DOI Artikel:
Fabiański, Marcin: O jezuickim nagrobku biskupa Andrzeja Trzebickiego
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.20621#0149
14. Nagrobek kardynała Mariana Pietra Vecchiarellego, frag-
ment. Rzym, kościół San Piętro in Yincoli (fot. M. Fabiański)
cie z transeptu, nie odznacza się nazbyt wyszuka-
nymi proporcjami. Jedynie skromne malowidło na
ścianie wokół nagrobka, będące cieniem, czy też
przedłużeniem małej architektury i rzeźby, ponie-
kąd zapowiada scenograficzne cechy awangardo-
wych rozwiązań berniniowskich przenoszonych
właśnie do Krakowa przez wspomniany warsztat
włoski. Jednak i ono wywodzi się z tradycji miejsco-
wej39.
Tak więc ani raczej konserwatywna struktura
nagrobka, ani przeciętna jakość większości figur,
poza bardzo dobrym popiersiem, nie dają podstaw
do uznania projektanta całości oraz wykonawców
39 Znacznie bardziej rozbudowany „cień” okala np. nagro-
bek Janów Tarnowskich z lat 1561-1570 w katedrze w Tar-
nowie. Na ten przykład zwrócił uwagę prof. dr hab. Jerzy
Gadomski.
10 Daranowska-Łukaszewska, o,t.,s. 184.
41 Na temat tych dzieł Gisleniego zob. ostatnio M. Karpo-
wicz, Giovanni Battista Gisleni i Francesco de’Rossi. Z dziejów
współpracy architekta i rzeźbiarza, Kwartalnik Architektury i
większości posągów za przedstawicieli nurtu berni-
niowskiego, ani nawet za skłonnych do innowacji
bezpośrednich uczniów mistrzów włoskich. Znako-
mity portret biskupa, wykonany prawdopodobnie
w r. 1695 łub w 1696, odróżnia się od pozostałych
rzeźb tak korzystnie, że mógł wyjść spod dłuta do-
brego włoskiego mistrza40. Jednak został umiesz-
czony w kompozycji, która utrudnia odbiór jego
wartości artystycznych. Nie ma więc powodu, aby
tego utalentowanego rzeźbiarza utożsamiać z prze-
ciętnie uzdolnionym projektantem kompozycji ca-
łego monumentu.
Nagrobek Andrzeja Trzebickiego nawiązuje w
pewnym stopniu do kompozycji typu popiersiowe-
go, realizowanego już w krakowskich monumen-
tach poprzednich ordynariuszy, Jakuba Zadzika i,
jeszcze wcześniej, Marcina Szyszkowskiego. Układ
środkowej części pomnika w kościele jezuitów (ił.
12), z ujętymi parą lizen sarkofagiem przysłoniętym
tablicą inskrypcyjną i, powyżej, z popiersiem por-
tretowym w niszy, lub medalionem, flankowanym
parą półfigur nieboszczyków oraz, w zwieńczeniu,
z herbem zmarłego, można zestawić z kilkoma dzie-
łami Giovanniego Battisty Gisleniego (1600—1672),
co prawda znacznie skromniejszymi pod względem
rozmiarów i bogactwa rzeźb: pomnikiem zmarłego
w r. 1645 Remigiusza Zaleskiego w katedrze war-
szawskiej, w nagrobku biskupa Piotra Gembickiego
w katedrze wawelskiej z r. 1654 (ił. 11) oraz w nie-
zrealizowanym projekcie nagrobka biskupa Jerzego
Tyszkiewicza dla katedry w Wilnie41. W wymienio-
nych dziełach Gisleniego zamiast muskelmanów
widnieje para trupich czaszek z piszczelami. Ponad-
to w pomniku Trzebickiego Gisleniowski przerwa-
ny przyczółek zastąpiono trójdzielnym zwieńcze-
niem niearchitektonicznym, kolumny — zdwojony-
mi lizenami, a skromną ikonografię wzbogacono
parami medytujących puttów i personifikacjami.
Pokrewny krakowskim muskelmanom motyw pół-
figur szkieletów wykorzystał natomiast Gisleni w
projekcie dekoracji ołtarza kościoła Karmelitów
Bosych w Wilnie powstałym z okazji uroczystości
żałobnych po śmierci Anny Marcybelli Pacowej w
październiku 164342. Personifikacje w sklepionych
Urbanistyki, 36: 1991, T, s. 3—21; Tenże, Włoska awangarda
artystyczna w Polsce XVI w., Barok. Historia-Literatura-Sztuka,
1/2 1994, s. 28.
42 Mediolan, Castello Sforzesco, Collezione Martinelli, 1-57. S.
Mossakowski, Królowa czypodkanclerzyna? [w:] Tenże, Or-
bis polonus. Studia z historii sztuki XVII—XVIII wieku, Warsza-
wa 2002, s. 56—65, tu s. 58.
