DOI Artikel:
Ziętkiewicz-Kotz, Joanna: Cykl Dawida we wczesnogotyckich modlitewnikach franko-flamadzkich (1240 - 1320)
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.20621#0049
ntó fjttrt; i tr c&tfurtmtr miitt «“
nttokm (tuf acrąłrnms fiwnfia
ura tttfoae obtótumts i i»l«8urta
runc tmymft; ftu> altatt ntti tum-
titógłfetóiń
UUBtOńrtfjM
fomtfcstnu
mc mtuftuw
cogttmttritii
audnuHtf
_._iMuticmm
Muro tięcith raaltamn
%Iwttgttttttttm 'tiiKimrntctn mfl'
tw qw loijtu cqt«mjrrai 'kleytto
‘oraui ueete maąnamtiiś uńgtia
toto® tttjrtb tcus tcttmer tę w
5. Psalm 51, inicjał Q: Męczeństwo Piotra z Werony.
Psałterz, Sotheby’s 13.06.83 nr 3, fol. 58
wem herezji. W psałterzu wykonanym w diecezji
Liege, dziś w oksfordzkim New College (ms. 372),
śmiercią męczeńską ginie św. Juliana (fol. 39v°)39,
a we współczesnym mu Psałterzu Butę (Getty 46,
fol. 71) ofiarą oprawcy pada biskup, pchnięty mie-
czem u stóp ołtarza (il. 6); biskupem tym jest bez
wątpienia św. Tomasz Becket, cieszący się na
omawianych terenach niesłabnącym kultem40. Sce-
na ścięcia modlącego się mężczyzny figuruje także
w egzemplarzu Bostilla in Bibliam Hugona z St.
6. Psalm 5 1, inicjał Q: Męczeństwo Tomasza Becketa.
Psałterz Butę, Getty 46, fol. 71
Cher, wykonanym w Paryżu w połowie wieku XIII
(Mazarine 145, fol. 240v°; il. 7), a zatem na długo
przed powstaniem wspomnianych kodeksów pół-
nocnych41. Przedstawienia powyższe symbolizują
opisane przez egzegetów „prześladowanie Kościo-
ła przez Antychrysta”, ową wpisaną w treść psalmu
walkę z potęgą szatana, w której sprawiedliwi po-
nieść muszą ofiarę najwyższą.
Śmierć kapłanów, którzy zginęli niosąc pomoc
Dawidowi, już we wczesnej egzegezie przyrówny-
wana była do męczeństw świętych, którzy oddali
życie za wiarę. W pojęciu Kasjodora „Doeg Idu-
mejczyk był przeciwnikiem Dawida, tak jak Anty-
chryst był przeciwnikiem Chrystusa. Ten zgładził
kapłanów, tamten zaś — męczenników”42 * *. W typo-
logii ów starotestamentowy mord nabrał dodatko-
wego znaczenia, stając się typem nowotestamento-
wej Rzezi nieiuiniątek. Zestawienie takie, obecne
m.in. w Biblii PauperumAi, znalazło odzwierciedlenie
39 Kodeks pochodzi z 3- ćw. w. XIII; odnotowany został w:
J. J. G. Alexander, E. Tempie, llluminated Manuscripts in
Oxford College Libraries, the University Archives and the Tylor In-
stitntion, Oxford 1985, s. 106, kat. 1008.
40 W psałterzu angielskim z 1. poł. XIII stulecia (Cambrid-
ge Trinity College B. 11.4, fol. 65v°) widnieje w tym miejscu scena
z duchownym zabijanym przed ołtarzem przez dwóch zbroj-
nych.
41 Zob. katalog internetowy Biblioteki Mazarine http://
liberfloridus.cines.fr (odczyt: 11.05.2005). Wbrew temu, co su-
gerują autorzy katalogu, scena ta nie wyobraża ukarania bezboż-
nika; mordowany mężczyzna, złożywszy dłonie do modlitwy, klę-
czy w nabożnym skupieniu, jego oprawca zaś, odziany w krótką
szatę i wiązaną pod szyją czapkę, uosabia typ kata i złoczyńcy.
Podobne przedstawienie odnajdujemy w psałterzu wykona-
nym w 3. ów. XIII w. na użytek opactwa Notre-Dame w Fon-
tevrault (Mediatheąue de Melun 6, fol. 58; il. 8): tu oprawcą jest
odziany w zbroję wojownik, ofiarą zaś klęczący mężczyzna.
42 PL 70, 373: „Doech enim Idumaeus David adversarius
fuit, sicut Christo Antichristus erit. Iste sacerdotes exstinxit, ille
facturus est martyres”.
