DOI Page / Citation link:
https://doi.org/10.11588/diglit.46296#0169
168
I DAS BAUWERK AN DER KURETENSTRASSE
aranmasi gerekir. Ancak burada OäKog kelimesini mecazi anlami >Latrine< olarak degil, daha
gok esas anlami (makam)konut olarak aranmasi gerekir. Paidiskeia da resmi amaglara hizmet
eden mekanlar olmalidir1175. Kuretler Caddesi’nin güney tarafmdaki Yamag Evler l’de Domus
olarak adlandinlan yapi ve Yamag Evler 2’de ise Ya§am Birimleri 6 ve 7 aym §ekilde resmi
makam sahipleri ve (kült) dernekleri tarafmdan dini törenler ve ortak toplantilar igin kullamlmi§
olan mimari yapilar olmalidirlar1176.
1.11.1.5 Genel Y oruml ama
Belirtilen bütün faktörler Kuretler Caddesi’ndeki tapmaga ait yeni bir tablo ortaya koymaktadir:
Yapi, Publius Quintilius Valens Varius, e§i ve kizi Varilla tarafmdan I.S. 117/118 yillarmda
vakfedilmi§tir. Yazitta tapmak ya da mahfaza olarak tammlamr. Varius ve kizi Artemis Kutsal
Alam ve bununla baglantili olan Büyük Artemis §enlikleri ile ilgili resmi görevlere sahiptiler.
Varius, Artemis §enliklerinin Panegyriarki, kizi ise Artemis rahibesiydi ve rahibe olarak Artemis
§enliklerinde dini kutlama alaylarma da katiliyordu. Tapmak, Artemision’dan ba§layip kentin
iki dagmdan algak olanmin etrafmdan dönüp, §ehir alanmin iginden gegen ve Büyük Artemis
§enlikleri tören alayinm da vuku buldugu eski dini alay yolunun üzerinde buluyordu.
Bütün bunlar tapmagmda bu kutlama süreci igerisinde bir rol oynadigma i§aret eder. Bu,
yapinin süsleme elemanlan ile dogrulanmaktadir: Pronaos’daki kabartmalar kutsal alanm erken
dönemlerinden ve §ehrin kurulu§u ile ilgili mitolojik sahneler gösterirler. Bununla birlikte
§ehir ve kutsal alan arasmdan siki baglanti yanmda Artemision’un Efes tarihi igin olan önemi
de vurgulamr. Lünette yer alan >sarma§ik-kadm< gibi diger süsleme elemanlan da Artemis’in
etki alamna i§aret ederler. §ehir ve kutsal alan arasmdaki bu ikilik §ehrin tanngasi Tyche’nin
Suriye tipi kemerin kilit ta§i üzerindeki tasviriyle bir kar§ilik bulur. Bu iki etki alanmin bag-
lantisi özellikle Büyük Artemis §enlikleri’nin tören alayi ile ifade edilmi§tir. Bu §enliklerin
kapsammda yapilan spor ve müzik yan§malarma korunmu§ durumdaki stützgliderdeki zafer
dallan ve lir tasvirleri i§aret ediyor olmalidir.
Tannga yazitta Imparatordan önce ilk sirada adagm alicisi olarak tamamlanmalidir. Bu
kalipla§mi§ ifade tarzi, o yada bu kült sahibi ya da sahibesi ile ilgili gikanmlar yapabilmeye
imkan saglamasa da, Artemis’e ve Büyük Artemis §enlikleri’ne olan gok sayidaki baglanti en
azmdan yazitta adi gegen kült tasvirinin Efes Artemis’e ait oldugunu dü§ündürüyor. Tasvir,
belki o dönemde hüküm süren imparatorun tasviriyle (daha sonra eklenen [?]) tamamlanmi§-
tir. 1g mekandaki uzun dikdörtgen podyum her halukarda bir ya da bir gok heykele yer sunar.
Bunlarm spekülasyon olarak kalmak zorunda olmasma kar§m Kuretler Caddesi’ndeki dini
alaylar sirasmda tapmagm önünde ritüeller yapilmi§ olmasi ve kurban kesilmi§ olmasi büyük
bir ihtimaldir. Tapmagm önündeki caddenin alanmda bir sunak koyacak yer olmadigmdan
alaylarda buna uygun ta§mir bir düzenegin yanlarmda getirmi§ olmalidirlar.
Kuretler Caddesi’nin dini alay yolu oldugu kesin olarak belgelenebilir1177. Bu dini tören
alaymm önemi gösteren ayrmtili bir beige, bir Efes vatanda§i olan C. Vibius Salutaris’in ge§itli
kutlamalar kapsammda dini alaylarda ta§mabilsinler diye l.S. 104/105 yilmda on adet Artemis
heykelini, Imparator Traian ve e§i Plotina’nm, Augustus’un ve mitolojik kahramanlarm tasvir-
lerini finanse ettigi bagi§idir. Salutaris’in bagi§i tarn olarak düzenlemi§ ve Efes Tiyatrosu’nda
herkesin görebilecegi bir §ekilde yerle§tirilmi§tir. 568 satir ile §imdiye kadar §ehrin bilinen en
uzun yaziti özellikle bu tür dini alaylarm öneminin altim gizer. Artemis onuruna yapilan bir
1175 Buna kar§m §imdiye kadar kelimelerin Artemis, hüküm süren imparator ve olasihkla Demos’a olan resmi ithaf
Latrine ve genel ev olarak bir 90k kez önerilen gevirisi kammca rededilmelidir. Kar§ila§tirma igin bkz. Liddell -
Scott - Jones Suppl. (TraiSicncoiog) IvE 455’ye atifta bulunarak: »uncertain significance«.
