DOI Page / Citation link:
https://doi.org/10.11588/diglit.1978#0674
1339 Digeſtorum Liber xxxiiij. Titiij.
habuiſſet idem teſtator, & poſtea, autequam moréretur idé te-viatorium videatur eſſe comprehen ſum in hoc legato?Et dici-
. 4A a
ſtator, fecit transferri in dictum fundum cétum marcas argen-
ti,vt ibi perpetuô eſſent: nuquid illud argentum ſic tranſſatum
debebitur legatario?Et dicitur quod ſic. non autem ei debere-
tur, ſi ſine iuſſu teſtatoris eſſet tranſlatum in dictu fundum
Tuſculanum. VIV.
a Si vxori mundus.
Quid ſit mundus?,
ic:vt ſup eo.l. argumẽ-
to. mundus. ACCVR.
b qEx his. mundo
contentis. ACCVR.
c qTradita, idem ſi
l Deſtinans deſtinata b: vt ſup. de
traditi ſimili¬ leg. iij l.iiem legatarius.
tudo. Sitem intereſt. Si autem
nil datum vel deſt ina-
tû eſt, teneretur quan-
tum ad eius vſum ſuf-
ficit:vt ſupr. de lega. iij.
l. cùm quareretur. S. la-
na. in fin.
d Captionem. que e¬
uitari F debet: vt j de
vſucap. ſi rem & ſuprà
a Mdus mu-
liebris.
t Captio vi-
tanda eſt.
quod met cau. l. item ſi
* domi. cm exceptione. S. ali-
quando. & de tranſact.
lecum Aquiliana. & de
contrahen. emp. l. in lege.
e Vaſcularius. qui d
acit vaſa, in quibus
continentur pertinẽ-
tia ad mundum, & vẽ-
dit. Item dicitur fa-
ber, cum ſit largu ver-
bumivt j, de verb ſigni.
l ferri.j.
f Depoſitum. quidam
dicunt ab alio de poſi-
tum vel commodatu
apud ſe teſtatoré: pro
quibus eſt j l.proxi. in
prin. & S.j. & quod di-
cit, à ſe, ſcilicet lega-
tum. Sed melius di-
cas, à ſe depoſitú apud
alium, vel commoda-
tum alij.
g Idem. ſ. non debe-
ri.ACCVR.
h Cuſtodia quaſi poſ-
ſit habere teſtator quã-
do vult: ſed in cõmo-
dato ſecus, niſi vſum
perficiat commodata-
rius: vt ſupr commo. l in
commodato. S ſicut.
i Thenſauro. impro-
Theſaurus priè edicitur thenſau-
improprie in- rus hîc: vt & aliàs ſup.
terdum acci- de rei vin dic. l. à tutore.
pitur. Et nota quod qu
perpetuitatis cauſa vel
quaſi inde amouẽtur,
nõ videntur eſſe, aliàs
rum. Bart. in l. ſic: vt S de lega.j.l hu-
ſi itainf de au- iuſmodi. S. legatum. &
ro & arg-leg-in de leg. ii l. ſi ita. cum
lfi qua res pi ſuis concordanti
obli poſ vbi de luis concordantis.
indefinuita ora l T Solebat. ſic ergo
tine plene tra- futurum f ponitur pro
tat. prterito ſic infrà de
f Futurum pro erborum ſignifi. l. ver-
præterito. bum erit.
l Habuiſſet. teſta-
tor-
m Vrbe. ſc. Roma.
d Vaſcularius.
!
S domi.
TIndefinitum
quãdoque tra
hitur ad futu-
gIniuſſu, pro
hon iuſu. tur in prin.
Ivxori mãdus a muliebris le-
Sauns eſet ea tantummode
deberi, Ofilius, Labeo reſponde-
runt, quæ ex his tradita e vtendi
cauſa vxori à) viro fuiſſent, ali-
ter enim interpretantibus, ſum-
mam fore captionem d, ſi vaſcu-
larius e, aut faber argentarius v¬
xori ita legaſſet.
Argentum, quod eſt depoſitum
vel commodatum: vt habeatur de
proximo, in domo eſſe videtur. BAR-
TOLVS.
