DOI Seite / Zitierlink:
https://doi.org/10.11588/diglit.1977#0788
IvehondJC’ASVS. Conduxi nauem, & impoſui maiei-
bio, probabit nauta mã-
cipiu meum impoſitum
fuiſſe: & ſufficiet, non
obſtante prſumptione
pro me faciétear rA
Conduxi naué ad mer-
ces meas vehendas:ſed
nauta in deterori naui
poſuit, & illa cum mer-
cibus periit:an mibi te-
neatur, quritur. Et re-
ſpon. quidam indiſtin-
cté quôd ſiex cõducto
ſcilicer, vel locato Pau-
lus diſtinguit, an yra;
nauis periu, nõ adhibi-
ta cuſpa à magiſtro in
perdendo: & non tene-
tu. & ſi altera tantum,
ſeilicet illa, in qua mer-
ces inuect ſunt, tene-
tur. Idem eſt quod te-
nerinon debeat, ſi ma-
giſter, qui nauemlora-
uit, nauigare non poreſt
detentus publies à pa-
blicis perlonis: tſi na-
uis periit cã mercibus.
Ieemeſ e ſ iira certum-
diem promiit ſe naui-
gaturum ſub pœna, &
non nauigauit impedi-
tus iuſta cauſa Idem &
ſi morbofuerit impedi-
Eleganter tus-Idem ſi nauis vitio-
ia ap eauur ſa fata ſit ſu uipa
breapud cius, far coxovxrs
Conduri nauem ad duo
milia amphoras nõim-
poſui niſi mille, an ad
integrã mercedem te-
neri debeam, quaritur.
Et dicit quidam indi-
ſincté, quod ſic. Aius
dicir, ſecundûm quod
conuenit inter nos. VI-
. VIANVS.
a Mortui, & a Non debtiur. ncca
nai ſmiiue etiam pro infante in
o in vetute naue natotvt iafr oox.
immniate. L ſed addes. S. ſi quis ad
mulierem.
b . Mancipium, cum
per eum non remaneatt
vt arg. infrà loca. I. qui
opera. ACCVRS.
c Si aa condione.
portarentur ad aliquem
locuim.
d ’Actionem quia cul-
papraceſſie caſum, ve
scommo le vv ccnos
ſed interdum & infr: le-
cati litam quaritur.S. i
nauieularius. AcevRs.
e J Dolo& cupa. ad-
cognitio-
nis.
tamen adhibira in mu-
tatione Et nota quod
hoe videtur contra Io.
? Caſum quis qui dicit quem tenerib
ſtat poſt de caſu poſt-morã erat,
ulprn , iie el non erat res perie-
ut res pea¬ ra penes atorem: vej.
apenes a¬
dorci.
hibita in perdendorfuit
pia: voum deceſſizan vetura eius debeatur, quatur. Et di-
unt quidam indiſtincté quod non Alius diſtinguit dicens refer-
re quod actun erat quia ſi conuen quidem mercedem dare pre
his, que impoſita eſſent, teneor nomine illius, qui deceſſir in du-
ſifficit impoſium eſſe in naui:
auud actum ſu.BART.
1. LABEO libre primo Pitbanqu à
Paulo Epitomarum.
I vehenda mancipia condu-
xiſti:pro eo mancipio, quod
in naue mortuum eſt, vectura
tibi non debetur ?. Paulus. Imô
quaritur quid’actum eſt, vtrûm
vt pro his, qui impoſiti: an pro
his, qui deportati eſſent, mer-
ces daretur. Quod ſi hoc appa-
rere non potuerit, ſatis erit pro
nauta ſi probauerit impoſitum
eſſe mancipiumb.
Caſis ſuperuniẽs extuſat à poet
na pracedentis culpa: vbi actio na-
ta non poterat intentari. BART.
1. JSi ea conditione nanem
conduxiſti, vr ea merces tu
portarẽtur, eaſque merces nul-
la nauta neceſſitate coactus in
nauẽ deteriorem, cum id ſeiret
te fieri nolle, tranſtulit, & mer-
ces tuæ cum éa naue perierunt,
in qua nouiſſimé vect ſurt:
habes ex cõducto locato cum
priore nauta actionem . Pau-
lus. Imô contrà ſi modô éa na-
uigatione vtraque nauis periit:
cûm id ſine dolo, & culpas nau-
tarum a factum eſſet.
