Polska Akademia Umieje̜tności <Krakau> / Komisja Historii Sztuki [Editor]; Polska Akademia Nauk <Warschau> / Oddział <Krakau> / Komisja Teorii i Historii Sztuki [Editor]: Folia Historiae Artium (NS: 13.2015)

45

16. Kościół Cystersów w Zbraslaviu. Rekonstrukcja sklepienia chóru
wg Paula Crossleya (rys. wg: P. Crossley, Gothic architecture, il. 39)

panoramy sklepień z przęsłami trójpodporowymi w xm
i początkach xiv wieku.

Warto wspomnieć, że cały ciąg tego rodzaju przekryć,
najpewniej już przed konsekracją w roku 1237, uzyskały nawy
boczne zachowanego tylko szczątkowo kościoła Cystersów
w Heisterbach w Nadrenii 59, a w latach około 1220-1235
empory oraz kaplice przychórowe kościoła św. Piotra w Sin-
zig [il. 17] 60. Jednak do początków xiv wieku, trójdzielne
pęki żebrowe stosowano przede wszystkim we wnętrzach
niewielkich, traktowanych poniekąd jak swego rodzaju
dzieła eksperymentalne 61. Można tu wymienić budowle
datowane na lata sześćdziesiate-osiemdziesiąte xm wieku:
skarbiec katedry w Wormacji, kapitularz klasztoru w Vyśśim
Brodzie, kryptę kościoła św. Szczepana w Kourim czy kruż-
ganekpałacu królewskiego w Zvikovie [ił. 18] 62. We wszyst-

59 K. H. Clasen, Deutsche Gewólbe der Spatgotik, Berlin 1961, s. 17-18;
J. T. Frazik, Zagadnienie sklepień, s. 59-60; H. Kubach, A. Ver-
beek, Romanische Baukunst, 1.1, s. 369-377.

60 H. Clasen, Deutsche Gewólbe, s. 24-25; J. T. Frazik, Zagadnienie
sklepień, s. 60; H. Kubach, A. Verbeek, Romanische Baukunst, t. 2,
s. 1036-1040.

61 O roli takich niewielkich wnętrz (kaplic, krucht, kapitularzy)
jako dzieł o eksperymentalnym i nowatorskim charakterze zob.
N. Nussbaum, Deutsche Kirchenbaukunst der Gotik, Darmstadt
1994 [wyd. 2], s. 144-155-

62 H. Clasen, Deutsche Gewólbe, s. 25-27; J. T. Frazik, Zagadnienie
sklepień, s. 70-71; J. Kuthan, Zakladatelske dilo krdle Pfemysla Ota-
kara 11. v Rakousku a ve Śtyrsku, Praha 1991, s. 55-67; J. Kuthan,

17. Sklepienie północnej kaplicy przychórowej kościoła św. Piotra
w Sinzig (fot. J. Adamski)

kich tych przykładach obserwujemy zróżnicowane sposoby
zestawiania trójpromieni w większe całości, co świadczy

0 fazie kompozycyjnych i konstrukcyjnych poszukiwań.
Od początku trzynastego stulecia wielką popularność -

1 to w prawdziwie monumentalnym wydaniu - formy te
zyskały też na terenie Anglii, gdzie pierwszą tego typu
kreacją stało się sklepienie chóru św. Hugona w katedrze
w Lincoln, wzniesione zapewne między rokiem 1192 a 1210 63.
Niespokojna, asymetryczna figuracja tej konstrukcji zyskała

Ćeska architektura, s. 205-212, 464-475, 499-518; J. Kuthan, Dvor-
ske ument a zakladatelske dilo poslednich Premuclovcu. Nastup
a rozkvet gotyki, [w:] idem, Splendor et Gloria Regni Bohemiae. Ume-
lecke dilojako projev vladafske reprezentace a symbol statni identity,
Praha 2008 (Opera Facultatis Theologiae Catholicae Universitatis
Carolinae Pragensis. Historia et historia artium, t. 2), s. 91-120.

63 Zob. m.in. P. Frankl, The „Crazy” Vaults ofLincoln Cathedral, „The
Art Bulletin”, 35, 1953, s. 95-107; H. Clasen, Deutsche Gewólbe,
s. 27-29; J. T. Frazik, Zagadnienie sklepień, s. 60-62; S. Becker-
-Hounslow, Der Beitrag Englands zur Entstehung und Entwicklung
figurierter Gewólbe im Deutschordensstaat Preufien. Eine Hinter-
fragung etablierter Thesen zur Herkunft von Stern- und Schirmge-
wólben in der Backsteinarchitektur im 14. Jahrhundert, Schwerin
1998, s. 55-56; N. Nussbaum, S. Lepsky, Das gotische Gewólbe.
Eine Geschichte seiner Form und Konstruktion, Darmstadt 1999,
s. 183-184; P. Frankl, Gothic Architecture. Revised by Paul Crossley,
New Haven-London 2000 (Pelican History of Art), s. 101-102;
P. Draper, The Formation ofEnglish Gothic. Architecture and Iden-
tity, New Haven-London 2006, s. 124-145.