątpliwie miał podobną do jego własnej twór-
czości genezę w prądach europejskich, zwłaszcza
tych, które wywodziły się z Paryża. Artyści wiedeń-
scy, opóźnieni nieco w stosunku do innych środo-
wisk europejskich, podejmując nowe zadania wy-
pracowali jednak własny wyraz plastyczny dla
swej sztuki, która wyrastała ze wspólnych podstaw
sztuki europejskiej. W dążeniach ich na plan pierw-
szy wysuwa się przede wszystkim dekoracyjność
oraz stylizacja linii, która określa ostrym, mocnym
konturem zarysy motywu, ujmuje go w swoisty
kształt. Linia ta stawała się niekiedy wprost kali-
graficzna w swej precyzji i z nią to wiązano określenie
secesji jako pojęcie determinujące styl.
Z wiosną r. 1964 odbyła się w Wiedniu duża
wystawa, poświęcona sztuce omawianej tu epoki,
jednakże nie pod hasłem secesji, lecz pod nazwą
Wien um 19005b. Wystawa ta była dalszym ogniwem
cyklu wystaw, które zainaugurowano w Zurychu
w r. 1952 pod hasłem Um 1900- art nouveau und
Jugendstil56. Pokrewne ekspozycje odbyły się nastę-
pnie: w r. 1953 w Amsterdamie w Stedelijk
Museum pt. Jugend 1900—191457, w r. 1957
w Moskwie i w Leningradzie, gdzie wystawiono
prace malarskie Wróbla58, w tym samym roku
w Krakowie, gdzie pokazano bogatą twórczość
Stanisława Wyspiańskiego 59, w r. 1960 w Nowym
Jorku w Museum of Modern Art pod hasłem Art
nouveaum i w tym samym roku w Paryżu w Mu-
see d'Art Modernę pt. Bonnard, Vuillard et les
Nabis61.
54 List Mehoffera do ówczesnej narzeczonej, Jadwigi
Janakowskiej, z r. 1897, rpis Ossolineum, nr 52/5, 53/5, s. 1.
55 Wien um 1900. Ausstellung veranstaltet vom Kulturamt
der Stadt Wien. F. Gliick, Zur Einfiihrung, s. XVI—XXI,
F. Novotny, s. XXI—XXIII.
56 H. Curjel, Um 1900. Art Nouveau und Jugendstil. Kunst
und Kunstgewerbe aus Europa und Amerika zur Zeit der Stil-
wende, Kunstgewerbemuseum der Stadt Ziirich, Juni-Oktober
1952.
67 M. Wallis, O nowy stosunek do secesji (Biuletyn HS
XXIII, 1961 s. 245-246).
58 Michaił Aleksandrowicz Wróbel, Wystawka proizwiedie-
nij. Katalog, Gosudarstwiennaja Tretiakowskaja Gallerieja, Mo-
skwa 1957.
59 Stanisław Wyspiański. Wystawa jubileuszowa. H. Blum,
Wstęp. Z. Tobiaszowa i Z. Kucielska, Katalog, Muzeum
Narodowe w Krakowie, Kraków 1957.
60 P. Selz and M. Constantine, Art Nowueau. Art and
Design of the Tum of the Century, ed. New York Museum
of Modern Art, New York 1960.
61 1. c.
111
sztuce Mehoffera, trzeba jednak przyznać mu za-
sługę kontynuacji i rozwoju myśli plastycznej
starego mistrza w następnej już epoce. Świadczy to
0 tym, że dzieło Mehoffera zawierało twórcze pod-
niety dla następnych pokoleń.
Ale i na tle współczesnego mu pokolenia twórczy
profil Mehoffera zarysowuje się jasno i wyraziście.
Wyszedł ze szkoły Matejki, a sztukę swą ukształto-
wał w modernistycznym środowisku Paryża. Zroś-
nięty z artystami Krakowa, założył wraz z nimi
w r. 1897 Towarzystwo Artystów Polskich
„Sztuka", które przez okres dwudziestu lat przejęło
wyłączne prawo do reprezentowania sztuki polskiej.
Mehoffer był jednym z głównych inspiratorów
1 organizatorów tego towarzystwa. Miał on przeko-
nanie — jak sam pisał — że to zrzeszenie się artystów
daje początek ruchu ważnego dla sztuki polskiej.
„Pewne siły się zjednoczyły, co dużo znaczy, i z pew-
nością oddziaływać będą wzajemnie na siebie".
