DOI Page / Citation link:
https://doi.org/10.11588/diglit.22418#0180
158 VTCTORTNUS
p. 104. 105 C. p. ■'>. 6 0.
disputavimus, noluit per eloquentiam dicere, sed per disertissimos homines,
id est, qui habeant copiam dicendi solam. Invectam' vero per metaphoram
navis; res puhlica enim dicitur gubernari.
Cum autem res a nostra memoria propter vetustatem remotas] Expositis
malis incipit dicere, quid boni habeat eloquentia: ca nostra memoria' inquit 5
^remotas'. Ut excuset memoriam quasi neglegentem, addidit cpropter vetu-
statem'. Ergo illa, quae nimis a memoria nostra remota sunt, qui scire
possumus? cEx litlerarum monumentis' inquit crepetere instituo'. Haec mo-
numenta dupliciter accipiamus, aut annales aut historias; primo enim annales
fuerunt, post historiae factae sunt. | 10
Multas urbes constitutas, plurima bella restincta, firmissimas societates,
sanctissimas amicitias] Dicendum est hoc loco, quid sit civitas. Est autem
civitas collecta hominum mullitudo ad iure. vivendum. Cum ergo fuerit civi-
tas constituta, necesse est ut primo bella patiatur, postea pacem agat. Pax
enim a pacto dicta: pactum vero esse non potest, nisi si causa praecedat, id 15
est bellum. Hoc et Sallustius lcnuit, curn de rebus Romanis loqueretur;
dixit enim prius bella gesta, post pacem esse fundalam. Res inquit Ro-
m ana pIu ri mum imp erio valuit Servio Sulpicio et Ma r co Mar-
c e 11 o c o n s u 1 i b u s, o m n i G a 11 i a c i s R e n u m a t q u e i n t e r m a r e n o -
strum et Oceanum, nisi qua paludibus invia fuit, perdomita. 20
Hic bellum geritur, deinde pacem memorat consccutam. Optimis autem
m 0 r i b u s e t m a x i m a c 0 n c 0 r d i a e g i t inter s e c u n d u m a t q u e p 0 s -
fremum bellum Carthaginiense. Quaeritur autem, utrum in bellis ali-
quid possit eloquentia. Potest sine dubio, et tantum quantum virtus potest.
Nam si virtute bella finiuntur, et eloquentia bella finiunlurc ideo ergo ait ?5
cplurima bella restincta'. Iam illud notum est. quod bella ardere dican-
tur: ardebat omnis Hispania citerior: item: quis tanti incen-
dia belli.
Firmissimas societates, sanclissimas amicitias] Inter socium et amicum
hoc interest: socius est, qui nobis aliquo pacto ad aliquid nobiscum geren- 30
dum coniungitur: amicus est, qui mihi usu vitae siinilis pio ac (ideli amore
coniungitur. Et quia socius aliquid nobiscum gerit, ideo ait ^firmissimas
societates': quia amicus pio nobis amore coniungitur, ideo ait c sanctissimas
amicitias'. Ergo interdum amicus est et socius non est, si nihil mecum ge-
rat: et rursus, cum sit socius, amicus non est, si aliquid mecum invitus 35
gerat. Propterea Cicero ubique duo haec iungit, socios populiRomani
atque amicos: ita et hic 'firmissimas societates, sanctissimas amicitias'.
Intellego] Recte cinlellego'; ait enim supra cex litterarum monumenlis
repetere instituo'. Ergo id quod legitur intellegendiun est.
Cum animi ratione, tum facilius eloquentia conparatas] Ubique duo haec 40
coniungit. Sed quando aliquid duae res agunt, triplici modo agimt: aut ae-
quales sunt, aut nunc ista plus praestat, nunc illa. Hic sapienliae dat pro-
16 Hist. lib. I. 27 Sail. hist. I. Verg. Aen. 1, 560.
2 uero] autem B melaforam DF 8 monimentis cl deinde monimenfa F
9 aceipimus D2BFO 10 hisloria facla D pr. m. 11 firmissimas--nmicitias
DB: om. FO 14 ut sup. lin. D agit D cx corr. 15 dicta (aut dictu) D pr. m.:
dicitur D corr. m. s. BFO nisi si D: nisi BFO 17 foudatam D 19 Rhenum
BO 20 qua F: quia D, quae a BO 22 egit DF: egit res p. BO, egit populus
Rom. Dietsch secinulum Auguslinum 24 potest D pr. m.: potest enim BFO et D sup.
lin. 25 si mei: om. 0 20 dicantur D1: dicantur ut ait D°-BFO 30 nobiscum
om. cod. BasiL, incl. O 32 firmissimas ait B 34 mecum nihil B 38 moni-
mentis BF 39 idj ideo D
p. 104. 105 C. p. ■'>. 6 0.
disputavimus, noluit per eloquentiam dicere, sed per disertissimos homines,
id est, qui habeant copiam dicendi solam. Invectam' vero per metaphoram
navis; res puhlica enim dicitur gubernari.
