Frontinus, Sextus Iulius; Poleni, Giovanni [Hrsg.]: Sex. Iulii Frontini De aquaeductibus urbis Romae commentarius (Padua, 1722) [Cicognara, 511; 951]

lncid'u
^ano ^

k

Cll

>/«:

^



toniu*&
d«ni abafc *
isit 7^
-pistoJas,
Js Annalioi,
WC hiltoiittt,
dthijhm M
r*>'-rti. h sodi
rOR. AQV«
um i»!
IS Pnmow:
ojKrumfSciM'1
--•WJjfe
':(r.',"r«,Hi,fe
mali(]ii2ssip*;:
uus cai
nturanoii^
jppampnuoff
iftcisse,^
:ntem Icg

mni s>
■at'"M
ekganss

<p# <& tnodulh dicl sult meessarlum i »«»c pt"
ttam , quemadmodum qu&que aqnarum Princi-
•bum commentariis comprehensarum3ufque adno-
siram curam habere vifa sit . Alii : pandam 3
hoc modo : qute in urbem Romanam inssuunt 3
sandam. Nu-llo negotio.
pag. 6. ver. z. (foftea altitudinem cujus-
qne, modulorumque rationem) Parum sibicon-
stant in altitudine subterraneorum mea-
ituum & formcum veteres Scnptores. Pro-
copius altitudinem definit tantam, ut eques
per eos fornices oppoitune posset transire.
Frontinus infra ; sublevatos ad centum & »o-
vera pedesfuifse ait. Strabo Amasenus lib. V-
C/' VTtOVOfLOl CTUU VOfJCJ Al5ojKdpClKctfJ<pQiVT£i cdV?
ditu%c->.$ %°pT* -nopdjrtii . Imrrio cameratos
&WJUS urbis montes altitudine exaquasise loqui-
tur Plimus lib. xxxvi. cap. xv. Rutilius :
Qmd loquar aerio pendentes sornice rivos,
Qua vix imbriseras tolleret Iris aquas s
ffos potius dicam crevijfe ad sidera montes,
Tale gygantteum Gracia laudat opus^
Intercepta tuis conduntitr ssumina muris 3
Confumunt totos celfa lavacra lacus.
Sic hi versus legendi sunt, qui mendose M-
bris antiquis exhibentur , prxsertim ultimo
hexametro:
Intercepta suis sundantur ssumina muris .
A-Hudit elegantissmusPoeta adillud, quod
de Graecia: Pyramidibus infra Frontinus ex-
clamat : Tot aquarum, tam multis necejfariis
molibus 3 Pyramides videlicet otiofas comparem 3
aut aetera inertia 3 fed fama celebrata opera .
pag. 9. ver. 1. ( quantum Muneribus ( ita
enim cultiores appellant) ) Florentina, quam
typis editam vidimus ab Iunta , perperam
Cxhibuit : ita enim cultiores appellantur : At
melius Onuphrius & Scriverius , ut edidi-
mus . Verum obiter notamus significatio-
oem muneris rariorem , quod non vocabu-
lum de vulgo est , sed eminentioris digni-
tatis . Vocabant illud administrationem rei-
publicce , & curam imperii , quod plcbis
universas totiuique populi comitns dela-
tum, ac mandatum erat.
pag. II. ver. I. ( ^ib Frbe Condita per an-
nos CCCCXLI. contenU suerunt "Romani usu a-
quarum) Dubitare nobis hoc quidem in lo-
co occurrit, utrum eo anno CcCCXLl pri-
mum Aquseductuum uius Romse introdu6tus
fuerit, & ab Appio Claudio ceniore , qui
iternere vias mitituit , hoc quoque bonum
inventum ? Hujuimodi opinioms est de mi-
randis Roinanorum optime & accuratiilime
nieatusj ^am^im luslus Lipiius in libro

149
III. cap. XI. de magnitudine Romana, cui
non possum ego quin debeam dissentire „
Quippe ab Anco Martio primam aquarum
in urbem derivationem introdu£tam , pli-
nius Secundus lib. XXXI. eap. III. videtur
innuere : & ex 3l'us probabilibus authori-
bus evidentisllmum est , praesertim Diony-
slo Halicarnasseo , accuratissimo Scriptore
rerum Romanarum. Ait Paulus Iurisconsul-
tUS Titulo D. Are quid in loco publico siat X
quadam lege: Si per publicum locum vivus a-
quxduBus privato nocebit, erit privato aclio ex
lege XII. Tabularum , ubi noxx domim cavea-
tur . Quod si verum est, diu dataa a Decem-
viris leges ante annum quadringentesimum
& primum supra quadragesimum ; nisi forte
dicamus , decemvirales tabulas de aquagio
non de aquxduEln intelligi debere, quodin
optimis Gloilis exponitur ufya.yaytov. Fe-
stus : ^siquagium , quasi aqu^e agium , id eft a-
quxduSius appellatur. Obiter emendamus Sa-
volenum in lege nona D. Quemadmodum fer»
vitus amittatur . ^Lqua si in partem agri inssw
xit. Perperamj legendum : Si in panem a,-
quagli. Vt exiitumem, aqujeduclium esle ar-
te quadam & manu hominum absolutum
cpus; aquagium, naturalem velutiaiveum}
aut canalem fontis. Sed ha?c Jj iv -nv.po^oj.
Cceterum Vir doctiilimus aliena interpreta-
jione nostri Scnptons hallucinatus vide-
tur, ut alias ex profeslo demonstrabimus.
pag. ia. ver. 1. (Fontium memoria cum fan-
Bitate adhuc exftat, & colitur) Seneca epist*
XLI. Magnorum fluminum capita veneramur ;
subit-a ex abdito vafti amnis eruptio aras habet i
coluntur aquarum calentium sontes , & stagna
qiaedam vd opaatas , vel immensa altitudo fa-
cravk . Plinius videndus de Clitumno, li-
bro IIX. & de lacu vadimonis: Nullainhoe
navis ( sacer enim eft ) sed innatant infnlie .
Nec antiqui Romani lolum, sed omnis gen-
tilium vetustas fontibus & fluvhs divimta-
tem aliquam assignavit. Vnde tspoi 7roT<zsj.oi\
tPia To diwao"3 inquit Eustathius ad librum
secundum Odyss. £t Peisie tarn v^okItpuu
quam irvpa-okATpou appellabantw . INam &
per ignem & aquam jurabant. De Graecis
res nota eit veteri proverbio : xv.a ispav
7totAfj.6)' yjapicn Tictycd . Habes apud Laer-
tium Diogene, & Luripidem Medea . Cai-
limachus rn ApoIIinenij
A-Ww-ns KcL&<xFviT£ ?tj JXpdavros avipitH
Il/^eiJc©- i% hpsis oxlyA KijSdt'
Inde apud Poetas fontes dicuntur S&Sy yi-
v& 3 de quibus apud Theocruum . Cole-
U H batur