1. q Cûm ita legatum eſſet,
Argentum, quod domo me erit,
cum moriar: Ofilius, nec quod de-
poſitumf à ſe, nec quod commo-
datum reliquiſſet, argẽtum lega-
tum videri reſpondit.idem6 Ca-
ſcellius de commodato. Labeo,
quod depoſitum eſſet, ita deberi
ſi preſentis cuſtodiæ h cauſa, nõ
perpetuæ, veluti thenſauroi, de-
poſiti eſſet: quia illa verba, quod
domo meerit, ſic accipi debere,
eſſe ſolebat l.Et hoc probo.
2. Atteius Seruium reſpõdiſ-
ſe ſeribit, cui argentum, quod in
Tuſculano fundo, cum morere-
tur, habuiſſet l, legatum eſſet:
& quod antequam moreretur, ex
vrbe in Tuſculanum iuſſu te-
ſtatoris tranſlatum eſſet, deberi.
contra fore, ſi iniuſſu P tranſla-
tum o eſſet.
Oratio indefinita reſtringitur ad
praſens tempus BART.
xL. SCAEVOLA libro ſeptimodecimo
Digeſtorum.
Edico ſuo contubernaliP,
& communium expeditio-
num comiti, inter ctera ita le-
gauerat. Argentum viatorium
meun dari volo.
cùm paterfamilias in diuerſis tẽ-
poribus reipublicæ cauſa abfue-
rat, quod viatorium argentum
hoc legato comprehenſum eſſe
videtur. Reſpondit, quod ha-
buiſſet argentum viatorium eo
tempore, cum teſtamentum
faciebat, deberi.
n4 Iniuſſu. id eſt, g non iuſſu ad quod ſup de leg. ij l. cum ita lega-
OTranſlatum vt ibi perpetud. Acc.
Mleiel sa svs Tius pare familias diuerſis temporibus
reipublice cauſa abfuerat, & ſecum duxerat Seium medi-
cû, & in qualibet vice portauerat ſecum dictus Titius de vaſis
argenteis in via neceſſariis. poſtea fecit teſtamentum, & dicto
medico inter ctera ita legauit: Argentú viatorium meum da-
ri volo Seio medico meo contubernali, & comiti communium
expeditionum. & poſtea deceſſitnunc queritur, quod argentû
Dictio, hoc amplius, legati datio-
nem inducit. BART.
1. Vxori ſuæ teſtamento ita
legatu eſt: Semproniæ dominæ meæ
hoc amplius argentum balneare.
Quſitum eſt, an etiam id argẽ-
tum, quo diebus feſtis in balineo
vti conſueuit, legato cedat. Re-
ſpondit, omne legatumr vi-
deri.
Legato generis non derogatur per
legatum ſpeciei inualidum. BA R¬
TOLVS.
2. q Mulier decedens ornamẽta
legauerat ita: Seiæ amic meæ or-
namenta vniuerſa dari volo. Eodem
teſtamento ita ſcripſerat: Funera-
ri me arbitrio viri mei volo, & in-
ferri mihis quæcunque ſepulturæ
meæ cauſa feram ex ornamentist,
lineas f duas ex margaritis, & vi-
riolas u ex ſmaragdis. Sed neque
heredes, neque maritus, cum hu-
mi corpus daret, ea ornamenta,
quæ corpori iuſſus erat adiici x,
dederunt. Qu ſitum eſt, vtrûm
ad eam, cui ornamenta vni-
uerſa reliquerat, pertineant, an
ad heredes. Reſpondit, non ad
heredes, ſed ad legatarium per-
tinere .
DE LIBERATIONE
LEGATA.
TITVLVS III.
Olim non ſatis bene conſtabat, an de-
bitoribus poſſit liberatio legari: ſed vt
ait l. iij. iam certum eſt poſſe, & qui-
dem omnibus.l. j. id eſt, ſiue iure ciuili
debeant, ſiue honorario, ſiue ex contra-
Quaſitum eſt,
ctu, ſiue quaſi ex contractu. l. xxiiij de
lega, iij. & ſiue rem ſuam, ſiue rem no-
ſtram lix. 3. vltimo, hoc titulo.l-cûm
ſeruus. S. ſi Titius. de legat.j & in to-
tum vel proparte. l. cum quis. Snuptu-
ra. de legat. iij. & effectus legati hic, vt
legatarius poſſit agere, vt acceptilatione
vel pacto liberetur, & ſi conueniatur
tueri ſe exceptione doli mali, quare legati
huius cautionem ex edicto poſtulat nul-
lam. CVI.
