DOI Heft:
I. Teil: Abhandlungen
DOI Artikel:Tietze, Hans: Programme und Entwürfe zu den großen österreichischen Barockfresken
DOI Seite / Zitierlink:https://doi.org/10.11588/diglit.6177#0032
24
Hans Tietze.
ANHANG IL
Programme zu Deckenfresken in der Jesuitenkirche in Brünn.
Conceptus Imus
pro pingendo fornice super aram sanctiFrancisci Borgiae.
Cum in hac ara praeter sanetum Franciscum etiam
saneti Aloysius, Stanislaus. Cyrillus et Methodius epi-
scopi sacerdotes conveniant, ut qui apprime celebrantur
a cultu eucharistico, ideirco non videtur quidpiam ap-
tius quam thema de venerabili sacramento pingi posse.
Est autem sequens iuxta mentem doctoris angelici:
Ecce panis angelorum
1-actus eibus viatorum
Yerc panis filiorum.
In figuris praesignatur,
Cum Isaac immolatur,
Agnus paschae deputatur,
Datur manna patribus.
Eapropter tenore versus primi: «Ecce panis ange-
lorum.»
Imo: pingatur superne sanetissimum in gloria nu-
bium, ab angelis sustentandum; circa multiplices vo-
lantes atque adorantes angeli, praeeipue 6 aut saltcm
4 seraphini accensi charitate ; siquidem hoc sacramen-
tum sacramentum amoris est.
2do: ratione versus alterius: «Factus eibus viato-
rum» pingatur inferne, et quidem a dextris: Status tum
ecclesiasticus, tum religiosus, V. G. per enumerationem:
Pontifex, Cardinalis, Patriarcha, Archi-Episcopus etc.
etc. A sinistris: Status saecularis, qua politicus, qua mili-
taris, V. G. per distributionem: Imperator, Rex, Regina,
Archidux etc. etc., a quibus omnibus (prostratis humi
tiaris, pedis, seeptris et coronis) eucharistia partim ado-
retur, partim thurificetur, partim fumantia odoramen-
torum vasa in manibus teneantur.
3"°: vi versus tertii: «Vere panis filiorum» nihil
pingendum venit; hic enim idem versus applicandus est
sanetis: Francisco. Aloysio etc., in ara effigiatis; ut-
pote qui vere iamque beati et saneti in gloria existunt
filii dei.
4to: pingantur in 4 triangulis quatuor scuta, auro
elevanda, a singulis angelicis geniolis singula susten-
tanda: Campi scutorum (pingendi, ut vocant, pasteri-
liev) in se contineant venerabilis sacramenti figuras e
veteri testamento. Quare
in primo scuto pingatur: Immolatio Isaac;
in secundo: Esus agni paschalis;
in tertio: Manna;
in quarto: Panis, quo corvus Eliam pascit.
5to demum: pingatur in maiori arcu, qui navim
templi respicit, grandis angelus exprimens succum bo-
trorum in calicem ab angelico geniolo sustentandum;
ad latus angeli manipulus frumenti.
Conceptus 2dus
pro pingendo fornice super aram beatae vir-
ginis Mariae.
Propter huius picturae benefactrices Herulas, sub
titulo Mariae Schul fundatas (id, quod illae ipsae pic-
turae genus avide praestolantur) videtur idonee sub-
iectum thema pingi posse.
Palaestra Mariae.
Maria, virtutum magistra.
Itaque Imo: pingatur architectura, cancellis inter-
stineta ; super architecturae coronidem in gloria genii an-
gelici, ambientes virtutem Constantiam, quae in gloriae
medio laurum insertis baccis teneat; nam virtutes cae-
teras Constantia coronat.
2. In architecturae medio pingatur thronus, cui
insideat diademate et seeptro ornata Deipara, sinistra
manu tenens coronatum Jesulum suo in gremio seden-
tem; hic dextra manu exprimat gestum praedicantis,
sinistra manu teneat apertum librum, auro inscriptis lite-
ris: ol. (1).
