DOI issue:
Wspomnienia
DOI article:Kuczman, Kazimierz: Andrzej Fischinger (1928 - 2005)
DOI Page / Citation link: https://doi.org/10.11588/diglit.20621#0187
Dettlofem i Marcinem Fabiańskim) książkę o dzie-
jach konserwacji zamku królewskiego, w której
przedstawił powojenny okres renowacji obiektu.
Wybór tematu pracy magisterskiej określił głów-
ne zainteresowania naukowe Andrzeja Fischinge-
ra, wytyczył kierunek jego dalszych badań: archi-
tektura i rzeźba renesansu w Polsce. Okres powo-
jennego piętnastolecia sprzyjał — jak wiadomo —
rozwijaniu zainteresowań tą epoką. Politycznej ak-
ceptacji towarzyszyła autentyczna postawa zaan-
gażowania szerokiego grona historyków sztuki w
badanie polskiej sztuki renesansowej, jej włoskiego,
a zarazem rodzimego charakteru, co było uwieńcze-
niem wcześniejszych działań na tym polu, w środo-
wisku krakowskim podejmowanych już od czasów
Mariana Sokołowskiego. Andrzej Fischinger znalazł
się w najściślejszym gronie badaczy tej twórczości.
Duże znaczenie w pogłębieniu zainteresowań włoską
sztuką w Polsce miała dla młodego naukowca pio-
nierska, w owym czasie, wycieczka do Italii, od We-
necji po Rzym, odbyta w roku 1957 w towarzystwie
znanych krakowskich i warszawskich historyków
sztuki, jak Lech Kalinowski, Józef Lepiarczyk, Je-
rzy Kowalczyk, Jerzy Łoziński i Adam Miłobędzki.
Andrzej Fischinger w pierwszych latach po stu-
diach związany z Uniwersytetem Jagiellońskim,
wprawdzie nie rozwijał później na tej uczelni karie-
ry naukowej, jednak jego postawa badawcza była
bliska wzorcowi akademickiego uczonego. Jerzy
Szabłowski, popierając jego starania o wyjazd za-
graniczny (w związku z przygotowywanym dokto-
ratem), napisał: „Mgr Andrzej Fischinger należy do
najzdolniejszych historyków sztuki młodszego po-
kolenia. We wszystkich swych pracach wykazuje sa-
modzielność myślenia, gruntowność i metodycz-
ność, a zarazem wielkie umiłowanie obranego przez
siebie przedmiotu”. Zwraca uwagę solidny warsztat
badawczy Fischingera, wywodzący się z wiedeńskiej
szkoły, do której w najbliższym kręgu nawiązywali
uniwersyteccy historycy sztuki — Adam Bochnak
(okresowo wicedyrektor wawelskiego muzeum) i Je-
rzy Szabłowski. Unikał on grząskiego (w jego od-
czuciu) gruntu nowych metod, penetrujących dzie-
ło od strony treści ideowych, jak np. rozwijana w
Polsce w latach sześćdziesiątych ikonologia, wolał
ograniczyć się do ikonografii. Jego rozprawy do-
tyczą historii i trzonu formalnego danego zjawiska,
bez korony wielorakich rozgałęzień interpretacyj-
nych. Oparte na rzetelnie wykorzystywanej, kry-
tycznie analizowanej bazie źródłowej, ujawniają
trafną interpretację stylistyczno-porównawczą for-
my dzieła sztuki, w niewielkim jedynie stopniu tra-
cąc z upływem czasu swą aktualność. Badacz for-
mułował myśli jasno, przejrzyście, pisał klarownym
językiem, nie dostarczał redaktorom zbyt wielu
możliwości ingerencji.
Oprócz Kaplicy Myszkowskich, opublikowanej w
szerszej wersji w Roczniku Krakowskim (1956), w
pierwszym dziesięcioleciu po studiach Andrzej Fi-
schinger opracował i wydał drukiem kilka artyku-
łów z zakresu sztuki renesansowej — o powstaniu
wawelskiego mauzoleum Batorego (1955), o malar-
skim dekoratorze tejże kaplicy Kacprze Kurczu
(1957), czy o renesansowym dworze w Młodziejo-
wicach (1956). W pierwszej połowie lat sześćdzie-
siątych w. XX przygotował rozprawę doktorską na
temat twórczości Santi Gucciego, wybitnego flo-
renckiego manierysty w Polsce, związanego z dwo-
rem królewskim. Ta najpoważniejsza w opubliko-
wanym dorobku badacza praca, napisana pod kie-
runkiem profesora Jerzego Szabłowskiego (recen-
zentami byli profesorowie Adam Bochnak i Wła-
dysław Tomkiewicz), obroniona na Uniwersytecie
Jagiellońskim w roku 1965 i wydana cztery lata póź-
niej w serii Biblioteka Wawelska, jest wzorową me-
todologicznie monografią, wyczerpującą w pełni
badane zagadnienie, ustalającą mvre artysty.
