DOI article:
Adamski, Jakub: O genetycznej i chronologicznej zależności portali augustiańskiego kościoła św. Katarzyny na Kazimierzu w Krakowie i fary św. Elżbiety w Koszycach
DOI Page / Citation link: https://doi.org/10.11588/diglit.44936#0044
43
8. Koszyce, kościół św. Elżbiety, portal zachodni. Fot. J. Adamski
jestem przekonany o chronologicznym pierwszeństwie
portali z kościoła św. Katarzyny na Kazimierzu, które na-
leży uznać za jedno z kluczowych źródeł inspiracji dla mi-
strza z Koszyc. Maria Krasnowolska celnie zauważyła, że
„w porównaniu z portalami koszyckimi krakowskie mają
bezwzględnie pewniejszą podstawę źródłową”27. Paradok-
salnie jednak, największe kontrowersje w dotychczaso-
wej literaturze wzbudzała bezwzględna chronologia po-
łudniowej nawy i kruchty małopolskiego kościoła, pod-
czas gdy datowanie najstarszych partii fary w Koszycach
przyjmowano bez większych zastrzeżeń, i to mimo nie-
mal całkowitego braku źródeł pisanych. Warto rozpocząć
od tej drugiej kwestii, bowiem niedawna książka Tima
Juckesa zebrała i uporządkowała wszystkie dane na temat
górnowęgierskiego kościoła, czego rezultatem było prze-
konujące wydzielenie i datowanie faz budowlanych tej
wspaniałej świątyni.
Jedynym źródłem, które bezpośrednio odnosi się do po-
czątkowego etapu prac przy farze w Koszycach jest bulla
Bonifacego IX z i marca 1402 r. Mowa jest w niej o pożarze
starego i rozpoczęciu budowy nowego kościoła, jeszcze da-
lekiego od ukończenia: „[...] parochialis ecclesia [...] olim
combusta et de novo per Christicolas inibi commemorantes
27 M. Krasnowolska, Z dziejów, s. 38 (jak w przyp. 2).
9. Koszyce, kościół św. Elżbiety, portal północny. Fot. ƒ. Adamski
erecta et nundum completa existât”. Projekt ten wymagał
wielkich nakładów finansowych: „[...] pro consummatione
operis huiusmodi et reedificatione et reparationem ecclesie
predicte indigere videatur expensis non modicum sump-
tuosis”. Z tego względu papież udzielał odpustu wszyst-
kim wiernym, którzy zechcą wesprzeć to czcigodne dzieło:
Nos cupientes ut ecclesia ipsa decentius reparetur,
consumetur et etiam congruis honoribus frequentetur,
omnibus vere penitentibus et confessis, qui [... ] ad repa-
rationem, conservationem et fabricam ecclesie predicte
manus porrexerint adiutrices, illas videlicet indulgentias
et remissiones peccatorum concedimus28.
Pożar starej budowli miał miejsce najpóźniej w 1398 r.,
bowiem w liście datowanym na 2 stycznia kolejnego roku
król Zygmunt Luksemburski potwierdzał przywileje Ko-
szyc, które bardzo ucierpiały w wielkim pożarze: „[...] ci-
vitatem nostram Cassoviensem per ignis voraginem aliis-
que diversis aerumnarum calamitatibus flagellatam”29.
Tim Juckes oraz liczni wcześniejszy autorzy założyli
jednak, że uszkodzenie starego kościoła miało miejsce
28 Cyt. za: T. Juckes, The Parish and Pilgrimage Church, s. 232 (jak
w przyp. 5).
29 Cyt. za: ibidem, s. 55.
8. Koszyce, kościół św. Elżbiety, portal zachodni. Fot. J. Adamski
jestem przekonany o chronologicznym pierwszeństwie
portali z kościoła św. Katarzyny na Kazimierzu, które na-
leży uznać za jedno z kluczowych źródeł inspiracji dla mi-
strza z Koszyc. Maria Krasnowolska celnie zauważyła, że
„w porównaniu z portalami koszyckimi krakowskie mają
bezwzględnie pewniejszą podstawę źródłową”27. Paradok-
salnie jednak, największe kontrowersje w dotychczaso-
wej literaturze wzbudzała bezwzględna chronologia po-
łudniowej nawy i kruchty małopolskiego kościoła, pod-
czas gdy datowanie najstarszych partii fary w Koszycach
przyjmowano bez większych zastrzeżeń, i to mimo nie-
mal całkowitego braku źródeł pisanych. Warto rozpocząć
od tej drugiej kwestii, bowiem niedawna książka Tima
Juckesa zebrała i uporządkowała wszystkie dane na temat
górnowęgierskiego kościoła, czego rezultatem było prze-
konujące wydzielenie i datowanie faz budowlanych tej
wspaniałej świątyni.
Jedynym źródłem, które bezpośrednio odnosi się do po-
czątkowego etapu prac przy farze w Koszycach jest bulla
Bonifacego IX z i marca 1402 r. Mowa jest w niej o pożarze
starego i rozpoczęciu budowy nowego kościoła, jeszcze da-
lekiego od ukończenia: „[...] parochialis ecclesia [...] olim
combusta et de novo per Christicolas inibi commemorantes
27 M. Krasnowolska, Z dziejów, s. 38 (jak w przyp. 2).
9. Koszyce, kościół św. Elżbiety, portal północny. Fot. ƒ. Adamski
erecta et nundum completa existât”. Projekt ten wymagał
wielkich nakładów finansowych: „[...] pro consummatione
operis huiusmodi et reedificatione et reparationem ecclesie
predicte indigere videatur expensis non modicum sump-
tuosis”. Z tego względu papież udzielał odpustu wszyst-
kim wiernym, którzy zechcą wesprzeć to czcigodne dzieło:
Nos cupientes ut ecclesia ipsa decentius reparetur,
consumetur et etiam congruis honoribus frequentetur,
omnibus vere penitentibus et confessis, qui [... ] ad repa-
rationem, conservationem et fabricam ecclesie predicte
manus porrexerint adiutrices, illas videlicet indulgentias
et remissiones peccatorum concedimus28.
Pożar starej budowli miał miejsce najpóźniej w 1398 r.,
bowiem w liście datowanym na 2 stycznia kolejnego roku
król Zygmunt Luksemburski potwierdzał przywileje Ko-
szyc, które bardzo ucierpiały w wielkim pożarze: „[...] ci-
vitatem nostram Cassoviensem per ignis voraginem aliis-
que diversis aerumnarum calamitatibus flagellatam”29.
Tim Juckes oraz liczni wcześniejszy autorzy założyli
jednak, że uszkodzenie starego kościoła miało miejsce
28 Cyt. za: T. Juckes, The Parish and Pilgrimage Church, s. 232 (jak
w przyp. 5).
29 Cyt. za: ibidem, s. 55.