DOI Heft:
Wspomnienia
DOI Artikel:Małkiewicz, Adam: Adam Miłobędzki (1924 - 2003)
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.20621#0181
skał tytuł profesora nadzwyczajnego, a w 1982 —
zwyczajnego. Po przejściu na emeryturę w roku
1993 podjął pracę w Wyższej Szkole Humanistycz-
nej im. Aleksandra Gieysztora w Pułtusku. Aktyw-
ny na polu międzynarodowym, wykładał też go-
ścinnie na wielu uniwersytetach europejskich i ame-
rykańskich.
Za swoich naukowych mistrzów uznawał trzech
architektów: Oskara Sosnowskiego, Bohdana Guer-
quina i Romualda Gutta. Z pierwszym z nich, tra-
gicznie zmarłym we wrześniu 1939, nie zetknął się
osobiście, dwaj pozostali byli Jego nauczycielami
akademickimi. Sosnowskiego - architekta, konser-
watora, uczonego oraz organizatora i inspiratora
nauki — cenił przede wszystkim jako twórcę Zakła-
du Architektury Polskiej, wyjątkowej w Polsce no-
woczesnej placówki badawczej, skupiającej młodych
architektów i humanistów, w tym zwłaszcza histo-
ryków sztuki, wspólnie prowadzących badania ar-
chitektury polskiej, pojmowanej jako element kul-
tury duchowej i materialnej. Z Guerquinem łączy-
ła Go akceptacja tradycji kultury Rzeczypospolitej.
Dzięki Guttowi poznał problematykę architektury
nowoczesnej. Wszyscy trzej byli też dla Niego
wzorami etyki zawodowej. Ale chyba nie mniej waż-
ne dla Adama Miłobędzkiego były bliskie relacje z
historykami sztuki, wzmocnione od roku 1971, kie-
dy to przeniósł się na uniwersytet. Dzięki temu
szczęśliwie łączył w badaniach postawę i metody
„politechnicznej" historii architektury i nastawionej
na problematykę artystyczną historii sztuki.
Działalność naukową rozpoczął jako student,
publikując w roku 1947 artykuł o systemie kon-
strukcyjnym drewnianych domów w Zakliczynie.
Początkowo głównym polem Jego zainteresowań
było budownictwo drewniane, wkrótce badaniami
objął całą architekturę od XV do XX wieku, ze
szczególnym uwzględnieniem wieku XVII, wresz-
cie skupił się na zagadnieniach szeroko pojmowane-
go krajobrazu kulturowego; uboczny, choć ważny
nurt Jego poszukiwań stanowiła teoria i historia
konserwatorstwa. Obiektem Jego dociekań była
zwykle architektura i urbanistyka polska, zawsze
ujmowana w szerokim kontekście europejskim (w
przypadku architektury nowoczesnej — też amery-
kańskim), z czasem coraz częściej swe prace poświę-
cał zagadnieniom powszechnej historii architektu-
ry, zwłaszcza architekturze Europy środkowej, a
także problemom teoretycznym i metodologicz-
nym.
Prace Adama Miłobędzkiego odznaczają się z
jednej strony ogromnym szacunkiem dla faktów
historycznych i artystycznych, wynikającym z rze-
telnej metody badawczej i wyjątkowej znajomości
materiału zabytkowego, jaką zawdzięczał licznym
badaniom terenowym i niezwykłej pamięci wzroko-
wej, z drugiej zaś — szerokością i nowatorstwem
ujęcia, mającym źródło w Jego wszechstronnej wie-
dzy i erudycji, a także w samodzielności myślenia
połączonej ze znajomością aktualnych standardów
metodologicznych. W monograficznych opracowa-
niach pojedynczych budowli sumienne wykorzysta-
nie źródeł pisanych i ikonograficznych oraz precy-
zyjna analiza materialnej substancji i artystycznej
formy obiektu służyły Mu do wyciągania wniosków
dających podstawę do uogólnień objaśniających zja-
wiska i procesy. Umiejętność uchwycenia istoty
badanych zjawisk nadała trwałą aktualność Jego
syntetycznym ujęciom. Jasność wywodu i wyjątko-
wa precyzja wypowiedzi powodują, iż Jego teksty,
nawet bardzo krótkie, niosą w sobie istotną proble-
matykę.