Diffieultas ſuperueniens excuſat
à penaBART.
2. J Idem iuris erit, ſi prior
nauta publice lretentus, naui-
gare cum tuis mercibus prohi-
bitus fuerit 6. Idem iuris erit,
cùm ea conditione à te condu-
xiſſet i, vt certam penam tibi
praſtaret, niſi ante conſtitutum
diem merces tuas eo loci expo-
ſuiſſet l, in quem deuehendas
eas merces locaſſer, nec per eum
ſtaret quo minus remiſſa ſibi ea
pœna ſpectaret l. Idem iuris
in eodem genere cogitationis*
obſeruabimus, ſi probatum fue-
rit nautam morbo impeditum
nauigare non potuiſſe. Idem di-
cemusn ſi nauis eius vitium fe-
cerit ſine dolo, & culpa eius.
Si menſura refenur ad lignumi
ſuffiit ligni capacitas: ſi refertur.
adonus, inspictur menſura ponde-
ris. BART.
3. Si conduxiſti nauem am-
de lgajleu retinfiSed die eſſe aiud cûm quis eſt in mora&
aliud cdm in culpaAcevnS..
om quaiir;
’N at
De inſtisrià actione.
i’ Conduxiſſet. ſcilicet merces vehendasAcCvRs.
J Expoſuiſſit. ſeilicet magiſter.
phorarum duo miliume, &
ibi amphoras portaſtitpro duo-
bus milibus amphorarum pre-
tium debes. Paulus. Imô ſi auer-
ſione ?*nauis conducta eſt,
pr duobus milibus debetur
merces: ſi pro numero impo-
ſirarum amphorarum merces
conſtituta eſt, contrà ſe habet.
nam pro tot amphoris pretium
debes, quot portaſti
DE INSTITORI.
actione
TITVLVS III.
Exercitorla nomen habet ab eu, qui
prpoſuit, qui non pruit à magistre
frmarielugans. Inſtitori abe, qui pra-
poſitus eſt taberna ſeilicet, aut meſaaui
cuilibet aly negotiationt, ex cuius con-
tractu habito eius rei gratia cui prapoſi-
tus eſt, perinde obligattur in ſoldum ,
qui prapoſuit, atque exrrcior auus ex
contratu magiſtri Sed hic etiam ex ne-
goii quod geſſit magister magiſtriiquoa
non eſt ſimiliter admiſſuim inieo, qui
inftitorem prapoſuit. Catrum vtriuſ-
que ationis adem eſt rati; quia i, qui
cmtrabit cum magiſtro, vel cum inſti-
tore, fidem eius, qui prapoſuit, ſequi vi-
daur, ſd aliquante maior in magitrr
propter nauigandi neceſitatem: quam-
obrem ex vraque cauſe ctiam domino
quaſi prineipali ie condui poſſe verum
ſtCeIAc.
A.
Dominus ex testamento instito-
ris obligatur:item agit, ſi cius ſeruus
eſt imstitor, non alis, niſi ceſſa actio-
ne vel in ſubſidiumBART.
I. VLPIANVS libro vicenfimo-
otauo ad Editum.
EQVM prætori vi-
ſumeſt, ſicut commo-
da ſentimus ex actu
inſtitorum, itaetiam?
obligari nos ex contractibus
ipſorum, & conuenirii ſed non
idem facit circa eum, qui inſti-
torem præpoſuit, vn experiri
poſſit. Sed ſi quidem ſeruum
proprium inſtitorem habuit,
poreſt eſſe ſecurus adquiſitis
ſibi actionibus. Si autem vel
alienum ſeruum, vel etiam ho-
minem liberum, actione defi-
cietur 7: ipſum tamen inſti-
torem, vel dominum eius con-
uenire porerit t’vel mandati,
vel negotiorumu geſtorun.
4
l’ opeftaret. & ſup. differret: dum veniret bomum tempus.
V Idam iuri. ſecilicet ve non teueatur.¬
dicemus. ſe. vt non teneatur ad
ſoluend non eſt. VI-
r T It atiamm quia ex qua perſona, e: ſie & infrà de reg. iur.