Poteſt legari alicui res ſua, quam
& facit ſup de triti. leg. l.quidam in prin. & j. tit. jl. Aurelius. Sij &
ſup de leg. iijl ſi tibi puré ACCVR.
vt ſup. de ſer vrb prædil ſi ſeruitus. Ro & dic omne, ſc.balneare.
1340
tur quod debetur medico omne argentum viatorium, quod te-
er . o...... .
ſtator habebat eo tempore, cum faciebat teſtamentum. Vxo-
RI. Titius legauit ita vxori ſuæ: Semproniædominæ me
..11 1
hoc amplius lego argentum balneare. Certè continetur legato
non ſolum illud ar-
gentum, quo vtebatur
Titius in balneo die-
bus non feſtiuis, ſed
etiam illud, quo vte-
batur Titius in balnen
diebus feſtiuis.My-
LIER. Titia decedẽs,
ornamenta ita legauit
Sei. Seiæ amice mez
volo dari vniuerſa or-
namenta mea. & poſt-
ea ita ſcripſit in eodé
teſtamento, Volo me
funerari arbitrio mei
viri, & volo mihi vel
mecum inferri in ſe,
pulturam quæcunque
epultur me cauſa
feram vſque ad ſepul-
turam, ex ornamentis
meis ſcilicet lineas
duas ex margaritis
meis, & viriolas ſex
ex ſmaragdis meis. &
poſtea deceſſit dicta
Titia teſtatrix mari-
tus autem ſuus & he-
redes ſui Titiæ non
ſepelierút cum ea te-
ſtatrice ornamẽta pre-
dicta qua corpori te-
ſtatricis iuſſi erãt ad-
iicere, ſcilicet duas li
neas margaritarum, &
ſex viriolas ſmarag-
dorum. nuc queritur,
ad quem debeant per-
tinere, vtrûm ad Seiã
cui ornamẽta vniuer-
ſa reliquerat, an ad he-
redem?Et reſpõ. quod
ad Seiam debent per-
tinere. VIV.
p Contubernali, qui
ſecum in caſtris coha-
bitabatevt ſup. commol,
rem i. in exercituAcc.
q Teſtamentum. No-
ta inſpici prſens a,
ſeu teſtamenti tépus:
vt ſup. de leg. iij.l. nomẽ,
S. j.& l vxorem S. teſta-
mento. & l nuper. S. his
verbis. in prin, & j.titu,
j.l. Aurelius. S. ij. &
l fin S fin. & ſup. de con-
ſtit. pecu. l. item illa. S.
quod adiicitur. & S. de
teſta. la d teſtium.S. j&
ſup. eol ſi ita. Arg. con-
trà ſup.tit. jl. MelaS. j;
& Cod qua res pignobl.
poſſil fin & S de vino le-
gal quidam in princ. &
C. ne de ſtatu defunctor.
l ſi mater. & de lega ij.
lſi ita quis. Acc.
r Omne legatum. eſt
nẽpe humanius ver-
J Linea hie
ſumitur qué-
admodum ſup.
ad leg. Aquil.
ſi ſeruu ſer-
uum. . ſi cun
maritus. pru
lineo ſe. flo,
ſeu funiculo,
qui per me-
dios vniones
pertuſos tran-
figi ſolet.
a Preſens ſen
teſtamenti té-
pus an inſpi-
ciatur.
bo generali b omne bGenerali ver-
argentum
ſ Inferri mihi.i ſe peliri mecum.AcCVR.
t Ornamentis. ſubaudi, ſcilicet, & ſic reſtringit prcedens, que-
cunque.
u Viriolas genus ornamenti, vt bocuncelli, vel canolet, &
ſmaragdi sit intus in bocûcellis:vt S.eo. l.argumẽto. . ornamenta.
in quo ſex ſmaragdi,i gẽmæ inst?vt S. eo.l. & ſi nõ ſunt. S gém.
x Adiici.i. adiicere.
y q Pertinere vel quia inepta fuit volutas:vt ſup. de leg.j. jl ſi ſeru
alieno
ſignificari: bo argent, o
mne argẽtun
intelligitur.
