DOI Artikel:
Fabiański, Marcin: O jezuickim nagrobku biskupa Andrzeja Trzebickiego
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.20621#0134
Folia Historiae Artium
Seria Nowa, t. 10: 2005
PL ISSN 0071-6723
Marcin Fabiański
O JEZUICKIM NAGROBKU BISKUPA ANDRZEJA TrZEBICKIEGO*
Według rozpowszechnionej opinii monument
biskupa Andrzeja Trzebickiego (1607—1679) w ko-
ściele ŚŚ. Piotra i Pawła (ił. 1—2) „jest bodaj najbar-
dziej intrygującym pomnikiem nagrobnym w Kra-
kowie”1. Autorstwo, ikonografia oraz kompozycja
tego dzieła były już przedmiotem wnikliwych stu-
diów2 oraz uwag w pracach dotyczących innych za-
gadnień3. Stwierdzono, że w rzeźbie polskiej nie
można wskazać przykładów dokładnie zapowiada-
jących kompozycję krakowską, w tym nagrobków
ze „szkieletami czy też ciałami zmienionymi wsku-
tek rozkładu”, towarzyszącymi popiersiu zmarłego4.
Pochodzenia pomysłu owych nieboszczyków poszu-
kiwano więc ogólnie w funeralnych dekoracjach
okolicznościowych, a kompozycji z biustem pośrod-
ku — w niderlandzkich grafikach portretowych5,
jednak i w tej grupie źródeł nie udało się zidentyfi-
kować konkretnych wzorów. Wskazano natomiast,
że bardzo podobny schemat kompozycyjny wypra-
* Niniejszy artykuł przedstawiono na posiedzeniu Komisji
Historii Sztuki PAU 14 kwietnia 2005. Rozwija on zagadnienia
zasygnalizowane w komunikacie Śmierć i zmysły iv barokowym
nagrobku w Krakowie a pisma Daniella Bartolego SJ, wygłoszonym
w Ołomuńcu 18 października 2003 w czasie sesji Italska rene-
sance a baroko ve stfedoevropskem kontextu, s. 187—197 (w druku),
a równolegle ogłoszonym jako La morte e i sensi in un sepolcro ba-
rocco a Cracovia w Arte Cristiana, 92: 2004, nr 822, s. 191—200.
1 J. P. Kazubowski, Miasto przygarnia zmarłych, „Dzien-
nik Polski”, nr 255, 2 listopada 2003, s. 7.
2 Najpełniejsza i w dużej mierze nadal aktualna pozostaje
gruntowna praca J. Daranowskiej-Łukaszewskiej, Na-
grobek biskupa Andrzeja Trzebickiego w kościele SS. Piotra i Paw-
ła w Krakowie, Biuletyn Historii Sztuki, 39: 1977, s. 177—190.
Zob też P. Krasny, Nagrobek biskupa Andrzeja Trzebickiego w
kościele SS. Piotra i Pawła w Krakowie a plastyka sepulkralna Do-
menica Guidi [w:] Między gotykiem a barokiem. Sztuka Krakowa
cował Domenico Guidi (1628—1701), autor nagrob-
ka zmarłej w r. 1651 Giacinty Conti, wystawione-
go w parmeńskim kościele San Rocco (ił. 13). Rów-
nież styl popiersia w interesującym nas pomniku
miałby korespondować z rzeźbami tego włoskiego
mistrza. Autorem pomysłu wyposażenia monu-
mentu biskupa Trzebickiego w złowieszczą parę roz-
kładających się półfigur, towarzyszących popiersiu
hierarchy, miałby być zatem artysta działający w
Krakowie, może w warsztacie Baldassara Fontany
(1661—1733), artysta, który uprzednio otarł się o
rzymski warsztat Guidiego6.
Przytoczona konkluzja opiera się na trudnym do
weryfikacji milczącym założeniu, że autor biustu
miał wpływ na ustalenie kompozycji pomnika. Nie
uwzględnia przy tym argumentów uzasadniających
przypuszczenie o wykonaniu popiersia już za życia
biskupa, czyli na wiele lat przed wystawieniem na-
grobka7. W dodatku niezaprzeczalne podobieństwa
XVI i XVII tuieku. Materiały sesji SHS 1993, Kraków 1997, s.
101-112.
3 Podaję prace nie uwzględnione przez wymienionych wyżej
autorów: A. Bardach, Ikonografia osiemnastowiecznych pomników
w katedrze wawelskiej [w:] Katedra krakowska w czasach noioożytnych
(XVI-XVIII w.), Kraków 1999, s. 114; E. Zapolska, Cnoty
teologalne [sic!] i kardynalne, Kraków 2000, s. 101—102.
4Daranowska-Lukaszewska, 182—183; Kra-
sny, o.c., s. 105—106.
5Daranowska-Łukaszewska, o.c.,s. 182 i 186.
6 Krasny, o.c., s. 106—111. Na temat związków Guidiego
z Polską zob. C. G i o m e 11 i, Per Domenico Guidi scultore (1628—
1701): nuovi contributi. Dzieła i Interpretacje, 8: 2003, s. 105—
106 i 109.