L ex qua perſona Item nota prate t æquita-
1438
lpœnam: quod’hîc eſt
pecialeialeni e i er? D aiur
iudiciatvt di ſi quis cau pratar-
l i ferà per tot, & circa
libertatem relictam ſi
ſeruirer per annum: vi
infr. deſtatulib. l. cum
heres. S Stichus. aliàs
difficultas, vel impoſ-
ſibilitas talis ad incom-
modum pertiner pro-
miſſoris: vt de
verboblig. l continuus.
S. ilud. His tamen tri-
bus caſibus tenetur. aa
hoc vt remittat mer-
cedem, vel reddar:vt
infrdocde ſi vno. S. item
cum. ACVRS.
O Dus milium ſeili-
cet capacem& ponitur
pro vna partevt parer-
familiàs.
p JAuerſine. i quic-
quid eueniret: ſiue fe-
rat duo millia, ſiue mi-
nus.ACCVR.
ql à impo-
ſuiſti JSed quid ſi ſim-
pliciter, uauem con-
duxerit: & dubium eſt
quid ſenſerit poteſt di-
c, pro impoſitis tan-
tum in prineil.
Et nota per hanc le-
gem quod reprehendi-
tur, qui indiſtinctéd lo-
quirur: ve in jreſpon&
S & Shbuius legu.
DEINSTITo-
ria actione.
; Vidimus de nauium
prapoſitione:nunc de pra-
poſitione cirea negotia.
AcCvR
qDe inſtitoria actio-
ne. Vide ſeripta ad eun-
dem tit. C. & notata ad
rubrie, ſuprà de exercit.
AAC.
& iaeomers
negotiatorem,
qui inſtitor appellatur,
vel inſtiturus, ſi quis
cum eo contrahanobli eaà d ſi pui e
gor ei ex, contractu quſiti fſe qui
éius inſtitoris: quari- an ina i.
tun an cuim eo ego age- afa.
re poſſim? Diſtinguitur,
aut præpoſui liberum,
aut ſeruum: & aut pro-
prium, aut alienum. ſi
proprium,agamſi aie-
num, agam aduersûs
dominum, vt cedat mi-
hi actionemſi liberum,
idem. ſed tunt demûm
mandatt aduersus con-
trâbontes agere porero,
ſ dominus , vel liber
pud Abe.
cum.
duorum, ii
atione ’Gra-
di indeedina-
uiiter,
* Hoc eſt eum
umérui, me-
ſuira, aut pon-
dus diun n
eſt; apts quid
aMiud i ſimiree
ſéefimppiciter
onduxia eſts
Ant. Aug.
3ammc. S.
b Conducens
ſimpliciter na-
ue, nulla mer-
cede conſtitu-
ta, inteligitur
de mercede
conſueta. Lx-
ceptis. Cocat.l.
dumun Cade agr.
cautide a¬
e Imô vt ſin-
pliciter cõdu-
xerim naueme
teneor tamen
totã penſionë
ſoluere, cuiſi
non imponeré
niſi vnam am-
phor ecus ſi
cõduxi, vt pro
ſingulis im-
phoris daren
decem: tune
enim teneor
pro impoſitis
inſu-
Equum. CCA-
Vs. Negotiai dbitam ins
de contra, empe.
d’Generalis &
indiſtina lo-
cutio nocer lo-
quenti. addi l.
t Que dene-
gatur domino
ex cõtrau in-
ſitori: vr ex
cotractu magi-
Mi l.E. T. de
VAN.2. re.L.R.
e quitas
pratori ſer-
a J Sine dol, & culpa nautar. Idem in.
leatt. Vide ſeripta ad lan naum ifà lucaiivA C.
s id eſt à pnblicis perſi quu aolyjfi
ſarà de ppmatie fii SfnA ceVRs.
g’( Priitus fuorit: ſubaudi, & ideoj
tun pradictinnecenim tenetur nat. ......n.
h Erit. ſeilicet vt non teneatur in pona, quam promiſir.
re: ve ſuprà de procura, l ſeruum. 5.
Pr Defitur. alias ieidittA cCVRS.
t j Poteit procedenda actiono: ve ſuprà de er ſieumSj.