habuiſſet idem teſtator, & poſtea, autequam moréretur idé te-viatorium videatur eſſe comprehen ſum in hoc legato?Et dici-
. 4A a
ſtator, fecit transferri in dictum fundum cétum marcas argen-
ti,vt ibi perpetuô eſſent: nuquid illud argentum ſic tranſſatum
debebitur legatario?Et dicitur quod ſic. non autem ei debere-
tur, ſi ſine iuſſu teſtatoris eſſet tranſlatum in dictu fundum
Tuſculanum. VIV.
a Si vxori mundus.
Quid ſit mundus?,
ic:vt ſup eo.l. argumẽ-
to. mundus. ACCVR.
b qEx his. mundo
contentis. ACCVR.
c qTradita, idem ſi
l Deſtinans deſtinata b: vt ſup. de
traditi ſimili¬ leg. iij l.iiem legatarius.
tudo. Sitem intereſt. Si autem
nil datum vel deſt ina-
tû eſt, teneretur quan-
tum ad eius vſum ſuf-
ficit:vt ſupr. de lega. iij.
l. cùm quareretur. S. la-
na. in fin.
d Captionem. que e¬
uitari F debet: vt j de
vſucap. ſi rem & ſuprà
a Mdus mu-
liebris.
t Captio vi-
tanda eſt.
quod met cau. l. item ſi
* domi. cm exceptione. S. ali-
quando. & de tranſact.
lecum Aquiliana. & de
contrahen. emp. l. in lege.
e Vaſcularius. qui d
acit vaſa, in quibus
continentur pertinẽ-
tia ad mundum, & vẽ-
dit. Item dicitur fa-
ber, cum ſit largu ver-
bumivt j, de verb ſigni.
l ferri.j.
f Depoſitum. quidam
dicunt ab alio de poſi-
tum vel commodatu
apud ſe teſtatoré: pro
quibus eſt j l.proxi. in
prin. & S.j. & quod di-
cit, à ſe, ſcilicet lega-
tum. Sed melius di-
cas, à ſe depoſitú apud
alium, vel commoda-
tum alij.
g Idem. ſ. non debe-
ri.ACCVR.
h Cuſtodia quaſi poſ-
ſit habere teſtator quã-
do vult: ſed in cõmo-
dato ſecus, niſi vſum
perficiat commodata-
rius: vt ſupr commo. l in
commodato. S ſicut.
i Thenſauro. impro-
Theſaurus priè edicitur thenſau-
improprie in- rus hîc: vt & aliàs ſup.
terdum acci- de rei vin dic. l. à tutore.
pitur. Et nota quod qu
perpetuitatis cauſa vel
quaſi inde amouẽtur,
nõ videntur eſſe, aliàs
rum. Bart. in l. ſic: vt S de lega.j.l hu-
ſi itainf de au- iuſmodi. S. legatum. &
ro & arg-leg-in de leg. ii l. ſi ita. cum
lfi qua res pi ſuis concordanti
obli poſ vbi de luis concordantis.
indefinuita ora l T Solebat. ſic ergo
tine plene tra- futurum f ponitur pro
tat. prterito ſic infrà de
f Futurum pro erborum ſignifi. l. ver-
præterito. bum erit.
l Habuiſſet. teſta-
tor-
m Vrbe. ſc. Roma.
d Vaſcularius.
!
S domi.
TIndefinitum
quãdoque tra
hitur ad futu-
gIniuſſu, pro
hon iuſu. tur in prin.
Ivxori mãdus a muliebris le-
Sauns eſet ea tantummode
deberi, Ofilius, Labeo reſponde-
runt, quæ ex his tradita e vtendi
cauſa vxori à) viro fuiſſent, ali-
ter enim interpretantibus, ſum-
mam fore captionem d, ſi vaſcu-
larius e, aut faber argentarius v¬
xori ita legaſſet.
Argentum, quod eſt depoſitum
vel commodatum: vt habeatur de
proximo, in domo eſſe videtur. BAR-
TOLVS.