Swe zainteresowania badawcze wcześniejszym,
jagiellońskim okresem renesansu zaprezentował
Fischinger po raz pierwszy w roku 1963, wygłasza-
jąc odczyt w Komisji Teorii i Historii Sztuki PAN
na temat rzeźby nagrobkowej w kaplicy Zygmun-
towskiej. Wersję tego zagadnienia, dotyczącą wy-
łącznie nagrobka Zygmunta Starego, który uznał
za dzieło Berrecciego, opublikował w czwartym to-
mie Studiów do Dziejów Wawelu (1978). Inne pra-
ce rzeźbiarskie Berrecciego — nagrobki Szydłowiec-
kich i Tarnowskich omówił w artykule zamieszczo-
nym w dziesiątym roczniku Folia Historiae Artium
(1974). Pierwsze dzieło rzeźby renesansowej w Pol-
sce, niszę nagrobną Jana Olbrachta, zanalizował zaś
w artykule zamieszczonym w wydanych w roku
1976 materiałach z sesji naukowych poświęconych
sztuce renesansu, zorganizowanych przez Komitet
Nauk o Sztuce PAN i Stowarzyszenie Historyków
Sztuki. W tymże tomie znalazł się też jego referat
w sposób syntetyczny przedstawiający główne kie-
runki renesansowej twórczości w Polsce, porządku-
jący wiedzę z tego zakresu. Gruntowną znajomość
polskiej rzeźby renesansowej Fischinger ujawnił rów-
nież w recenzji pracy Heleny Kozakiewiczowej o
nagrobkach z XVI wieku w Polsce, opublikowanej
w Folia Historiae Artium (1987). Jest autorem bio-
gramów Franciszka Florentczyka, Berrecciego, Ca-
navesiego, Ciniego i kilku innych artystów, które
ukazały się w Słoiuniku artystów polskich. Nieco sen-
180
jach konserwacji zamku królewskiego, w której
przedstawił powojenny okres renowacji obiektu.
Wybór tematu pracy magisterskiej określił głów-
ne zainteresowania naukowe Andrzeja Fischinge-
ra, wytyczył kierunek jego dalszych badań: archi-
tektura i rzeźba renesansu w Polsce. Okres powo-
jennego piętnastolecia sprzyjał — jak wiadomo —
rozwijaniu zainteresowań tą epoką. Politycznej ak-
ceptacji towarzyszyła autentyczna postawa zaan-
gażowania szerokiego grona historyków sztuki w
badanie polskiej sztuki renesansowej, jej włoskiego,
a zarazem rodzimego charakteru, co było uwieńcze-
niem wcześniejszych działań na tym polu, w środo-
wisku krakowskim podejmowanych już od czasów
Mariana Sokołowskiego. Andrzej Fischinger znalazł
się w najściślejszym gronie badaczy tej twórczości.
Duże znaczenie w pogłębieniu zainteresowań włoską
sztuką w Polsce miała dla młodego naukowca pio-
nierska, w owym czasie, wycieczka do Italii, od We-
necji po Rzym, odbyta w roku 1957 w towarzystwie
znanych krakowskich i warszawskich historyków
sztuki, jak Lech Kalinowski, Józef Lepiarczyk, Je-
rzy Kowalczyk, Jerzy Łoziński i Adam Miłobędzki.