ſed & in plus poſſunt conueiri, ſi fuerint in culpa in contra-
hendo, ſi modô ſint ſoluend.
u’ Negotiorum, quando ſiie mandato liber v el ſeruus geſ-
j i,
uanda.
periit nanis:vt conueniat
bio, probabit nauta mã-
cipiu meum impoſitum
fuiſſe: & ſufficiet, non
obſtante prſumptione
pro me faciétear rA
Conduxi naué ad mer-
ces meas vehendas:ſed
nauta in deterori naui
poſuit, & illa cum mer-
cibus periit:an mibi te-
neatur, quritur. Et re-
ſpon. quidam indiſtin-
cté quôd ſiex cõducto
ſcilicer, vel locato Pau-
lus diſtinguit, an yra;
nauis periu, nõ adhibi-
ta cuſpa à magiſtro in
perdendo: & non tene-
tu. & ſi altera tantum,
ſeilicet illa, in qua mer-
ces inuect ſunt, tene-
tur. Idem eſt quod te-
nerinon debeat, ſi ma-
giſter, qui nauemlora-
uit, nauigare non poreſt
detentus publies à pa-
blicis perlonis: tſi na-
uis periit cã mercibus.
Ieemeſ e ſ iira certum-
diem promiit ſe naui-
gaturum ſub pœna, &
non nauigauit impedi-
tus iuſta cauſa Idem &
ſi morbofuerit impedi-
Eleganter tus-Idem ſi nauis vitio-
ia ap eauur ſa fata ſit ſu uipa
breapud cius, far coxovxrs
Conduri nauem ad duo
milia amphoras nõim-
poſui niſi mille, an ad
integrã mercedem te-
neri debeam, quaritur.
Et dicit quidam indi-
ſincté, quod ſic. Aius
dicir, ſecundûm quod
conuenit inter nos. VI-
. VIANVS.
a Mortui, & a Non debtiur. ncca
nai ſmiiue etiam pro infante in
o in vetute naue natotvt iafr oox.
immniate. L ſed addes. S. ſi quis ad
mulierem.
b . Mancipium, cum
per eum non remaneatt
vt arg. infrà loca. I. qui
opera. ACCVRS.
c Si aa condione.
portarentur ad aliquem
locuim.
d ’Actionem quia cul-
papraceſſie caſum, ve
scommo le vv ccnos
ſed interdum & infr: le-
cati litam quaritur.S. i
nauieularius. AcevRs.
e J Dolo& cupa. ad-
cognitio-
nis.
tamen adhibira in mu-
tatione Et nota quod
hoe videtur contra Io.
? Caſum quis qui dicit quem tenerib
ſtat poſt de caſu poſt-morã erat,
ulprn , iie el non erat res perie-
ut res pea¬ ra penes atorem: vej.
apenes a¬
dorci.
hibita in perdendorfuit
pia: voum deceſſizan vetura eius debeatur, quatur. Et di-
unt quidam indiſtincté quod non Alius diſtinguit dicens refer-
re quod actun erat quia ſi conuen quidem mercedem dare pre
his, que impoſita eſſent, teneor nomine illius, qui deceſſir in du-
ſifficit impoſium eſſe in naui:
auud actum ſu.BART.
1. LABEO libre primo Pitbanqu à
Paulo Epitomarum.
I vehenda mancipia condu-
xiſti:pro eo mancipio, quod
in naue mortuum eſt, vectura
tibi non debetur ?. Paulus. Imô
quaritur quid’actum eſt, vtrûm
vt pro his, qui impoſiti: an pro
his, qui deportati eſſent, mer-
ces daretur. Quod ſi hoc appa-
rere non potuerit, ſatis erit pro
nauta ſi probauerit impoſitum
eſſe mancipiumb.
Caſis ſuperuniẽs extuſat à poet
na pracedentis culpa: vbi actio na-
ta non poterat intentari. BART.
1. JSi ea conditione nanem
conduxiſti, vr ea merces tu
portarẽtur, eaſque merces nul-
la nauta neceſſitate coactus in
nauẽ deteriorem, cum id ſeiret
te fieri nolle, tranſtulit, & mer-
ces tuæ cum éa naue perierunt,
in qua nouiſſimé vect ſurt:
habes ex cõducto locato cum
priore nauta actionem . Pau-
lus. Imô contrà ſi modô éa na-
uigatione vtraque nauis periit:
cûm id ſine dolo, & culpas nau-
tarum a factum eſſet.
