DOI Artikel:
Szablowski, Jerzy; Władysław: Portret konny królewicza Władysława Zygmunta Wazy na Wawelu jako przejaw aktualnych wydarzeń europejskich oraz jego wzory flamandzkie i włoskie
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.20406#0103
-szarej, a pozorną monochromię podkreślają je-
szcze deszczowe, przesuwające się po niebie
chmury. Żywsze akcenty tworzą: złoto oraz jasne
błyski 'i czerwone refleksy na zbroi, czerwień szar-
fy wodzowskiej, jasmoróżowe kolory twarzy i ręki
królewicza, biel pończoch złamana w kierunku
fioletu i jasnego brązu, a także przebijający się
poprzez chmury błękit nieba. Zaznaczyć należy,
iż historyczno-artystyczne badania obrazu są
(poważnie utrudnione przez dokonane w czasie
ostatniego „odnowienia" przemalówki, które zatra-
ciły w znacznej mierze subtelności kolorytu i od-
biły się niekorzystnie na fakturze malowidła. Prze-
szkadza to w ocenie jego artystycznej wartości,
a także w przeprowadzeniu precyzyjnej analizy
stylisityczno-porównawczej. Zamierzona w nieda-
lekiej przyszłości fachowa konserwacja portretu
w Pracowni Konserwacji Obrazów i Rzeźb w Pań-
stwowych Zbiorach Sztuki na Wawelu, która
przyczyni się niewątpliwie do odzyskania, co naj-
mniej częściowego, pierwotnych walorów malar-
skich, musi potrwać — rzecz zrozumiała — czas
dłuższy.
Omawianym portretem interesowali się od dość
dawna historycy i miłośnicy sztuki, przeważnie
jednak był on traktowany w sposób pobieżny, rzec
można marginesowy. Pierwsze bardzo istotne spos-
trzeżenia poczynił J. O. Kronig w katalogu malar-
stwa holenderskiego i flamandzkiego z kolekcji Fry-
deryka Cooka w Doughty House w Richmond, wy-
danym w Londynie w r. 1914 11. Jakkolwiek umie-
szczono go tam wśród obrazów zgrupowanych pod
hasłem „Rubens, Petrus Paulus", jednak opatrzo-
no uwagą, iż „jest mało prawdopodobne, by oma-
wiany obraz był dziełem samego Rubensa, choć
wiadomo, że malował on polskiego królewicza,
kiedy ten przyjechał do Brukseli w odwiedziny do
arcyksięcia". Katalog wymienia dztery podobne
kompozycje, wszystkie przypisywane wówczas
Rubensowi: 1. szkic przedstawiający arcyksięcia
austriackiego Alberta, w kolekcji lorda Radnora
w zamku Longford (nr 62); 2. portret z Muzeum
w Sztokholmie (nr 598) uważany przez autora ka-
talogu za własnoręczną pracę Rubensa, która po-
służyła za wzór dla portretu wawelskiego; 3. por-
tret „Duca del Infantado (?)", w kolekcji Clam-
-Gallas w Wiedniu i 4. portret uchodzący za wize-
runek polskiego królewicza, w Palazzo Durazzo
w Genui. Wymieniony na drugim miejscu obraz
sztokholmski to oczywiście portret konny króla
Zygmunta III, znajdujący się od r. 1931 w zamku
Gripsholm w Szwecji (Grh 2012). Natomiast obraz
5. Rubens, Szkoła jazdy, fragment ryc. 4
genueński to portret jego syna, Władysława Zy-
gmunta Wazy, który może być brany pod uwagę
jedynie przy porównywaniu podobieństwa głów,
gdyż ukazuje królewicza w popiersiu. W obrazie
wiedeńskim osoba portretowanego została z czasem
rozpoznana jako don Diego Messia Felipe de Guz-
man, markiz de Leganes (?) (zob. s. 106).
