DOI Seite / Zitierlink:
https://doi.org/10.11588/diglit.2602#0309
575 Inſtitutionum Imperialium Lib. iiij.
DE POENA TEMERE LITIGANTIVM.
a Continua-
tio.
tium dicit. Aretin.
I Vne admonendi
Totus iſte titu-
lus diuiditur P in tres
partes. Primô continuat
rubricam ad præceden-
tia. Secundô ponit tres
pœnas quæ temere li-
tigantem coërcent. Ter-
tiô d’dictas poenas ſigil-
latim per exempla de-
clarat. Secunda ibi; Id-
pue eo maxime. Tertia
bi ece eninm.
CASVS. Dixi Iuſtin.
Domine, tot, & tanta
audiuimus, quod tdi0
affecti ſumus: & vos
eſtis nobis tœdioſus fa-
ctus. Pro Deo dicatis
nobis quid amplius vos
intenditis dicere? Fra-
ter, dicit Iuſtin. ſcire de-
bes, quod multûm ſtu-
duerãut magiſtratus an-
tiqui, quod non de fa-
cili litigaretur calum-
niosé: & nos ſimiliter
circa hoc ſtudemus:
quia hoc maxime fiet
ſi temeritas litigantium
tam actorum, quã reo-
rum, aliquo de tribus
mod. ſe. vel poena pecu-
niaria, vel iureiur. vel
metu infamiæ punia-
tur. h.d. Franc.
a JSuſtinebant ſc. magi-
ſtratus qui iura redde-
bant: vt ff de origine iu-
nis. lij. S. poſt originem.
bJ Maxime . certé.
cJ Modo. i. aliquando:
& ita communiter ex-
ponitur quando bis, aut
ter repetitur:vt ſup quod
cum eo. S.caterum ver ſed
ſane.
d5 Pecuniaria pœna. vt
JeoSfi.A
e Iuriſiuramdae ſe canu,
nix: vi proxiS. JSed
e Periurij p- quando?e Reſpond. in
na diuina in futuro ſœculo: licët non
futuro ſeculo. in iſto: vt C. de iureiu-
d Die vt ha- randl j.
bDiuiſio.
Vſque* nune de propoſitions actionum ditum eſt, ſed quia con-
tingit, eas interdum temere proponi, nune de pona temere proponen-
ur nau
DE POENA TEMERE’
litigantium.
TITVLVS XVI.
Litigatorum temeritas triplici
pœna coërcetur: periuri ſcilicet,
pecuniaria, & infamiæ, ſiue igno-
miniæ:quarum ſingulas partes vſ-
que ad tituli calcem perſequitur.
Vnc admonendi ſu-
mus, magnam cu-
ram egiſſe cos qui
iura ſuſtinebant?,
ne facilé homines ad litigãdum
procederent, quod & nobis ſtu-
dio eſt. Idque eo maxime b fieri
poreſt, quod temeriras tam a¬
gentium, quam eorum cum qui-
bus agitur, modô pecuniaria
pœna d, modô iuriſiurandi e
religione, modô infamiæ f metu
coërcetur.
Reus, actor, necnon vtriuſque
partis aduocati, iuriſiurandi reli-
gione propter calumniam, ſeu ca-
uillationem euitandam introducti,
ſeſe adſtringere debent: alioquin
non procedet iudicium.
Annotu: Negantium mendacia
pœna quandoque dupli, quando-
que tripli puniri.
1. JEcce enim iuſiurandum
omnibus qui conueniuntur ex
conſtitutiones noſtra defertur.
Nam reus non aliter ſuis alle-
gationibus vtitur, niſi priûs h
iurauerit, quod putans ſe bona
inſtantia vti, ad contradicen-
dumi peruenir.
l
betur in lf f J Infamia.J.eo. Sex quibuſdam.
ibi Barto. ff de
crim. ſtelin dl. .. Ii¬.
2codde iurie, tas litis
Angel.
Ecce enim CASVS. Domine; Vos iam dixiſtis, quôd temeri-
antium modis pluribus coërcetur. Pro Deo dicatis, ſi
vobis placet, qualiter debeat primô coërceri? Frater, dicit ipſe,
tamen bene ſunt alique actiones
Negans id quod debet, aliquan-
do in duplo punitur. Aretin.