Diffieultas ſuperueniens excuſat
à penaBART.
2. J Idem iuris erit, ſi prior
nauta publice lretentus, naui-
gare cum tuis mercibus prohi-
bitus fuerit 6. Idem iuris erit,
cùm ea conditione à te condu-
xiſſet i, vt certam penam tibi
praſtaret, niſi ante conſtitutum
diem merces tuas eo loci expo-
ſuiſſet l, in quem deuehendas
eas merces locaſſer, nec per eum
ſtaret quo minus remiſſa ſibi ea
pœna ſpectaret l. Idem iuris
in eodem genere cogitationis*
obſeruabimus, ſi probatum fue-
rit nautam morbo impeditum
nauigare non potuiſſe. Idem di-
cemusn ſi nauis eius vitium fe-
cerit ſine dolo, & culpa eius.
Si menſura refenur ad lignumi
ſuffiit ligni capacitas: ſi refertur.
adonus, inspictur menſura ponde-
ris. BART.
3. Si conduxiſti nauem am-
de lgajleu retinfiSed die eſſe aiud cûm quis eſt in mora&
aliud cdm in culpaAcevnS..
om quaiir;
’N at
De inſtisrià actione.
i’ Conduxiſſet. ſcilicet merces vehendasAcCvRs.
J Expoſuiſſit. ſeilicet magiſter.
phorarum duo miliume, &
ibi amphoras portaſtitpro duo-
bus milibus amphorarum pre-
tium debes. Paulus. Imô ſi auer-
ſione ?*nauis conducta eſt,
pr duobus milibus debetur
merces: ſi pro numero impo-
ſirarum amphorarum merces
conſtituta eſt, contrà ſe habet.
nam pro tot amphoris pretium
debes, quot portaſti
DE INSTITORI.
actione
TITVLVS III.
Exercitorla nomen habet ab eu, qui
prpoſuit, qui non pruit à magistre
frmarielugans. Inſtitori abe, qui pra-
poſitus eſt taberna ſeilicet, aut meſaaui
cuilibet aly negotiationt, ex cuius con-
tractu habito eius rei gratia cui prapoſi-
tus eſt, perinde obligattur in ſoldum ,
qui prapoſuit, atque exrrcior auus ex
contratu magiſtri Sed hic etiam ex ne-
goii quod geſſit magister magiſtriiquoa
non eſt ſimiliter admiſſuim inieo, qui
inftitorem prapoſuit. Catrum vtriuſ-
que ationis adem eſt rati; quia i, qui
cmtrabit cum magiſtro, vel cum inſti-
tore, fidem eius, qui prapoſuit, ſequi vi-
daur, ſd aliquante maior in magitrr
propter nauigandi neceſitatem: quam-
obrem ex vraque cauſe ctiam domino
quaſi prineipali ie condui poſſe verum
ſtCeIAc.
A.
Dominus ex testamento instito-
ris obligatur:item agit, ſi cius ſeruus
eſt imstitor, non alis, niſi ceſſa actio-
ne vel in ſubſidiumBART.
I. VLPIANVS libro vicenfimo-
otauo ad Editum.
EQVM prætori vi-
ſumeſt, ſicut commo-
da ſentimus ex actu
inſtitorum, itaetiam?
obligari nos ex contractibus
ipſorum, & conuenirii ſed non
idem facit circa eum, qui inſti-
torem præpoſuit, vn experiri
poſſit. Sed ſi quidem ſeruum
proprium inſtitorem habuit,
poreſt eſſe ſecurus adquiſitis
ſibi actionibus. Si autem vel
alienum ſeruum, vel etiam ho-
minem liberum, actione defi-
cietur 7: ipſum tamen inſti-
torem, vel dominum eius con-
uenire porerit t’vel mandati,
vel negotiorumu geſtorun.
4
l’ opeftaret. & ſup. differret: dum veniret bomum tempus.
V Idam iuri. ſecilicet ve non teueatur.¬
dicemus. ſe. vt non teneatur ad
ſoluend non eſt. VI-
r T It atiamm quia ex qua perſona, e: ſie & infrà de reg. iur.