Cum autem res a nostra memoria propter vetustatem remotas] Expositis
malis incipit dicere, quid boni habeat eloquentia: ca nostra memoria' inquit 5
^remotas'. Ut excuset memoriam quasi neglegentem, addidit cpropter vetu-
statem'. Ergo illa, quae nimis a memoria nostra remota sunt, qui scire
possumus? cEx litlerarum monumentis' inquit crepetere instituo'. Haec mo-
numenta dupliciter accipiamus, aut annales aut historias; primo enim annales
fuerunt, post historiae factae sunt. | 10
Multas urbes constitutas, plurima bella restincta, firmissimas societates,
sanctissimas amicitias] Dicendum est hoc loco, quid sit civitas. Est autem
civitas collecta hominum mullitudo ad iure. vivendum. Cum ergo fuerit civi-
tas constituta, necesse est ut primo bella patiatur, postea pacem agat. Pax
enim a pacto dicta: pactum vero esse non potest, nisi si causa praecedat, id 15
est bellum. Hoc et Sallustius lcnuit, curn de rebus Romanis loqueretur;
dixit enim prius bella gesta, post pacem esse fundalam. Res inquit Ro-
m ana pIu ri mum imp erio valuit Servio Sulpicio et Ma r co Mar-
c e 11 o c o n s u 1 i b u s, o m n i G a 11 i a c i s R e n u m a t q u e i n t e r m a r e n o -
strum et Oceanum, nisi qua paludibus invia fuit, perdomita. 20
Hic bellum geritur, deinde pacem memorat consccutam. Optimis autem
m 0 r i b u s e t m a x i m a c 0 n c 0 r d i a e g i t inter s e c u n d u m a t q u e p 0 s -
fremum bellum Carthaginiense. Quaeritur autem, utrum in bellis ali-
quid possit eloquentia. Potest sine dubio, et tantum quantum virtus potest.
Nam si virtute bella finiuntur, et eloquentia bella finiunlurc ideo ergo ait ?5
cplurima bella restincta'. Iam illud notum est. quod bella ardere dican-
tur: ardebat omnis Hispania citerior: item: quis tanti incen-
dia belli.
Firmissimas societates, sanclissimas amicitias] Inter socium et amicum
hoc interest: socius est, qui nobis aliquo pacto ad aliquid nobiscum geren- 30
dum coniungitur: amicus est, qui mihi usu vitae siinilis pio ac (ideli amore
coniungitur. Et quia socius aliquid nobiscum gerit, ideo ait ^firmissimas
societates': quia amicus pio nobis amore coniungitur, ideo ait c sanctissimas
amicitias'. Ergo interdum amicus est et socius non est, si nihil mecum ge-
rat: et rursus, cum sit socius, amicus non est, si aliquid mecum invitus 35
gerat. Propterea Cicero ubique duo haec iungit, socios populiRomani
atque amicos: ita et hic 'firmissimas societates, sanctissimas amicitias'.
Intellego] Recte cinlellego'; ait enim supra cex litterarum monumenlis
repetere instituo'. Ergo id quod legitur intellegendiun est.
Cum animi ratione, tum facilius eloquentia conparatas] Ubique duo haec 40
coniungit. Sed quando aliquid duae res agunt, triplici modo agimt: aut ae-
quales sunt, aut nunc ista plus praestat, nunc illa. Hic sapienliae dat pro-
16 Hist. lib. I. 27 Sail. hist. I. Verg. Aen. 1, 560.
2 uero] autem B melaforam DF 8 monimentis cl deinde monimenfa F
9 aceipimus D2BFO 10 hisloria facla D pr. m. 11 firmissimas--nmicitias
DB: om. FO 14 ut sup. lin. D agit D cx corr. 15 dicta (aut dictu) D pr. m.:
dicitur D corr. m. s. BFO nisi si D: nisi BFO 17 foudatam D 19 Rhenum
BO 20 qua F: quia D, quae a BO 22 egit DF: egit res p. BO, egit populus
Rom. Dietsch secinulum Auguslinum 24 potest D pr. m.: potest enim BFO et D sup.
lin. 25 si mei: om. 0 20 dicantur D1: dicantur ut ait D°-BFO 30 nobiscum
om. cod. BasiL, incl. O 32 firmissimas ait B 34 mecum nihil B 38 moni-
mentis BF 39 idj ideo D