3to: pingantur 23 virtutes (cum Constantia erunt 24)
ad utrumque Mariae latus eleganter dispertitae, partim
libellos Mariae nomine insignitos tenentes in manibus,
partim suis cum distinetivis insignibus, V. G. Charitas
cum accenso corde; Fides velata peplo, cum cruce aut
calice; Spes cum anchora etc. etc. Virtutes omnes sin-
gillatim cum suis insignibus pictori scripto exposui.
4t0: In 4 triangulis pingantur 4 pseudomagistri et
magistrae cum convulsis et laceratis codieibus, quorum
singulos singuli cherubini (lammeis gladiis e palaestra
Mariae agant praeeipites. Cherubini (antonomastice
Intelligentiae Angelicae) praeter oculum supra verticem
pingantur in vestitu toti oculati.
jmus. pseudomagister: Lucifer.
2dus: Mundus.
3tla: pseudomagistra: Caro.
4**: Haeresis.
5to: In maiori arcu, navim templi respiciente, pin-
gatur geniolus angelicus cum rosario, item: vel arch-
angelus Gabriel cum lilio vel magnus angelus, gerens
album Marianum, hinc Jesu, illinc Mariae nomine in-
signitum.
Conceptus 3tms
pro pingendo fornice ad aram sanetorum trium cruci-
fixorum Japoniae martyrum:
Via sanetae crucis
Regia ad coelum via.
imo: in altissimis pingatur salvificum crucis signum
inter coelestes radios; item cum oleae laurique frondi-
bus circumvolantes angeli praeter eos, qui crucem su-
stentent; nam in cruce gloria et victoria.
2do: iuxta imaginem in libello exercitiorum saneti
patris contentam pingatur excelsus mons, cuius apicem
gloriosae nubes circumtluant; per eiusdem autem viam
saxis spinisque horridam ascendat Christus, coronatus
vepribus crucemque baiulans, quem apostoli deque
omni hominum statu crucigeri sequantur.
ad pedem montis pingantur 4 maiores angeli.
duo ad dextram, duo ad sinistram, pariter spinis coro-
nati (ita enim effigiantur angeli, dicti: Thron:), singuli
cruces singulas non gestantes humeris, sed in altum
erectas aflfectuose amplexantes; una vero horum primi
duo eius modi gestum exprimant, ut picturae istius spec-
tatores ad Christi sequclam invitare videantur.
Hans Tietze.
ANHANG IL
Programme zu Deckenfresken in der Jesuitenkirche in Brünn.
Conceptus Imus
pro pingendo fornice super aram sanctiFrancisci Borgiae.
Cum in hac ara praeter sanetum Franciscum etiam
saneti Aloysius, Stanislaus. Cyrillus et Methodius epi-
scopi sacerdotes conveniant, ut qui apprime celebrantur
a cultu eucharistico, ideirco non videtur quidpiam ap-
tius quam thema de venerabili sacramento pingi posse.
Est autem sequens iuxta mentem doctoris angelici:
Ecce panis angelorum
1-actus eibus viatorum
Yerc panis filiorum.
In figuris praesignatur,
Cum Isaac immolatur,
Agnus paschae deputatur,
Datur manna patribus.
Eapropter tenore versus primi: «Ecce panis ange-
lorum.»
Imo: pingatur superne sanetissimum in gloria nu-
bium, ab angelis sustentandum; circa multiplices vo-
lantes atque adorantes angeli, praeeipue 6 aut saltcm
4 seraphini accensi charitate ; siquidem hoc sacramen-
tum sacramentum amoris est.
2do: ratione versus alterius: «Factus eibus viato-
rum» pingatur inferne, et quidem a dextris: Status tum
ecclesiasticus, tum religiosus, V. G. per enumerationem:
Pontifex, Cardinalis, Patriarcha, Archi-Episcopus etc.
etc. A sinistris: Status saecularis, qua politicus, qua mili-
taris, V. G. per distributionem: Imperator, Rex, Regina,
Archidux etc. etc., a quibus omnibus (prostratis humi
tiaris, pedis, seeptris et coronis) eucharistia partim ado-
retur, partim thurificetur, partim fumantia odoramen-
torum vasa in manibus teneantur.