L ex qua perſona Item nota prate t æquita-
1438
lpœnam: quod’hîc eſt
pecialeialeni e i er? D aiur
iudiciatvt di ſi quis cau pratar-
l i ferà per tot, & circa
libertatem relictam ſi
ſeruirer per annum: vi
infr. deſtatulib. l. cum
heres. S Stichus. aliàs
difficultas, vel impoſ-
ſibilitas talis ad incom-
modum pertiner pro-
miſſoris: vt de
verboblig. l continuus.
S. ilud. His tamen tri-
bus caſibus tenetur. aa
hoc vt remittat mer-
cedem, vel reddar:vt
infrdocde ſi vno. S. item
cum. ACVRS.
O Dus milium ſeili-
cet capacem& ponitur
pro vna partevt parer-
familiàs.
p JAuerſine. i quic-
quid eueniret: ſiue fe-
rat duo millia, ſiue mi-
nus.ACCVR.
ql à impo-
ſuiſti JSed quid ſi ſim-
pliciter, uauem con-
duxerit: & dubium eſt
quid ſenſerit poteſt di-
c, pro impoſitis tan-
tum in prineil.
Et nota per hanc le-
gem quod reprehendi-
tur, qui indiſtinctéd lo-
quirur: ve in jreſpon&
S & Shbuius legu.
DEINSTITo-
ria actione.
; Vidimus de nauium
prapoſitione:nunc de pra-
poſitione cirea negotia.
AcCvR
qDe inſtitoria actio-
ne. Vide ſeripta ad eun-
dem tit. C. & notata ad
rubrie, ſuprà de exercit.
AAC.
& iaeomers
negotiatorem,
qui inſtitor appellatur,
vel inſtiturus, ſi quis
cum eo contrahanobli eaà d ſi pui e
gor ei ex, contractu quſiti fſe qui
éius inſtitoris: quari- an ina i.
tun an cuim eo ego age- afa.
re poſſim? Diſtinguitur,
aut præpoſui liberum,
aut ſeruum: & aut pro-
prium, aut alienum. ſi
proprium,agamſi aie-
num, agam aduersûs
dominum, vt cedat mi-
hi actionemſi liberum,
idem. ſed tunt demûm
mandatt aduersus con-
trâbontes agere porero,
ſ dominus , vel liber
pud Abe.
cum.
duorum, ii
atione ’Gra-
di indeedina-
uiiter,
* Hoc eſt eum
umérui, me-
ſuira, aut pon-
dus diun n
eſt; apts quid
aMiud i ſimiree
ſéefimppiciter
onduxia eſts
Ant. Aug.
3ammc. S.
b Conducens
ſimpliciter na-
ue, nulla mer-
cede conſtitu-
ta, inteligitur
de mercede
conſueta. Lx-
ceptis. Cocat.l.
dumun Cade agr.
cautide a¬
e Imô vt ſin-
pliciter cõdu-
xerim naueme
teneor tamen
totã penſionë
ſoluere, cuiſi
non imponeré
niſi vnam am-
phor ecus ſi
cõduxi, vt pro
ſingulis im-
phoris daren
decem: tune
enim teneor
pro impoſitis
inſu-
Equum. CCA-
Vs. Negotiai dbitam ins
de contra, empe.
d’Generalis &
indiſtina lo-
cutio nocer lo-
quenti. addi l.
t Que dene-
gatur domino
ex cõtrau in-
ſitori: vr ex
cotractu magi-
Mi l.E. T. de
VAN.2. re.L.R.
e quitas
pratori ſer-
a J Sine dol, & culpa nautar. Idem in.
leatt. Vide ſeripta ad lan naum ifà lucaiivA C.
s id eſt à pnblicis perſi quu aolyjfi
ſarà de ppmatie fii SfnA ceVRs.
g’( Priitus fuorit: ſubaudi, & ideoj
tun pradictinnecenim tenetur nat. ......n.
h Erit. ſeilicet vt non teneatur in pona, quam promiſir.
re: ve ſuprà de procura, l ſeruum. 5.
Pr Defitur. alias ieidittA cCVRS.
t j Poteit procedenda actiono: ve ſuprà de er ſieumSj.
ſed & in plus poſſunt conueiri, ſi fuerint in culpa in contra-
hendo, ſi modô ſint ſoluend.
u’ Negotiorum, quando ſiie mandato liber v el ſeruus geſ-
j i,
uanda.
periit nanis:vt conueniat