JAt y aduerſus inficiantes, ex
quibuſdam cauſis dupli, vel tri-
pli l a actio conſtituitur: veluti
ſi damni iniuri, aut legatorum
locis venerabilibus relictorum
nomine agaturl.
Reus in certis caſibus, ſiue neget,
ſiue fateatur, vltra ſimplum con-
demnatur.
Statim autem ab initio plu-
ris quam ſimpli eſt actiom, ve-
luti furti manifeſti quadrupli,
nec manifeſti dupli. Nã ex his,
& aliis quibuſdam cauſis (ſiue
quis neget, ſiue fateatur) pluris,
quam ſimpli eſt actio.
Actor de calumnia iurare te-
netur. Aretinus.
Item actorisn quoque ca-
lumnia coërcetur. Nam etiam
actor pro calumnia iurare cogi-
tur ex noſtra conſtitutione .
Aduocati actoris, & rei, de ca-
lumnia iurare debent. Aretin.
Vtriuſque etiam partis ad-
uocati iuſiurandum ſubeunt n:
quod alia noſtra conſtitutione
comprehenſum eſt.
Reiecta mulcta decimæ partis li-
tis, qua olim improbis litigatorib.
irrogabatur, hodie quiſquis iniqué
litigabit, periurium incurret, &
damnum, impensaſque omnes vi-
ctrici parti inferre cogetur.
J Hc autem ? omnia pro
veteri caluni actione intro-
titas coarctatur: ſed de actore quid
huc dico tibi, quod non ſolum reus
actio qu ex ſui natura in ſimplum competit
tionem ipſius rei datur in duplum, veluti ſi d
legatorum locis venerabilibus relictorum
,quæ ſine alinuaa:
dantur pluſquam in ſimplum vt eſt aiourti uariſe
576
propter inficia-
lamni iniuri, &
nomine agatur: &
lciatione
ſti, qua
latur in quadruplum.
rane
JTripli. ve S. de av
sà ri e& de aiie
mendacium, aut dolum
plus petens, quam de-
beat, in triplum con-
lemnatur.
nunt de libris illud, vel
tripli, eô quod ſubiecta
exempla non ſunt huie
verſie apta.
a Vel tripli. Abſunt
hc à vet. lib. & meri-
tô: nulla enim eſt inin-
ficiantem tripli actio.
CvrAC.
l JAgatur. item alibi;
vt Cod. de non nume pec.
Auth. contra qui propriã.
Item alibi, vt ſi credi-
tor negat ſibi debitum
ſolutum. Nam poſteà
quod ſit debitum, pro-
bare cogtur: vt ff. de
proba. l. cum de indebito.
Iteml poſſeſſor negans
ſe poſſidere, ſi proba-
tur, perdit poſſeſſioné:
veff de rei vindie. l. fi. &
in Authen. de trien. & ſe.
S.illud. & ibi gloin ver-
be poſſeſſio, sola iu. Item
aliàs: vt ff. de iudi læum.
ADDITI0. Nor. pœ-
nas aliquas quas pati-
a Mendaciun
quis per et que p¬
t ails peeu-
niaii por
u ton. c’umadeſe.
Alij depos ificiites, de.
tur calumniose negans.
& maximè not. quando
aliquis poſſidet, & negat
interogaros ſe poſi
re, quod perdit poſſeſ-
ſionem, ſi de mendacio
conuincatur: ve l. fi. ff.
de rei vin. Ang.
m Eſt atio. etiam à
principio, nõ ſolum infi-
ciatione: vt hic, & ſu-
prà de actio. Sat illa. Ac-
CVRS.
Item actoris quoque.)