1176 Thür - Rathmayr 2014, 849-853.
1177 Bkz. Bölüm 1.7.2.2.
I DAS BAUWERK AN DER KURETENSTRASSE
aranmasi gerekir. Ancak burada OäKog kelimesini mecazi anlami >Latrine< olarak degil, daha
gok esas anlami (makam)konut olarak aranmasi gerekir. Paidiskeia da resmi amaglara hizmet
eden mekanlar olmalidir1175. Kuretler Caddesi’nin güney tarafmdaki Yamag Evler l’de Domus
olarak adlandinlan yapi ve Yamag Evler 2’de ise Ya§am Birimleri 6 ve 7 aym §ekilde resmi
makam sahipleri ve (kült) dernekleri tarafmdan dini törenler ve ortak toplantilar igin kullamlmi§
olan mimari yapilar olmalidirlar1176.
1.11.1.5 Genel Y oruml ama
Belirtilen bütün faktörler Kuretler Caddesi’ndeki tapmaga ait yeni bir tablo ortaya koymaktadir:
Yapi, Publius Quintilius Valens Varius, e§i ve kizi Varilla tarafmdan I.S. 117/118 yillarmda
vakfedilmi§tir. Yazitta tapmak ya da mahfaza olarak tammlamr. Varius ve kizi Artemis Kutsal
Alam ve bununla baglantili olan Büyük Artemis §enlikleri ile ilgili resmi görevlere sahiptiler.
Varius, Artemis §enliklerinin Panegyriarki, kizi ise Artemis rahibesiydi ve rahibe olarak Artemis
§enliklerinde dini kutlama alaylarma da katiliyordu. Tapmak, Artemision’dan ba§layip kentin
iki dagmdan algak olanmin etrafmdan dönüp, §ehir alanmin iginden gegen ve Büyük Artemis
§enlikleri tören alayinm da vuku buldugu eski dini alay yolunun üzerinde buluyordu.
Bütün bunlar tapmagmda bu kutlama süreci igerisinde bir rol oynadigma i§aret eder. Bu,
yapinin süsleme elemanlan ile dogrulanmaktadir: Pronaos’daki kabartmalar kutsal alanm erken
dönemlerinden ve §ehrin kurulu§u ile ilgili mitolojik sahneler gösterirler. Bununla birlikte
§ehir ve kutsal alan arasmdan siki baglanti yanmda Artemision’un Efes tarihi igin olan önemi
de vurgulamr. Lünette yer alan >sarma§ik-kadm< gibi diger süsleme elemanlan da Artemis’in
etki alamna i§aret ederler. §ehir ve kutsal alan arasmdaki bu ikilik §ehrin tanngasi Tyche’nin
Suriye tipi kemerin kilit ta§i üzerindeki tasviriyle bir kar§ilik bulur. Bu iki etki alanmin bag-
lantisi özellikle Büyük Artemis §enlikleri’nin tören alayi ile ifade edilmi§tir. Bu §enliklerin
kapsammda yapilan spor ve müzik yan§malarma korunmu§ durumdaki stützgliderdeki zafer
dallan ve lir tasvirleri i§aret ediyor olmalidir.
Tannga yazitta Imparatordan önce ilk sirada adagm alicisi olarak tamamlanmalidir. Bu
kalipla§mi§ ifade tarzi, o yada bu kült sahibi ya da sahibesi ile ilgili gikanmlar yapabilmeye
imkan saglamasa da, Artemis’e ve Büyük Artemis §enlikleri’ne olan gok sayidaki baglanti en
azmdan yazitta adi gegen kült tasvirinin Efes Artemis’e ait oldugunu dü§ündürüyor. Tasvir,
belki o dönemde hüküm süren imparatorun tasviriyle (daha sonra eklenen [?]) tamamlanmi§-
tir. 1g mekandaki uzun dikdörtgen podyum her halukarda bir ya da bir gok heykele yer sunar.
Bunlarm spekülasyon olarak kalmak zorunda olmasma kar§m Kuretler Caddesi’ndeki dini
alaylar sirasmda tapmagm önünde ritüeller yapilmi§ olmasi ve kurban kesilmi§ olmasi büyük
bir ihtimaldir. Tapmagm önündeki caddenin alanmda bir sunak koyacak yer olmadigmdan
alaylarda buna uygun ta§mir bir düzenegin yanlarmda getirmi§ olmalidirlar.
Kuretler Caddesi’nin dini alay yolu oldugu kesin olarak belgelenebilir1177. Bu dini tören
alaymm önemi gösteren ayrmtili bir beige, bir Efes vatanda§i olan C. Vibius Salutaris’in ge§itli
kutlamalar kapsammda dini alaylarda ta§mabilsinler diye l.S. 104/105 yilmda on adet Artemis
heykelini, Imparator Traian ve e§i Plotina’nm, Augustus’un ve mitolojik kahramanlarm tasvir-
lerini finanse ettigi bagi§idir. Salutaris’in bagi§i tarn olarak düzenlemi§ ve Efes Tiyatrosu’nda
herkesin görebilecegi bir §ekilde yerle§tirilmi§tir. 568 satir ile §imdiye kadar §ehrin bilinen en
uzun yaziti özellikle bu tür dini alaylarm öneminin altim gizer. Artemis onuruna yapilan bir
1175 Buna kar§m §imdiye kadar kelimelerin Artemis, hüküm süren imparator ve olasihkla Demos’a olan resmi ithaf
Latrine ve genel ev olarak bir 90k kez önerilen gevirisi kammca rededilmelidir. Kar§ila§tirma igin bkz. Liddell -
Scott - Jones Suppl. (TraiSicncoiog) IvE 455’ye atifta bulunarak: »uncertain significance«.
1176 Thür - Rathmayr 2014, 849-853.
1177 Bkz. Bölüm 1.7.2.2.
