DOI Seite / Zitierlink:
https://doi.org/10.11588/diglit.21361#0490
Stanisław Waltoś
2. Jan Józef Brodowski, Portret Stanisława Wodzickiego, 1817,
olej, płótno, Muzeum Uniwersytetu Jagiellońskiego
Medyczny, tworząc w nim aż sześć katedr. W związku
z tym nieuchronne stało się wprowadzenie z powrotem
języka łacińskiego, nadal obowiązującego we wszyst-
kich austriackich uniwersytetach. Z powrotem pojawił
się nakaz trzymania się obowiązkowych podręczników
w wykładach, powszechnie praktykowany we wszyst-
kich średniowiecznych uniwersytetach i w dalszym
ciągu w monarchii austriackiej. Zdaniem wiedeńskich
biurokratów, w dalekim prowincjonalnym Krakowie
jakaś tam niewielka uczelnia nie mogła być inna.
Niesłuszne byłoby jednak potępianie w czambuł
wszystkich poczynań administracji austriackiej w tym
okresie. Niewątpliwie udało się zapewnić stałość upo-
sażeń profesorów, zapewniając im pobory bez koniecz-
ności administrowania przez nich majątkiem Uniwer-
sytetu, niektórzy zaś ze sprowadzonych profesorów
medycyny byli dobrymi fachowcami, szczególnie chi-
rurg Jan Nepomuk Rust, który wkrótce opuści Kraków
i zrobi światową karierę (il. 1). Nieoczekiwanie miesz-
kańcy Krakowa otrzymali możliwość leczenia zgodnie
z nowoczesnymi standardami opieki lekarskiej.
W 1802 roku Wiedeń zrobił następny ruch. W dniu
2 sierpnia ukazał się dekret nadworny, którego mocą
miały zostać połączone uniwersytety krakowski oraz
całkowicie zgermanizowany lwowski. Nowa uczelnia
miała otrzymać wiedeńską strukturę organizacyjną.
W 1805 roku decyzja ta została wykonana. Uniwersytet
lwowski przestał funkcjonować, a do Krakowa prze-
siedlono niektórych profesorów i przeniesiono część
wyposażenia2. Pojawił się wówczas po raz pierwszy
na ziemiach polskich Senat Akademicki jako ciało zbio-
rowe formalnie decydujące o najważniejszych sprawach
uczelni. Rzeczywista władza, jak przypomniał Henryk
Barycz3, należała jednak do dyrektorów wydziałów,
czyli urzędników mianowanych przez cesarza i spra-
wujących kontrolę nad działalnością fakultetów.
Wszystkie te reformy przerwała wojna Austrii
z Francją, a tym samym i Księstwem Warszawskim,
w 1809 roku. Austriacy wojnę przegrali i Kraków
z częścią ich zaboru został włączony do Księstwa.
Paradokesm było pogorszenie się poziomu Uni-
wersytetu po roku 1809, a więc po wcieleniu Krakowa
do Księstwa Warszawskiego, akurat wtedy, gdy można
było mieć nadzieję, że Uniwersytet, uwolniony spod
presji obcej władzy, będzie mógł się wreszcie swo-
bodnie rozwijać. Mimo wysiłków Hugona Kołłątaja,
sprowadzonego przez władze Księstwa do Krakowa,
aby zreformować uczelnię i przywrócić jej dawne
znaczenie, mimo opracowania przez niego ciekawego
programu reform, nie dało się wiele zrobić. Ściągnię-
ci do Krakowa profesorowie w miejsce austriackiego
personelu nie mieli w dziedzinie nauki wiele do po-
wiedzenia. Wbrew powszechnym oczekiwaniom pol-
skie, a nie austriackie władze zlikwidowały całkowicie
autonomię Uniwersytetu. Od 1810 roku zarządzał mm
Dozór Szkoły Głównej podległy wprost Izbie Eduka-
cyjnej w Warszawie. O samorządności i tym razem
nie było mowy. Poza tym nie były to lata na spokoj-
ne uprawianie nauk. Był to czas, gdy myśli większości
młodzieży krążyły wokół wojen napoleońskich, na-
dziei na odrodzenie państwa polskiego.