Pierwsze obszerniejsze omówienie zabytku dał
w r. 1937 Rajmund Przeździecki 12. Zwrócił mu na
ten obraz uwagę Józef Potocki, dostarczając jed-
nocześnie jego fotografię. Przeździecki widzi
11 Kronig, o. c, s. 91. wa IV przez Rubensa (Arkady, III, Warszawa 1937,
12 R. Przeździecki, Trzy portrety Władysla- s. 21i0—211).
95
szcze deszczowe, przesuwające się po niebie
chmury. Żywsze akcenty tworzą: złoto oraz jasne
błyski 'i czerwone refleksy na zbroi, czerwień szar-
fy wodzowskiej, jasmoróżowe kolory twarzy i ręki
królewicza, biel pończoch złamana w kierunku
fioletu i jasnego brązu, a także przebijający się
poprzez chmury błękit nieba. Zaznaczyć należy,
iż historyczno-artystyczne badania obrazu są
(poważnie utrudnione przez dokonane w czasie
ostatniego „odnowienia" przemalówki, które zatra-
ciły w znacznej mierze subtelności kolorytu i od-
biły się niekorzystnie na fakturze malowidła. Prze-
szkadza to w ocenie jego artystycznej wartości,
a także w przeprowadzeniu precyzyjnej analizy
stylisityczno-porównawczej. Zamierzona w nieda-
lekiej przyszłości fachowa konserwacja portretu
w Pracowni Konserwacji Obrazów i Rzeźb w Pań-
stwowych Zbiorach Sztuki na Wawelu, która
przyczyni się niewątpliwie do odzyskania, co naj-
mniej częściowego, pierwotnych walorów malar-
skich, musi potrwać — rzecz zrozumiała — czas
dłuższy.
Omawianym portretem interesowali się od dość
dawna historycy i miłośnicy sztuki, przeważnie
jednak był on traktowany w sposób pobieżny, rzec
można marginesowy. Pierwsze bardzo istotne spos-
trzeżenia poczynił J. O. Kronig w katalogu malar-
stwa holenderskiego i flamandzkiego z kolekcji Fry-
deryka Cooka w Doughty House w Richmond, wy-
danym w Londynie w r. 1914 11. Jakkolwiek umie-
szczono go tam wśród obrazów zgrupowanych pod
hasłem „Rubens, Petrus Paulus", jednak opatrzo-
no uwagą, iż „jest mało prawdopodobne, by oma-
wiany obraz był dziełem samego Rubensa, choć
wiadomo, że malował on polskiego królewicza,
kiedy ten przyjechał do Brukseli w odwiedziny do
arcyksięcia". Katalog wymienia dztery podobne
kompozycje, wszystkie przypisywane wówczas
Rubensowi: 1. szkic przedstawiający arcyksięcia
austriackiego Alberta, w kolekcji lorda Radnora
w zamku Longford (nr 62); 2. portret z Muzeum
w Sztokholmie (nr 598) uważany przez autora ka-
talogu za własnoręczną pracę Rubensa, która po-
służyła za wzór dla portretu wawelskiego; 3. por-
tret „Duca del Infantado (?)", w kolekcji Clam-
-Gallas w Wiedniu i 4. portret uchodzący za wize-
runek polskiego królewicza, w Palazzo Durazzo
w Genui. Wymieniony na drugim miejscu obraz
sztokholmski to oczywiście portret konny króla
Zygmunta III, znajdujący się od r. 1931 w zamku
Gripsholm w Szwecji (Grh 2012). Natomiast obraz
5. Rubens, Szkoła jazdy, fragment ryc. 4
genueński to portret jego syna, Władysława Zy-
gmunta Wazy, który może być brany pod uwagę
jedynie przy porównywaniu podobieństwa głów,
gdyż ukazuje królewicza w popiersiu. W obrazie
wiedeńskim osoba portretowanego została z czasem
rozpoznana jako don Diego Messia Felipe de Guz-
man, markiz de Leganes (?) (zob. s. 106).
Pierwsze obszerniejsze omówienie zabytku dał
w r. 1937 Rajmund Przeździecki 12. Zwrócił mu na
ten obraz uwagę Józef Potocki, dostarczając jed-
nocześnie jego fotografię. Przeździecki widzi
11 Kronig, o. c, s. 91. wa IV przez Rubensa (Arkady, III, Warszawa 1937,
12 R. Przeździecki, Trzy portrety Władysla- s. 21i0—211).
95