Dorobek Adama Miłobędzkiego obejmuje nie-
mal 200 publikacji różnej objętości i rangi. Spośród
najwcześniejszych duże znaczenie należy przypisać
wzorcowej pod względem metody edycji Krótkiej
nauki budowniczej... (1957), pierwszemu w literatu-
rze polskiej opracowaniu tego rodzaju. Jego pozy-
cję naukową ugruntowały syntetyczne książki
Zarys dziejów architektury w Polsce (1963 i dalsze wy-
dania uzupełnione), a zwłaszcza monumentalna Ar-
chitektura polska XVII wieku (1980), znacznie wy-
kraczające poza wymogi stawiane podręcznikom
i wciąż zachowujące aktualność. Poważną wartość
naukową ma także, napisany wspólnie z Jerzym Z.
Łozińskim, z założenia popularyzatorski Atlas za-
bytków architektury w Polsce (1967). Charakterystycz-
ne dla Niego było powracanie do raz podjętych te-
matów i ich ciągłe pogłębianie. Dotyczy to zarów-
no zagadnień szczegółowych, takich jak urbanisty-
ka Zamościa, architektura Kazimierza nad Wisłą
czy mazowiecka grupa renesansowych kościołów
(Pułtusk i inne), jak i problemów ogólnych: relacji
między architekturą drewnianą a murowaną i jej
miejsca w krajobrazie kulturowym, roli późnogotyc-
kich tradycji w architekturze nowożytnej czy zjawi-
ska wernakularyzmu.
Jako pedagog Adam Miłobędzki wykształcił oko-
ło 50 magistrów i 9 doktorów, spośród których tro-
je uzyskało tytuły bądź stanowiska profesorskie,
napisał kilkadziesiąt recenzji doktorskich, habilita-
cyjnych i profesorskich. Jego uczniowie wiele za-
wdzięczali me tylko oficjalnym zajęciom akademic-
kim prowadzonym przez Mistrza, lecz także niefor-
malnym kontaktom osobistym, częstokroć przera-
dzającym się w trwałą przyjaźń.
174
zwyczajnego. Po przejściu na emeryturę w roku
1993 podjął pracę w Wyższej Szkole Humanistycz-
nej im. Aleksandra Gieysztora w Pułtusku. Aktyw-
ny na polu międzynarodowym, wykładał też go-
ścinnie na wielu uniwersytetach europejskich i ame-
rykańskich.
Za swoich naukowych mistrzów uznawał trzech
architektów: Oskara Sosnowskiego, Bohdana Guer-
quina i Romualda Gutta. Z pierwszym z nich, tra-
gicznie zmarłym we wrześniu 1939, nie zetknął się
osobiście, dwaj pozostali byli Jego nauczycielami
akademickimi. Sosnowskiego - architekta, konser-
watora, uczonego oraz organizatora i inspiratora
nauki — cenił przede wszystkim jako twórcę Zakła-
du Architektury Polskiej, wyjątkowej w Polsce no-
woczesnej placówki badawczej, skupiającej młodych
architektów i humanistów, w tym zwłaszcza histo-
ryków sztuki, wspólnie prowadzących badania ar-
chitektury polskiej, pojmowanej jako element kul-
tury duchowej i materialnej. Z Guerquinem łączy-
ła Go akceptacja tradycji kultury Rzeczypospolitej.
Dzięki Guttowi poznał problematykę architektury
nowoczesnej. Wszyscy trzej byli też dla Niego
wzorami etyki zawodowej. Ale chyba nie mniej waż-
ne dla Adama Miłobędzkiego były bliskie relacje z
historykami sztuki, wzmocnione od roku 1971, kie-
dy to przeniósł się na uniwersytet. Dzięki temu
szczęśliwie łączył w badaniach postawę i metody
„politechnicznej" historii architektury i nastawionej
na problematykę artystyczną historii sztuki.
Działalność naukową rozpoczął jako student,
publikując w roku 1947 artykuł o systemie kon-
strukcyjnym drewnianych domów w Zakliczynie.