43 Fol. g: „Saul fecit occidere omnes sacerdotes domini in
Nobe quia David fugientem recepant et ei panem sanctum ad
comedendum dederant. Saul significat Herodem, David enim
42
nttokm (tuf acrąłrnms fiwnfia
ura tttfoae obtótumts i i»l«8urta
runc tmymft; ftu> altatt ntti tum-
titógłfetóiń
UUBtOńrtfjM
fomtfcstnu
mc mtuftuw
cogttmttritii
audnuHtf
_._iMuticmm
Muro tięcith raaltamn
%Iwttgttttttttm 'tiiKimrntctn mfl'
tw qw loijtu cqt«mjrrai 'kleytto
‘oraui ueete maąnamtiiś uńgtia
toto® tttjrtb tcus tcttmer tę w
5. Psalm 51, inicjał Q: Męczeństwo Piotra z Werony.
Psałterz, Sotheby’s 13.06.83 nr 3, fol. 58
wem herezji. W psałterzu wykonanym w diecezji
Liege, dziś w oksfordzkim New College (ms. 372),
śmiercią męczeńską ginie św. Juliana (fol. 39v°)39,
a we współczesnym mu Psałterzu Butę (Getty 46,
fol. 71) ofiarą oprawcy pada biskup, pchnięty mie-
czem u stóp ołtarza (il. 6); biskupem tym jest bez
wątpienia św. Tomasz Becket, cieszący się na
omawianych terenach niesłabnącym kultem40. Sce-
na ścięcia modlącego się mężczyzny figuruje także
w egzemplarzu Bostilla in Bibliam Hugona z St.
6. Psalm 5 1, inicjał Q: Męczeństwo Tomasza Becketa.
Psałterz Butę, Getty 46, fol. 71
Cher, wykonanym w Paryżu w połowie wieku XIII
(Mazarine 145, fol. 240v°; il. 7), a zatem na długo
przed powstaniem wspomnianych kodeksów pół-
nocnych41. Przedstawienia powyższe symbolizują
opisane przez egzegetów „prześladowanie Kościo-
ła przez Antychrysta”, ową wpisaną w treść psalmu
walkę z potęgą szatana, w której sprawiedliwi po-
nieść muszą ofiarę najwyższą.
Śmierć kapłanów, którzy zginęli niosąc pomoc
Dawidowi, już we wczesnej egzegezie przyrówny-
wana była do męczeństw świętych, którzy oddali
życie za wiarę. W pojęciu Kasjodora „Doeg Idu-
mejczyk był przeciwnikiem Dawida, tak jak Anty-
chryst był przeciwnikiem Chrystusa. Ten zgładził
kapłanów, tamten zaś — męczenników”42 * *. W typo-
logii ów starotestamentowy mord nabrał dodatko-
wego znaczenia, stając się typem nowotestamento-
wej Rzezi nieiuiniątek. Zestawienie takie, obecne
m.in. w Biblii PauperumAi, znalazło odzwierciedlenie
39 Kodeks pochodzi z 3- ćw. w. XIII; odnotowany został w:
J. J. G. Alexander, E. Tempie, llluminated Manuscripts in
Oxford College Libraries, the University Archives and the Tylor In-
stitntion, Oxford 1985, s. 106, kat. 1008.
40 W psałterzu angielskim z 1. poł. XIII stulecia (Cambrid-
ge Trinity College B. 11.4, fol. 65v°) widnieje w tym miejscu scena
z duchownym zabijanym przed ołtarzem przez dwóch zbroj-
nych.
41 Zob. katalog internetowy Biblioteki Mazarine http://
liberfloridus.cines.fr (odczyt: 11.05.2005). Wbrew temu, co su-
gerują autorzy katalogu, scena ta nie wyobraża ukarania bezboż-
nika; mordowany mężczyzna, złożywszy dłonie do modlitwy, klę-
czy w nabożnym skupieniu, jego oprawca zaś, odziany w krótką
szatę i wiązaną pod szyją czapkę, uosabia typ kata i złoczyńcy.
Podobne przedstawienie odnajdujemy w psałterzu wykona-
nym w 3. ów. XIII w. na użytek opactwa Notre-Dame w Fon-
tevrault (Mediatheąue de Melun 6, fol. 58; il. 8): tu oprawcą jest
odziany w zbroję wojownik, ofiarą zaś klęczący mężczyzna.
42 PL 70, 373: „Doech enim Idumaeus David adversarius
fuit, sicut Christo Antichristus erit. Iste sacerdotes exstinxit, ille
facturus est martyres”.
43 Fol. g: „Saul fecit occidere omnes sacerdotes domini in
Nobe quia David fugientem recepant et ei panem sanctum ad
comedendum dederant. Saul significat Herodem, David enim
42