Utworzenie Wolnego Miasta Krakowa, czyli Rze-
czypospolitej Krakowskiej, w ostatecznym rozrachun-
ku historycznym spowodowało dla uczelni krakowskiej
484
2. Jan Józef Brodowski, Portret Stanisława Wodzickiego, 1817,
olej, płótno, Muzeum Uniwersytetu Jagiellońskiego
Medyczny, tworząc w nim aż sześć katedr. W związku
z tym nieuchronne stało się wprowadzenie z powrotem
języka łacińskiego, nadal obowiązującego we wszyst-
kich austriackich uniwersytetach. Z powrotem pojawił
się nakaz trzymania się obowiązkowych podręczników
w wykładach, powszechnie praktykowany we wszyst-
kich średniowiecznych uniwersytetach i w dalszym
ciągu w monarchii austriackiej. Zdaniem wiedeńskich
biurokratów, w dalekim prowincjonalnym Krakowie
jakaś tam niewielka uczelnia nie mogła być inna.
Niesłuszne byłoby jednak potępianie w czambuł
wszystkich poczynań administracji austriackiej w tym
okresie. Niewątpliwie udało się zapewnić stałość upo-
sażeń profesorów, zapewniając im pobory bez koniecz-
ności administrowania przez nich majątkiem Uniwer-
sytetu, niektórzy zaś ze sprowadzonych profesorów
medycyny byli dobrymi fachowcami, szczególnie chi-
rurg Jan Nepomuk Rust, który wkrótce opuści Kraków
i zrobi światową karierę (il. 1). Nieoczekiwanie miesz-
kańcy Krakowa otrzymali możliwość leczenia zgodnie
z nowoczesnymi standardami opieki lekarskiej.
W 1802 roku Wiedeń zrobił następny ruch. W dniu
2 sierpnia ukazał się dekret nadworny, którego mocą
miały zostać połączone uniwersytety krakowski oraz
całkowicie zgermanizowany lwowski. Nowa uczelnia
miała otrzymać wiedeńską strukturę organizacyjną.
W 1805 roku decyzja ta została wykonana. Uniwersytet
lwowski przestał funkcjonować, a do Krakowa prze-
siedlono niektórych profesorów i przeniesiono część
wyposażenia2. Pojawił się wówczas po raz pierwszy
na ziemiach polskich Senat Akademicki jako ciało zbio-
rowe formalnie decydujące o najważniejszych sprawach
uczelni. Rzeczywista władza, jak przypomniał Henryk
Barycz3, należała jednak do dyrektorów wydziałów,
czyli urzędników mianowanych przez cesarza i spra-
wujących kontrolę nad działalnością fakultetów.
Wszystkie te reformy przerwała wojna Austrii
z Francją, a tym samym i Księstwem Warszawskim,
w 1809 roku. Austriacy wojnę przegrali i Kraków
z częścią ich zaboru został włączony do Księstwa.
Paradokesm było pogorszenie się poziomu Uni-
wersytetu po roku 1809, a więc po wcieleniu Krakowa
do Księstwa Warszawskiego, akurat wtedy, gdy można
było mieć nadzieję, że Uniwersytet, uwolniony spod
presji obcej władzy, będzie mógł się wreszcie swo-
bodnie rozwijać. Mimo wysiłków Hugona Kołłątaja,
sprowadzonego przez władze Księstwa do Krakowa,
aby zreformować uczelnię i przywrócić jej dawne
znaczenie, mimo opracowania przez niego ciekawego
programu reform, nie dało się wiele zrobić. Ściągnię-
ci do Krakowa profesorowie w miejsce austriackiego
personelu nie mieli w dziedzinie nauki wiele do po-
wiedzenia. Wbrew powszechnym oczekiwaniom pol-
skie, a nie austriackie władze zlikwidowały całkowicie
autonomię Uniwersytetu. Od 1810 roku zarządzał mm
Dozór Szkoły Głównej podległy wprost Izbie Eduka-
cyjnej w Warszawie. O samorządności i tym razem
nie było mowy. Poza tym nie były to lata na spokoj-
ne uprawianie nauk. Był to czas, gdy myśli większości
młodzieży krążyły wokół wojen napoleońskich, na-
dziei na odrodzenie państwa polskiego.
Utworzenie Wolnego Miasta Krakowa, czyli Rze-
czypospolitej Krakowskiej, w ostatecznym rozrachun-
ku historycznym spowodowało dla uczelni krakowskiej
484