142
ment. Rzym, kościół San Piętro in Yincoli (fot. M. Fabiański)
cie z transeptu, nie odznacza się nazbyt wyszuka-
nymi proporcjami. Jedynie skromne malowidło na
ścianie wokół nagrobka, będące cieniem, czy też
przedłużeniem małej architektury i rzeźby, ponie-
kąd zapowiada scenograficzne cechy awangardo-
wych rozwiązań berniniowskich przenoszonych
właśnie do Krakowa przez wspomniany warsztat
włoski. Jednak i ono wywodzi się z tradycji miejsco-
wej39.
Tak więc ani raczej konserwatywna struktura
nagrobka, ani przeciętna jakość większości figur,
poza bardzo dobrym popiersiem, nie dają podstaw
do uznania projektanta całości oraz wykonawców
39 Znacznie bardziej rozbudowany „cień” okala np. nagro-
bek Janów Tarnowskich z lat 1561-1570 w katedrze w Tar-
nowie. Na ten przykład zwrócił uwagę prof. dr hab. Jerzy
Gadomski.
10 Daranowska-Łukaszewska, o,t.,s. 184.
41 Na temat tych dzieł Gisleniego zob. ostatnio M. Karpo-
wicz, Giovanni Battista Gisleni i Francesco de’Rossi. Z dziejów
współpracy architekta i rzeźbiarza, Kwartalnik Architektury i
większości posągów za przedstawicieli nurtu berni-
niowskiego, ani nawet za skłonnych do innowacji
bezpośrednich uczniów mistrzów włoskich. Znako-
mity portret biskupa, wykonany prawdopodobnie
w r. 1695 łub w 1696, odróżnia się od pozostałych
rzeźb tak korzystnie, że mógł wyjść spod dłuta do-
brego włoskiego mistrza40. Jednak został umiesz-
czony w kompozycji, która utrudnia odbiór jego
wartości artystycznych. Nie ma więc powodu, aby
tego utalentowanego rzeźbiarza utożsamiać z prze-
ciętnie uzdolnionym projektantem kompozycji ca-
łego monumentu.
Nagrobek Andrzeja Trzebickiego nawiązuje w
pewnym stopniu do kompozycji typu popiersiowe-
go, realizowanego już w krakowskich monumen-
tach poprzednich ordynariuszy, Jakuba Zadzika i,
jeszcze wcześniej, Marcina Szyszkowskiego. Układ
środkowej części pomnika w kościele jezuitów (ił.
12), z ujętymi parą lizen sarkofagiem przysłoniętym
tablicą inskrypcyjną i, powyżej, z popiersiem por-
tretowym w niszy, lub medalionem, flankowanym
parą półfigur nieboszczyków oraz, w zwieńczeniu,
z herbem zmarłego, można zestawić z kilkoma dzie-
łami Giovanniego Battisty Gisleniego (1600—1672),
co prawda znacznie skromniejszymi pod względem
rozmiarów i bogactwa rzeźb: pomnikiem zmarłego
w r. 1645 Remigiusza Zaleskiego w katedrze war-
szawskiej, w nagrobku biskupa Piotra Gembickiego
w katedrze wawelskiej z r. 1654 (ił. 11) oraz w nie-
zrealizowanym projekcie nagrobka biskupa Jerzego
Tyszkiewicza dla katedry w Wilnie41. W wymienio-
nych dziełach Gisleniego zamiast muskelmanów
widnieje para trupich czaszek z piszczelami. Ponad-
to w pomniku Trzebickiego Gisleniowski przerwa-
ny przyczółek zastąpiono trójdzielnym zwieńcze-
niem niearchitektonicznym, kolumny — zdwojony-
mi lizenami, a skromną ikonografię wzbogacono
parami medytujących puttów i personifikacjami.
Pokrewny krakowskim muskelmanom motyw pół-
figur szkieletów wykorzystał natomiast Gisleni w
projekcie dekoracji ołtarza kościoła Karmelitów
Bosych w Wilnie powstałym z okazji uroczystości
żałobnych po śmierci Anny Marcybelli Pacowej w
październiku 164342. Personifikacje w sklepionych
Urbanistyki, 36: 1991, T, s. 3—21; Tenże, Włoska awangarda
artystyczna w Polsce XVI w., Barok. Historia-Literatura-Sztuka,
1/2 1994, s. 28.
42 Mediolan, Castello Sforzesco, Collezione Martinelli, 1-57. S.
Mossakowski, Królowa czypodkanclerzyna? [w:] Tenże, Or-
bis polonus. Studia z historii sztuki XVII—XVIII wieku, Warsza-
wa 2002, s. 56—65, tu s. 58.
142