3"°: vi versus tertii: «Vere panis filiorum» nihil
pingendum venit; hic enim idem versus applicandus est
sanetis: Francisco. Aloysio etc., in ara effigiatis; ut-
pote qui vere iamque beati et saneti in gloria existunt
filii dei.
4to: pingantur in 4 triangulis quatuor scuta, auro
elevanda, a singulis angelicis geniolis singula susten-
tanda: Campi scutorum (pingendi, ut vocant, pasteri-
liev) in se contineant venerabilis sacramenti figuras e
veteri testamento. Quare
in primo scuto pingatur: Immolatio Isaac;
in secundo: Esus agni paschalis;
in tertio: Manna;
in quarto: Panis, quo corvus Eliam pascit.
5to demum: pingatur in maiori arcu, qui navim
templi respicit, grandis angelus exprimens succum bo-
trorum in calicem ab angelico geniolo sustentandum;
ad latus angeli manipulus frumenti.
Conceptus 2dus
pro pingendo fornice super aram beatae vir-
ginis Mariae.
Propter huius picturae benefactrices Herulas, sub
titulo Mariae Schul fundatas (id, quod illae ipsae pic-
turae genus avide praestolantur) videtur idonee sub-
iectum thema pingi posse.
Palaestra Mariae.
Maria, virtutum magistra.
Itaque Imo: pingatur architectura, cancellis inter-
stineta ; super architecturae coronidem in gloria genii an-
gelici, ambientes virtutem Constantiam, quae in gloriae
medio laurum insertis baccis teneat; nam virtutes cae-
teras Constantia coronat.
2. In architecturae medio pingatur thronus, cui
insideat diademate et seeptro ornata Deipara, sinistra
manu tenens coronatum Jesulum suo in gremio seden-
tem; hic dextra manu exprimat gestum praedicantis,
sinistra manu teneat apertum librum, auro inscriptis lite-
ris: ol. (1).
3to: pingantur 23 virtutes (cum Constantia erunt 24)
ad utrumque Mariae latus eleganter dispertitae, partim
libellos Mariae nomine insignitos tenentes in manibus,
partim suis cum distinetivis insignibus, V. G. Charitas
cum accenso corde; Fides velata peplo, cum cruce aut
calice; Spes cum anchora etc. etc. Virtutes omnes sin-
gillatim cum suis insignibus pictori scripto exposui.
4t0: In 4 triangulis pingantur 4 pseudomagistri et
magistrae cum convulsis et laceratis codieibus, quorum
singulos singuli cherubini (lammeis gladiis e palaestra
Mariae agant praeeipites. Cherubini (antonomastice
Intelligentiae Angelicae) praeter oculum supra verticem
pingantur in vestitu toti oculati.
jmus. pseudomagister: Lucifer.
2dus: Mundus.
3tla: pseudomagistra: Caro.
4**: Haeresis.
5to: In maiori arcu, navim templi respiciente, pin-
gatur geniolus angelicus cum rosario, item: vel arch-
angelus Gabriel cum lilio vel magnus angelus, gerens
album Marianum, hinc Jesu, illinc Mariae nomine in-
signitum.
Conceptus 3tms
pro pingendo fornice ad aram sanetorum trium cruci-
fixorum Japoniae martyrum:
Via sanetae crucis
Regia ad coelum via.
imo: in altissimis pingatur salvificum crucis signum
inter coelestes radios; item cum oleae laurique frondi-
bus circumvolantes angeli praeter eos, qui crucem su-
stentent; nam in cruce gloria et victoria.
2do: iuxta imaginem in libello exercitiorum saneti
patris contentam pingatur excelsus mons, cuius apicem
gloriosae nubes circumtluant; per eiusdem autem viam
saxis spinisque horridam ascendat Christus, coronatus
vepribus crucemque baiulans, quem apostoli deque
omni hominum statu crucigeri sequantur.
ad pedem montis pingantur 4 maiores angeli.
duo ad dextram, duo ad sinistram, pariter spinis coro-
nati (ita enim effigiantur angeli, dicti: Thron:), singuli
cruces singulas non gestantes humeris, sed in altum
erectas aflfectuose amplexantes; una vero horum primi
duo eius modi gestum exprimant, ut picturae istius spec-
tatores ad Christi sequclam invitare videantur.