Andrzej Fischinger w pierwszych latach po stu-
diach związany z Uniwersytetem Jagiellońskim,
wprawdzie nie rozwijał później na tej uczelni karie-
ry naukowej, jednak jego postawa badawcza była
bliska wzorcowi akademickiego uczonego. Jerzy
Szabłowski, popierając jego starania o wyjazd za-
graniczny (w związku z przygotowywanym dokto-
ratem), napisał: „Mgr Andrzej Fischinger należy do
najzdolniejszych historyków sztuki młodszego po-
kolenia. We wszystkich swych pracach wykazuje sa-
modzielność myślenia, gruntowność i metodycz-
ność, a zarazem wielkie umiłowanie obranego przez
siebie przedmiotu”. Zwraca uwagę solidny warsztat
badawczy Fischingera, wywodzący się z wiedeńskiej
szkoły, do której w najbliższym kręgu nawiązywali
uniwersyteccy historycy sztuki — Adam Bochnak
(okresowo wicedyrektor wawelskiego muzeum) i Je-
rzy Szabłowski. Unikał on grząskiego (w jego od-
czuciu) gruntu nowych metod, penetrujących dzie-
ło od strony treści ideowych, jak np. rozwijana w
Polsce w latach sześćdziesiątych ikonologia, wolał
ograniczyć się do ikonografii. Jego rozprawy do-
tyczą historii i trzonu formalnego danego zjawiska,
bez korony wielorakich rozgałęzień interpretacyj-
nych. Oparte na rzetelnie wykorzystywanej, kry-
tycznie analizowanej bazie źródłowej, ujawniają
trafną interpretację stylistyczno-porównawczą for-
my dzieła sztuki, w niewielkim jedynie stopniu tra-
cąc z upływem czasu swą aktualność. Badacz for-
mułował myśli jasno, przejrzyście, pisał klarownym
językiem, nie dostarczał redaktorom zbyt wielu
możliwości ingerencji.
Oprócz Kaplicy Myszkowskich, opublikowanej w
szerszej wersji w Roczniku Krakowskim (1956), w
pierwszym dziesięcioleciu po studiach Andrzej Fi-
schinger opracował i wydał drukiem kilka artyku-
łów z zakresu sztuki renesansowej — o powstaniu
wawelskiego mauzoleum Batorego (1955), o malar-
skim dekoratorze tejże kaplicy Kacprze Kurczu
(1957), czy o renesansowym dworze w Młodziejo-
wicach (1956). W pierwszej połowie lat sześćdzie-
siątych w. XX przygotował rozprawę doktorską na
temat twórczości Santi Gucciego, wybitnego flo-
renckiego manierysty w Polsce, związanego z dwo-
rem królewskim. Ta najpoważniejsza w opubliko-
wanym dorobku badacza praca, napisana pod kie-
runkiem profesora Jerzego Szabłowskiego (recen-
zentami byli profesorowie Adam Bochnak i Wła-
dysław Tomkiewicz), obroniona na Uniwersytecie
Jagiellońskim w roku 1965 i wydana cztery lata póź-
niej w serii Biblioteka Wawelska, jest wzorową me-
todologicznie monografią, wyczerpującą w pełni
badane zagadnienie, ustalającą mvre artysty.
Swe zainteresowania badawcze wcześniejszym,
jagiellońskim okresem renesansu zaprezentował
Fischinger po raz pierwszy w roku 1963, wygłasza-
jąc odczyt w Komisji Teorii i Historii Sztuki PAN
na temat rzeźby nagrobkowej w kaplicy Zygmun-
towskiej. Wersję tego zagadnienia, dotyczącą wy-
łącznie nagrobka Zygmunta Starego, który uznał
za dzieło Berrecciego, opublikował w czwartym to-
mie Studiów do Dziejów Wawelu (1978). Inne pra-
ce rzeźbiarskie Berrecciego — nagrobki Szydłowiec-
kich i Tarnowskich omówił w artykule zamieszczo-
nym w dziesiątym roczniku Folia Historiae Artium
(1974). Pierwsze dzieło rzeźby renesansowej w Pol-
sce, niszę nagrobną Jana Olbrachta, zanalizował zaś
w artykule zamieszczonym w wydanych w roku
1976 materiałach z sesji naukowych poświęconych
sztuce renesansu, zorganizowanych przez Komitet
Nauk o Sztuce PAN i Stowarzyszenie Historyków
Sztuki. W tymże tomie znalazł się też jego referat
w sposób syntetyczny przedstawiający główne kie-
runki renesansowej twórczości w Polsce, porządku-
jący wiedzę z tego zakresu. Gruntowną znajomość
polskiej rzeźby renesansowej Fischinger ujawnił rów-
nież w recenzji pracy Heleny Kozakiewiczowej o
nagrobkach z XVI wieku w Polsce, opublikowanej
w Folia Historiae Artium (1987). Jest autorem bio-
gramów Franciszka Florentczyka, Berrecciego, Ca-
navesiego, Ciniego i kilku innych artystów, które
ukazały się w Słoiuniku artystów polskich. Nieco sen-
180