Początkowo głównym polem Jego zainteresowań
było budownictwo drewniane, wkrótce badaniami
objął całą architekturę od XV do XX wieku, ze
szczególnym uwzględnieniem wieku XVII, wresz-
cie skupił się na zagadnieniach szeroko pojmowane-
go krajobrazu kulturowego; uboczny, choć ważny
nurt Jego poszukiwań stanowiła teoria i historia
konserwatorstwa. Obiektem Jego dociekań była
zwykle architektura i urbanistyka polska, zawsze
ujmowana w szerokim kontekście europejskim (w
przypadku architektury nowoczesnej — też amery-
kańskim), z czasem coraz częściej swe prace poświę-
cał zagadnieniom powszechnej historii architektu-
ry, zwłaszcza architekturze Europy środkowej, a
także problemom teoretycznym i metodologicz-
nym.
Prace Adama Miłobędzkiego odznaczają się z
jednej strony ogromnym szacunkiem dla faktów
historycznych i artystycznych, wynikającym z rze-
telnej metody badawczej i wyjątkowej znajomości
materiału zabytkowego, jaką zawdzięczał licznym
badaniom terenowym i niezwykłej pamięci wzroko-
wej, z drugiej zaś — szerokością i nowatorstwem
ujęcia, mającym źródło w Jego wszechstronnej wie-
dzy i erudycji, a także w samodzielności myślenia
połączonej ze znajomością aktualnych standardów
metodologicznych. W monograficznych opracowa-
niach pojedynczych budowli sumienne wykorzysta-
nie źródeł pisanych i ikonograficznych oraz precy-
zyjna analiza materialnej substancji i artystycznej
formy obiektu służyły Mu do wyciągania wniosków
dających podstawę do uogólnień objaśniających zja-
wiska i procesy. Umiejętność uchwycenia istoty
badanych zjawisk nadała trwałą aktualność Jego
syntetycznym ujęciom. Jasność wywodu i wyjątko-
wa precyzja wypowiedzi powodują, iż Jego teksty,
nawet bardzo krótkie, niosą w sobie istotną proble-
matykę.
Dorobek Adama Miłobędzkiego obejmuje nie-
mal 200 publikacji różnej objętości i rangi. Spośród
najwcześniejszych duże znaczenie należy przypisać
wzorcowej pod względem metody edycji Krótkiej
nauki budowniczej... (1957), pierwszemu w literatu-
rze polskiej opracowaniu tego rodzaju. Jego pozy-
cję naukową ugruntowały syntetyczne książki
Zarys dziejów architektury w Polsce (1963 i dalsze wy-
dania uzupełnione), a zwłaszcza monumentalna Ar-
chitektura polska XVII wieku (1980), znacznie wy-
kraczające poza wymogi stawiane podręcznikom
i wciąż zachowujące aktualność. Poważną wartość
naukową ma także, napisany wspólnie z Jerzym Z.
Łozińskim, z założenia popularyzatorski Atlas za-
bytków architektury w Polsce (1967). Charakterystycz-
ne dla Niego było powracanie do raz podjętych te-
matów i ich ciągłe pogłębianie. Dotyczy to zarów-
no zagadnień szczegółowych, takich jak urbanisty-
ka Zamościa, architektura Kazimierza nad Wisłą
czy mazowiecka grupa renesansowych kościołów
(Pułtusk i inne), jak i problemów ogólnych: relacji
między architekturą drewnianą a murowaną i jej
miejsca w krajobrazie kulturowym, roli późnogotyc-
kich tradycji w architekturze nowożytnej czy zjawi-
ska wernakularyzmu.
Jako pedagog Adam Miłobędzki wykształcił oko-
ło 50 magistrów i 9 doktorów, spośród których tro-
je uzyskało tytuły bądź stanowiska profesorskie,
napisał kilkadziesiąt recenzji doktorskich, habilita-
cyjnych i profesorskich. Jego uczniowie wiele za-
wdzięczali me tylko oficjalnym zajęciom akademic-
kim prowadzonym przez Mistrza, lecz także niefor-
malnym kontaktom osobistym, częstokroć przera-
dzającym się w trwałą przyjaźń.
174