7 Daranowska-Łukaszewska, o.c., s. 184; Katalog za-
bytków sztuki w Polsce [dalej: KZSP], t. IV: Miasto Kraków, cz. III:
Kościoły i klasztory Śródmieścia, 2, red. A. Bochnak i J. Samek,
127
Seria Nowa, t. 10: 2005
PL ISSN 0071-6723
Marcin Fabiański
O JEZUICKIM NAGROBKU BISKUPA ANDRZEJA TrZEBICKIEGO*
Według rozpowszechnionej opinii monument
biskupa Andrzeja Trzebickiego (1607—1679) w ko-
ściele ŚŚ. Piotra i Pawła (ił. 1—2) „jest bodaj najbar-
dziej intrygującym pomnikiem nagrobnym w Kra-
kowie”1. Autorstwo, ikonografia oraz kompozycja
tego dzieła były już przedmiotem wnikliwych stu-
diów2 oraz uwag w pracach dotyczących innych za-
gadnień3. Stwierdzono, że w rzeźbie polskiej nie
można wskazać przykładów dokładnie zapowiada-
jących kompozycję krakowską, w tym nagrobków
ze „szkieletami czy też ciałami zmienionymi wsku-
tek rozkładu”, towarzyszącymi popiersiu zmarłego4.
Pochodzenia pomysłu owych nieboszczyków poszu-
kiwano więc ogólnie w funeralnych dekoracjach
okolicznościowych, a kompozycji z biustem pośrod-
ku — w niderlandzkich grafikach portretowych5,
jednak i w tej grupie źródeł nie udało się zidentyfi-
kować konkretnych wzorów. Wskazano natomiast,
że bardzo podobny schemat kompozycyjny wypra-
* Niniejszy artykuł przedstawiono na posiedzeniu Komisji
Historii Sztuki PAU 14 kwietnia 2005. Rozwija on zagadnienia
zasygnalizowane w komunikacie Śmierć i zmysły iv barokowym
nagrobku w Krakowie a pisma Daniella Bartolego SJ, wygłoszonym
w Ołomuńcu 18 października 2003 w czasie sesji Italska rene-
sance a baroko ve stfedoevropskem kontextu, s. 187—197 (w druku),
a równolegle ogłoszonym jako La morte e i sensi in un sepolcro ba-
rocco a Cracovia w Arte Cristiana, 92: 2004, nr 822, s. 191—200.
1 J. P. Kazubowski, Miasto przygarnia zmarłych, „Dzien-
nik Polski”, nr 255, 2 listopada 2003, s. 7.
2 Najpełniejsza i w dużej mierze nadal aktualna pozostaje
gruntowna praca J. Daranowskiej-Łukaszewskiej, Na-
grobek biskupa Andrzeja Trzebickiego w kościele SS. Piotra i Paw-
ła w Krakowie, Biuletyn Historii Sztuki, 39: 1977, s. 177—190.
Zob też P. Krasny, Nagrobek biskupa Andrzeja Trzebickiego w
kościele SS. Piotra i Pawła w Krakowie a plastyka sepulkralna Do-
menica Guidi [w:] Między gotykiem a barokiem. Sztuka Krakowa
cował Domenico Guidi (1628—1701), autor nagrob-
ka zmarłej w r. 1651 Giacinty Conti, wystawione-
go w parmeńskim kościele San Rocco (ił. 13). Rów-
nież styl popiersia w interesującym nas pomniku
miałby korespondować z rzeźbami tego włoskiego
mistrza. Autorem pomysłu wyposażenia monu-
mentu biskupa Trzebickiego w złowieszczą parę roz-
kładających się półfigur, towarzyszących popiersiu
hierarchy, miałby być zatem artysta działający w
Krakowie, może w warsztacie Baldassara Fontany
(1661—1733), artysta, który uprzednio otarł się o
rzymski warsztat Guidiego6.
Przytoczona konkluzja opiera się na trudnym do
weryfikacji milczącym założeniu, że autor biustu
miał wpływ na ustalenie kompozycji pomnika. Nie
uwzględnia przy tym argumentów uzasadniających
przypuszczenie o wykonaniu popiersia już za życia
biskupa, czyli na wiele lat przed wystawieniem na-
grobka7. W dodatku niezaprzeczalne podobieństwa
XVI i XVII tuieku. Materiały sesji SHS 1993, Kraków 1997, s.
101-112.
3 Podaję prace nie uwzględnione przez wymienionych wyżej
autorów: A. Bardach, Ikonografia osiemnastowiecznych pomników
w katedrze wawelskiej [w:] Katedra krakowska w czasach noioożytnych
(XVI-XVIII w.), Kraków 1999, s. 114; E. Zapolska, Cnoty
teologalne [sic!] i kardynalne, Kraków 2000, s. 101—102.
4Daranowska-Lukaszewska, 182—183; Kra-
sny, o.c., s. 105—106.
5Daranowska-Łukaszewska, o.c.,s. 182 i 186.
6 Krasny, o.c., s. 106—111. Na temat związków Guidiego
z Polską zob. C. G i o m e 11 i, Per Domenico Guidi scultore (1628—
1701): nuovi contributi. Dzieła i Interpretacje, 8: 2003, s. 105—
106 i 109.
7 Daranowska-Łukaszewska, o.c., s. 184; Katalog za-
bytków sztuki w Polsce [dalej: KZSP], t. IV: Miasto Kraków, cz. III:
Kościoły i klasztory Śródmieścia, 2, red. A. Bochnak i J. Samek,
127