1. q Cûm ita legatum eſſet,
Argentum, quod domo me erit,
cum moriar: Ofilius, nec quod de-
poſitumf à ſe, nec quod commo-
datum reliquiſſet, argẽtum lega-
tum videri reſpondit.idem6 Ca-
ſcellius de commodato. Labeo,
quod depoſitum eſſet, ita deberi
ſi preſentis cuſtodiæ h cauſa, nõ
perpetuæ, veluti thenſauroi, de-
poſiti eſſet: quia illa verba, quod
domo meerit, ſic accipi debere,
eſſe ſolebat l.Et hoc probo.
2. Atteius Seruium reſpõdiſ-
ſe ſeribit, cui argentum, quod in
Tuſculano fundo, cum morere-
tur, habuiſſet l, legatum eſſet:
& quod antequam moreretur, ex
vrbe in Tuſculanum iuſſu te-
ſtatoris tranſlatum eſſet, deberi.
contra fore, ſi iniuſſu P tranſla-
tum o eſſet.
Oratio indefinita reſtringitur ad
praſens tempus BART.
xL. SCAEVOLA libro ſeptimodecimo
Digeſtorum.
Edico ſuo contubernaliP,
& communium expeditio-
num comiti, inter ctera ita le-
gauerat. Argentum viatorium
meun dari volo.
cùm paterfamilias in diuerſis tẽ-
poribus reipublicæ cauſa abfue-
rat, quod viatorium argentum
hoc legato comprehenſum eſſe
videtur. Reſpondit, quod ha-
buiſſet argentum viatorium eo
tempore, cum teſtamentum
faciebat, deberi.
n4 Iniuſſu. id eſt, g non iuſſu ad quod ſup de leg. ij l. cum ita lega-
OTranſlatum vt ibi perpetud. Acc.
Mleiel sa svs Tius pare familias diuerſis temporibus
reipublice cauſa abfuerat, & ſecum duxerat Seium medi-
cû, & in qualibet vice portauerat ſecum dictus Titius de vaſis
argenteis in via neceſſariis. poſtea fecit teſtamentum, & dicto
medico inter ctera ita legauit: Argentú viatorium meum da-
ri volo Seio medico meo contubernali, & comiti communium
expeditionum. & poſtea deceſſitnunc queritur, quod argentû
Dictio, hoc amplius, legati datio-
nem inducit. BART.
1. Vxori ſuæ teſtamento ita
legatu eſt: Semproniæ dominæ meæ
hoc amplius argentum balneare.
Quſitum eſt, an etiam id argẽ-
tum, quo diebus feſtis in balineo
vti conſueuit, legato cedat. Re-
ſpondit, omne legatumr vi-
deri.
Legato generis non derogatur per
legatum ſpeciei inualidum. BA R¬
TOLVS.
2. q Mulier decedens ornamẽta
legauerat ita: Seiæ amic meæ or-
namenta vniuerſa dari volo. Eodem
teſtamento ita ſcripſerat: Funera-
ri me arbitrio viri mei volo, & in-
ferri mihis quæcunque ſepulturæ
meæ cauſa feram ex ornamentist,
lineas f duas ex margaritis, & vi-
riolas u ex ſmaragdis. Sed neque
heredes, neque maritus, cum hu-
mi corpus daret, ea ornamenta,
quæ corpori iuſſus erat adiici x,
dederunt. Qu ſitum eſt, vtrûm
ad eam, cui ornamenta vni-
uerſa reliquerat, pertineant, an
ad heredes. Reſpondit, non ad
heredes, ſed ad legatarium per-
tinere .
DE LIBERATIONE
LEGATA.
TITVLVS III.
Olim non ſatis bene conſtabat, an de-
bitoribus poſſit liberatio legari: ſed vt
ait l. iij. iam certum eſt poſſe, & qui-
dem omnibus.l. j. id eſt, ſiue iure ciuili
debeant, ſiue honorario, ſiue ex contra-
Quaſitum eſt,
ctu, ſiue quaſi ex contractu. l. xxiiij de
lega, iij. & ſiue rem ſuam, ſiue rem no-
ſtram lix. 3. vltimo, hoc titulo.l-cûm
ſeruus. S. ſi Titius. de legat.j & in to-
tum vel proparte. l. cum quis. Snuptu-
ra. de legat. iij. & effectus legati hic, vt
legatarius poſſit agere, vt acceptilatione
vel pacto liberetur, & ſi conueniatur
tueri ſe exceptione doli mali, quare legati
huius cautionem ex edicto poſtulat nul-
lam. CVI.
