DOI Artikel:
Adamski, Jakub: O genetycznej i chronologicznej zależności portali augustiańskiego kościoła św. Katarzyny na Kazimierzu w Krakowie i fary św. Elżbiety w Koszycach
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.44936#0057
56
25. Bezdëz, kaplica zamkowa, portal w ścianie północnej. Fot.
J. Adamski
na Kazimierzu oraz nieco późniejszych obramień fary ko-
szyckiej80.
Wskazane tu późnogotyckie eksperymenty formalne
mają jednak w architekturze Środkowej Europy znacznie
dłuższą niż tylko parlerowską genezę. Pamiętać tu trzeba
choćby o znaczącej roli, jaką w rozwoju późnego gotyku
naszej części kontynentu odegrały spektakularne budow-
le angielskie z końca XIII i pierwszych dekad XIV w., od
XIX w. przez historiografię klasyfikowane jako Decorated
Style81. Dziś już nie budzi większych wątpliwości, że naj-
ważniejsze z nich znał Piotr Parler - czy to z rysunków
projektowych, czy też z czasów domniemanej wędrów-
ki czeladniczej po południowo-zachodniej Anglii82 * * * * * * * *. Nie
80 T. Juckes, Sigismund and Kośice, s. 415-416 (jak w przyp. 5); idem,
The Parish and Pilgrimage Church, s. 102 (jak w przyp. 5).
81 Zob.: ƒ. Bony, The English Decorated Style. Gothic Architecture
Transformed 1250-1350, Oxford 1979; N. Coldstream, The Deco-
rated Style. Architecture and Ornament 1240-1360, London 1994;
P. Binski, The Gothic Wonder. Art, Artifice and the Decorated Style
1290-1350, New Haven-London 2014.
82 Zob.: H. Bock, Der Beginn spätgotischer Architektur in Prag (Pe-
ter Parier) und die Beziehung zu England, „Wallraf-Richartz
26. Wroclaw, kościół Dominikanów, portal w północnej ścianie chó-
ru. Fot. J. Adamski
można więc wykluczyć, że również niektórym innym ar-
chitektom z Rzeszy Niemieckiej i krajów sąsiednich nie
były obce formy arkad, portali i innych angielskich ob-
ramień o fantazyjnych, iście „orientalnie” ukształtowa-
nych łukach z licznymi nadwieszeniami. Jako pars pro toto
przywołam tu oprawę tak zwanych Drzwi Przeora, wiodą-
cych z krużganku do wnętrza katedry w Norwich (około
1315-1320; il. 24)83. Górna część tego perspektywicznego
portalu jest przesłonięta przez ornamentalnie poprowa-
dzoną listwę, która, niejako oderwawszy się od profilowań
archiwolty, utworzyła dekoracyjne obramienie dla niemal
Jahrbuch”, 23,1961, s. 191-210; P. Crossley, Peter Parier and Eng¬
land - A problem re-visited, [w:] Parierbauten. Architektur, Skulp¬
tur, Restaurierung. Internationales Parier-Symposium Schwäbisch
Gmünd 17.-19. Juli 2001, red. R. Strobel, A. Siefert, K.J. Herrmann,
Stuttgart 2004, s. 155-179; C. Wilson, Why did Peter Parler come
to England?, [w:J Architecture, Liturgy and Identity. Liber amico-
rum Paul Crossley, red. Z. Opaćić, A. Timmermann, Turnhout
2011, s. 89-109.
83 J. Bony, The English Decorated, s. 67-68 (jak w przyp. 81);
N. Coldstream, The Decorated, s. 178 (jak w przyp. 81); P. Bins-
ki, The Gothic Wonder, s. 102-104 (jak w przyp. 81).
25. Bezdëz, kaplica zamkowa, portal w ścianie północnej. Fot.
J. Adamski
na Kazimierzu oraz nieco późniejszych obramień fary ko-
szyckiej80.
Wskazane tu późnogotyckie eksperymenty formalne
mają jednak w architekturze Środkowej Europy znacznie
dłuższą niż tylko parlerowską genezę. Pamiętać tu trzeba
choćby o znaczącej roli, jaką w rozwoju późnego gotyku
naszej części kontynentu odegrały spektakularne budow-
le angielskie z końca XIII i pierwszych dekad XIV w., od
XIX w. przez historiografię klasyfikowane jako Decorated
Style81. Dziś już nie budzi większych wątpliwości, że naj-
ważniejsze z nich znał Piotr Parler - czy to z rysunków
projektowych, czy też z czasów domniemanej wędrów-
ki czeladniczej po południowo-zachodniej Anglii82 * * * * * * * *. Nie
80 T. Juckes, Sigismund and Kośice, s. 415-416 (jak w przyp. 5); idem,
The Parish and Pilgrimage Church, s. 102 (jak w przyp. 5).
81 Zob.: ƒ. Bony, The English Decorated Style. Gothic Architecture
Transformed 1250-1350, Oxford 1979; N. Coldstream, The Deco-
rated Style. Architecture and Ornament 1240-1360, London 1994;
P. Binski, The Gothic Wonder. Art, Artifice and the Decorated Style
1290-1350, New Haven-London 2014.
82 Zob.: H. Bock, Der Beginn spätgotischer Architektur in Prag (Pe-
ter Parier) und die Beziehung zu England, „Wallraf-Richartz
26. Wroclaw, kościół Dominikanów, portal w północnej ścianie chó-
ru. Fot. J. Adamski
można więc wykluczyć, że również niektórym innym ar-
chitektom z Rzeszy Niemieckiej i krajów sąsiednich nie
były obce formy arkad, portali i innych angielskich ob-
ramień o fantazyjnych, iście „orientalnie” ukształtowa-
nych łukach z licznymi nadwieszeniami. Jako pars pro toto
przywołam tu oprawę tak zwanych Drzwi Przeora, wiodą-
cych z krużganku do wnętrza katedry w Norwich (około
1315-1320; il. 24)83. Górna część tego perspektywicznego
portalu jest przesłonięta przez ornamentalnie poprowa-
dzoną listwę, która, niejako oderwawszy się od profilowań
archiwolty, utworzyła dekoracyjne obramienie dla niemal
Jahrbuch”, 23,1961, s. 191-210; P. Crossley, Peter Parier and Eng¬
land - A problem re-visited, [w:] Parierbauten. Architektur, Skulp¬
tur, Restaurierung. Internationales Parier-Symposium Schwäbisch
Gmünd 17.-19. Juli 2001, red. R. Strobel, A. Siefert, K.J. Herrmann,
Stuttgart 2004, s. 155-179; C. Wilson, Why did Peter Parler come
to England?, [w:J Architecture, Liturgy and Identity. Liber amico-
rum Paul Crossley, red. Z. Opaćić, A. Timmermann, Turnhout
2011, s. 89-109.
83 J. Bony, The English Decorated, s. 67-68 (jak w przyp. 81);
N. Coldstream, The Decorated, s. 178 (jak w przyp. 81); P. Bins-
ki, The Gothic Wonder, s. 102-104 (jak w przyp. 81).