Te słowa z listu Mehoffera, pisanego do narzeczonej
w r. 1897, są jak najbardziej słuszne54. Po latach
Jadwiga Mehofferowa przekazała nam inne informa-
cje z tego okresu, mówiące o zdecydowanej woli
artystów zrzeszonych w „Sztuce" akcentowania
odrębności narodowej, co było szczególnie uzasad-
nione wobec ówczesnej sytuacji politycznej.
Wraz z innymi polskimi artystami wystawił
Mehoffer swe dzieła w r. 1898 w wiedeńskiej Se-
cesji i — w dowód uznania — krakowska „Sztuka"
została włączona do wiedeńskiej Secesji jako po-
krewny odłam, tj. jako Schwestergenossenschaft.
W następnych latach odbywały się często wystawy
artystów polskich na terenie wiedeńskiej Secesji,
wraz z którą wspólnie również wystawiali w Paryżu
i w wielu miastach w Niemczech.
Pozostawiając na marginesie sprawy organiza-
cyjne, należy się zastanowić nad stosunkiem Mehof-
fera do wiedeńskiej Secesji, nie tylko jako instytucji
organizującej wystawy i inne imprezy, lecz repre-
zentującej ideologię artystyczną jako zjawisko
twórcze.
Wystawiając obrazy w wiedeńskiej Secesji w r.
1898 miał już Mehoffer poza sobą dzieło legitymu-
jące w pełni jego przynależność do modernizmu
europejskiego. W swej dojrzałości stylowej spotkał
się w wiedeńskiej Secesji z modernizmem, który
niewątpliwie miał podobną do jego własnej twór-
czości genezę w prądach europejskich, zwłaszcza
tych, które wywodziły się z Paryża. Artyści wiedeń-
scy, opóźnieni nieco w stosunku do innych środo-
wisk europejskich, podejmując nowe zadania wy-
pracowali jednak własny wyraz plastyczny dla
swej sztuki, która wyrastała ze wspólnych podstaw
sztuki europejskiej. W dążeniach ich na plan pierw-
szy wysuwa się przede wszystkim dekoracyjność
oraz stylizacja linii, która określa ostrym, mocnym
konturem zarysy motywu, ujmuje go w swoisty
kształt. Linia ta stawała się niekiedy wprost kali-
graficzna w swej precyzji i z nią to wiązano określenie
secesji jako pojęcie determinujące styl.
Z wiosną r. 1964 odbyła się w Wiedniu duża
wystawa, poświęcona sztuce omawianej tu epoki,
jednakże nie pod hasłem secesji, lecz pod nazwą
Wien um 19005b. Wystawa ta była dalszym ogniwem
cyklu wystaw, które zainaugurowano w Zurychu
w r. 1952 pod hasłem Um 1900- art nouveau und
Jugendstil56. Pokrewne ekspozycje odbyły się nastę-
pnie: w r. 1953 w Amsterdamie w Stedelijk
Museum pt. Jugend 1900—191457, w r. 1957
w Moskwie i w Leningradzie, gdzie wystawiono
prace malarskie Wróbla58, w tym samym roku
w Krakowie, gdzie pokazano bogatą twórczość
Stanisława Wyspiańskiego 59, w r. 1960 w Nowym
Jorku w Museum of Modern Art pod hasłem Art
nouveaum i w tym samym roku w Paryżu w Mu-
see d'Art Modernę pt. Bonnard, Vuillard et les
Nabis61.
54 List Mehoffera do ówczesnej narzeczonej, Jadwigi
Janakowskiej, z r. 1897, rpis Ossolineum, nr 52/5, 53/5, s. 1.
55 Wien um 1900. Ausstellung veranstaltet vom Kulturamt
der Stadt Wien. F. Gliick, Zur Einfiihrung, s. XVI—XXI,
F. Novotny, s. XXI—XXIII.
56 H. Curjel, Um 1900. Art Nouveau und Jugendstil. Kunst
und Kunstgewerbe aus Europa und Amerika zur Zeit der Stil-
wende, Kunstgewerbemuseum der Stadt Ziirich, Juni-Oktober
1952.
67 M. Wallis, O nowy stosunek do secesji (Biuletyn HS
XXIII, 1961 s. 245-246).
58 Michaił Aleksandrowicz Wróbel, Wystawka proizwiedie-
nij. Katalog, Gosudarstwiennaja Tretiakowskaja Gallerieja, Mo-
skwa 1957.
59 Stanisław Wyspiański. Wystawa jubileuszowa. H. Blum,
Wstęp. Z. Tobiaszowa i Z. Kucielska, Katalog, Muzeum
Narodowe w Krakowie, Kraków 1957.
60 P. Selz and M. Constantine, Art Nowueau. Art and
Design of the Tum of the Century, ed. New York Museum
of Modern Art, New York 1960.
61 1. c.
111