Poteſt legari alicui res ſua, quam
& facit ſup de triti. leg. l.quidam in prin. & j. tit. jl. Aurelius. Sij &
ſup de leg. iijl ſi tibi puré ACCVR.
vt ſup. de ſer vrb prædil ſi ſeruitus. Ro & dic omne, ſc.balneare.
1340
tur quod debetur medico omne argentum viatorium, quod te-
er . o...... .
ſtator habebat eo tempore, cum faciebat teſtamentum. Vxo-
RI. Titius legauit ita vxori ſuæ: Semproniædominæ me
..11 1
hoc amplius lego argentum balneare. Certè continetur legato
non ſolum illud ar-
gentum, quo vtebatur
Titius in balneo die-
bus non feſtiuis, ſed
etiam illud, quo vte-
batur Titius in balnen
diebus feſtiuis.My-
LIER. Titia decedẽs,
ornamenta ita legauit
Sei. Seiæ amice mez
volo dari vniuerſa or-
namenta mea. & poſt-
ea ita ſcripſit in eodé
teſtamento, Volo me
funerari arbitrio mei
viri, & volo mihi vel
mecum inferri in ſe,
pulturam quæcunque
epultur me cauſa
feram vſque ad ſepul-
turam, ex ornamentis
meis ſcilicet lineas
duas ex margaritis
meis, & viriolas ſex
ex ſmaragdis meis. &
poſtea deceſſit dicta
Titia teſtatrix mari-
tus autem ſuus & he-
redes ſui Titiæ non
ſepelierút cum ea te-
ſtatrice ornamẽta pre-
dicta qua corpori te-
ſtatricis iuſſi erãt ad-
iicere, ſcilicet duas li
neas margaritarum, &
ſex viriolas ſmarag-
dorum. nuc queritur,
ad quem debeant per-
tinere, vtrûm ad Seiã
cui ornamẽta vniuer-
ſa reliquerat, an ad he-
redem?Et reſpõ. quod
ad Seiam debent per-
tinere. VIV.
p Contubernali, qui
ſecum in caſtris coha-
bitabatevt ſup. commol,
rem i. in exercituAcc.
q Teſtamentum. No-
ta inſpici prſens a,
ſeu teſtamenti tépus:
vt ſup. de leg. iij.l. nomẽ,
S. j.& l vxorem S. teſta-
mento. & l nuper. S. his
verbis. in prin, & j.titu,
j.l. Aurelius. S. ij. &
l fin S fin. & ſup. de con-
ſtit. pecu. l. item illa. S.
quod adiicitur. & S. de
teſta. la d teſtium.S. j&
ſup. eol ſi ita. Arg. con-
trà ſup.tit. jl. MelaS. j;
& Cod qua res pignobl.
poſſil fin & S de vino le-
gal quidam in princ. &
C. ne de ſtatu defunctor.
l ſi mater. & de lega ij.
lſi ita quis. Acc.
r Omne legatum. eſt
nẽpe humanius ver-
J Linea hie
ſumitur qué-
admodum ſup.
ad leg. Aquil.
ſi ſeruu ſer-
uum. . ſi cun
maritus. pru
lineo ſe. flo,
ſeu funiculo,
qui per me-
dios vniones
pertuſos tran-
figi ſolet.
a Preſens ſen
teſtamenti té-
pus an inſpi-
ciatur.
bo generali b omne bGenerali ver-
argentum
ſ Inferri mihi.i ſe peliri mecum.AcCVR.
t Ornamentis. ſubaudi, ſcilicet, & ſic reſtringit prcedens, que-
cunque.
u Viriolas genus ornamenti, vt bocuncelli, vel canolet, &
ſmaragdi sit intus in bocûcellis:vt S.eo. l.argumẽto. . ornamenta.
in quo ſex ſmaragdi,i gẽmæ inst?vt S. eo.l. & ſi nõ ſunt. S gém.
x Adiici.i. adiicere.
y q Pertinere vel quia inepta fuit volutas:vt ſup. de leg.j. jl ſi ſeru
alieno
ſignificari: bo argent, o
mne argẽtun
intelligitur.