DOI Artikel:
Rzepińska, Maria: Napis i tytuł w malarstwie Maxa Ernsta
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.20537#0162
ważał go za jedynego artystę, który „przerzucił
pomost pomiędzy poezją a malarstwem". Dodać
trzeba, że w sposobie przerzucania tego pomostu
Ernst w latach dojrzałych odbiegł daleko od typo-
wej i wspólnej dla ogółu surrealistów morfologii.
Od najwcześniejszych lat do końca życia kon-
takt Ernsta z sztuką słowa był bardzo żywy. Wy-
kaz pozycji wydawniczych, będących rezultatem
współpracy Ernsta z pisarzami i poetami, a zebra-
ny w monografii Johna Russela z r. 1967, zawiera
45 pozycji, a i tak nie jest pełny. Niekiedy Ernst
bywał autorem i tekstu, i ilustracji. Słowo „ilu-
stracja" nie jest zresztą w tym przypadku stoso-
wne. Są to liryczne lub żartobliwe ekwiwalenty
wizualne, czasem od tekstu pozornie dalekie. Cza-
sem znowuż dopełniają tekst, a równocześnie po-
zostawiają pole dla wyobraźni, działają zaskocze-
niem, nieoczekiwanym skojarzeniem rzeczy sobie
dalekich — wedle znanego programu Lautrea-
monta, podobnie formułowanego też przez Breto-
na i samego Maxa Ernsta 12.
Ta współpraca malarza i poety — często w
jednej osobie — „na terenie" książki i typografii
wymagałaby obszernej analizy, która nie wchodzi
w zakres prezentowanego tu studium. Mowa w
nim jest tylko o roli napisów i tytułów w obra-
zach sztalugowych.
Jednym z najwcześniejszych zachowanych o-
brazów Ernsta jest La Composition avec une let-
tre E z r. 1914 (artysta miał 23 lata). Wpływ for-
muły kubistycznej jest tu widoczny (Ernst widział
obrazy Picassa na wystawie w Kolonii w r. 1913)
tak w samej morfologii, jak i we wprowadzeniu
litery na awers obrazu. Jednakowoż kubiści u-
mieszczali litery i wycinki z gazet dla efektu czy-
sto plastycznego. Tu jest inaczej. ,,E" to oczywiś-
cie pierwsza litera nazwiska autora, stanowiąca
centrum kompozycji. Zawarty tu jest więc pod-
tekst, którego treść psychiczną można odczytać
jako pewność swej wartości — a to, co wiemy o
młodości Ernsta, upoważnia nas do takiej inter-
pretacji 13.
Przeważająca większość prac Ernsta z okresu
absurdu uprawianego przez dada pochodzi z lat
dwudziestych. Jeśli występuje w nich tekst pisa-
ny — a zdarza się to dość często — to stosunek
napisu do obrazu jest niemal zawsze jednakowy.
Tekst napisu stanowi zarazem tytuł, a umieszczo-
ny jest na awersie. Nie miesza się jednak nigdy
12 Por. Breton, Les vases communicants, s. 67,
gdzie przytoczona jest też wypowiedź Lauitreamonta.
13 Por. Russel, o.c, s. 15.
14 Wszystkie reprodukcje wg: J. Russel, o.c,
(repr. A. Rzepecki). Napisy pod rys. 1 i 2, dokonane przez
Ernsta pismem odręcznym, w reprodukcji okazały się
słabo czytelne.
2. La petite fistule lacrimale ąui dit tic tac
156
pomost pomiędzy poezją a malarstwem". Dodać
trzeba, że w sposobie przerzucania tego pomostu
Ernst w latach dojrzałych odbiegł daleko od typo-
wej i wspólnej dla ogółu surrealistów morfologii.
Od najwcześniejszych lat do końca życia kon-
takt Ernsta z sztuką słowa był bardzo żywy. Wy-
kaz pozycji wydawniczych, będących rezultatem
współpracy Ernsta z pisarzami i poetami, a zebra-
ny w monografii Johna Russela z r. 1967, zawiera
45 pozycji, a i tak nie jest pełny. Niekiedy Ernst
bywał autorem i tekstu, i ilustracji. Słowo „ilu-
stracja" nie jest zresztą w tym przypadku stoso-
wne. Są to liryczne lub żartobliwe ekwiwalenty
wizualne, czasem od tekstu pozornie dalekie. Cza-
sem znowuż dopełniają tekst, a równocześnie po-
zostawiają pole dla wyobraźni, działają zaskocze-
niem, nieoczekiwanym skojarzeniem rzeczy sobie
dalekich — wedle znanego programu Lautrea-
monta, podobnie formułowanego też przez Breto-
na i samego Maxa Ernsta 12.
Ta współpraca malarza i poety — często w
jednej osobie — „na terenie" książki i typografii
wymagałaby obszernej analizy, która nie wchodzi
w zakres prezentowanego tu studium. Mowa w
nim jest tylko o roli napisów i tytułów w obra-
zach sztalugowych.
Jednym z najwcześniejszych zachowanych o-
brazów Ernsta jest La Composition avec une let-
tre E z r. 1914 (artysta miał 23 lata). Wpływ for-
muły kubistycznej jest tu widoczny (Ernst widział
obrazy Picassa na wystawie w Kolonii w r. 1913)
tak w samej morfologii, jak i we wprowadzeniu
litery na awers obrazu. Jednakowoż kubiści u-
mieszczali litery i wycinki z gazet dla efektu czy-
sto plastycznego. Tu jest inaczej. ,,E" to oczywiś-
cie pierwsza litera nazwiska autora, stanowiąca
centrum kompozycji. Zawarty tu jest więc pod-
tekst, którego treść psychiczną można odczytać
jako pewność swej wartości — a to, co wiemy o
młodości Ernsta, upoważnia nas do takiej inter-
pretacji 13.
Przeważająca większość prac Ernsta z okresu
absurdu uprawianego przez dada pochodzi z lat
dwudziestych. Jeśli występuje w nich tekst pisa-
ny — a zdarza się to dość często — to stosunek
napisu do obrazu jest niemal zawsze jednakowy.
Tekst napisu stanowi zarazem tytuł, a umieszczo-
ny jest na awersie. Nie miesza się jednak nigdy
12 Por. Breton, Les vases communicants, s. 67,
gdzie przytoczona jest też wypowiedź Lauitreamonta.
13 Por. Russel, o.c, s. 15.
14 Wszystkie reprodukcje wg: J. Russel, o.c,
(repr. A. Rzepecki). Napisy pod rys. 1 i 2, dokonane przez
Ernsta pismem odręcznym, w reprodukcji okazały się
słabo czytelne.
2. La petite fistule lacrimale ąui dit tic tac
156