CASVS. Dixi Iuſti-
niano, Domine, vidi-
mus ſuprà, qualiter per
iuramentum, & poœnam
pecuniariam rei teme-
dicetis? Certe, dicit ipſe
non ſolum reus, ſecundûm quod ſuperius diximus, ſed & a¬
ctor compellitur ſubire calumn. iuramentum. Imô plus ad-
, & actor iurant, ſicut di-
primô debet per iuramentum coëtceri, quia omnibus litigato-
ribus præcipitur, quôd iurent de calumnia. Franc.
gloftititiont, C de iureiur propter eulum dan danl l in prine.
e Iuramentum h Niſi prius. Non dicit, quod pris reus quam actor c iuret:
de calumnia ſed priuſquam audiatur, actor autem priuſquà reus iuret: vi!
praſtatur tam Cade iur propter calum. dan l. ij in prin, qua eſt contra.
b actore, qui i JAd contradicendum. Nota diligenter capitula huius ſacra-
oſt luren meni. Actor f enim iurar, quod bona inſtantia venit ad agen-
poſ iuana dum; vr Cae iur propter ealum danl j in prine. Item quod non
coris, & priu dabit, vel dedit aliquid iudici, vt proferatur pro ſe ſententia: vr
qui actor au- in auth. vt liti.iurent in exordio litis. col ix. Item, quod nullam
diatur. exiget, vel faciet probationem caluinnioſam: vt in Authent. de
utario Sſin eollu. Econtra reus Piurat hat
t urre qua eadem niſi quod in primo capitulo iurat, ſe vti bona contradi-
ieus teneatur ctione. Quid l continere debeat iuramentum calumniz, no-
h Hactenus tat glo.n cap. jextrà de iura calum vnde verſus:
procedit Glo. Illud iuretur, quod lis ſibi iuſta videtur.
i lurament Etſ quaratur, verum non infieietur.
caunia quid Nil promittetur ut falſa probatio detur.
contineanur. Vt lis tardetur, dilatio nulla petetur.
At aduerſun, ) CASVs. Domine, bene vidimus quali-
ter iuramenti religione litigatorum temeritas coërcetur: mo-
dô dicere debetis, ſi vobis placet, qualiter pena pecuniaria
compeſeatur. Certé dicit ipſe, bene verum eſt, quod pena pe-
cuniaria litigatorum temeritas coërcetur, quia quandoque
rimus, ſed etiam vtriuſque partis aduocati iuſiurandum ſubeãt,
Tecundûm quod eſt in alia noſtra conſtitutione prouiſum. Et
hc omnia introducta ſunt loco actionis veteris calumniz, qua
in deſuetudinem abiit, qua tenebatur actor qui temere litiga-
bat, in decimam partem litis: quod nuſquam inuentum eſt
factum eſſe, vt hic dicitur: ſed pro his introductum eſt iuſiu-
randum, & vt in expenſis, & damnis litis puniatur improbus li-
tigator. hoc dicit.
n q Item atoris. quaſi dicat, non ſolum reus iurat de calumnia:
vt S.eo. S.j ſed etiam actor, ve in conſtitutione noſtra dicitur: vt
C.de iureiur, propter calum.l. ij-in prin...1:1
JEx noſtra conſtitutione. Additur in quibuſdam codicibus ma-
nuſcriptis, Quod non calumniandi animo litom mouiſſet: ſed exiſté
mando ſe bonam cauſam habere, quod mihi valde probatur: nam
vt ſuperius iuſiurandum rei definitum eſt, debuit & loco acto-
ris iuſiurandum definiri. CvAC.
OSubeunt ſcilicet quôd b iuſtum, & fidele parrocinium pra-
ſtent, vt in conſtitutione dicitur. Sed tamen in conſuetudine
non habetur, quod iuretur, licet lege caueatur: vi Cod de iudil.
rem non nouam patroni, & facit in auth. de teſti. Sfi eoll vj.
pHac autem. ſe. qua de ſacramento calumniz dicta ſunt:S.
eo.S item actrrss. & S.proxi..--
q Aine. actio enim quadam erat qua tenebatur actor qui
per caluniam litigabat, in decimã parté litis: quod hodie corri-
gitur. Sed & hoc hodie iure authent.in antiquu rediit ſtatõ, licët
non
Iurare aduo-
cati partium
an, & quande
debeant.
DE POENA TEMERE LITIGANTIVM.
a Continua-
tio.
tium dicit. Aretin.
I Vne admonendi
Totus iſte titu-
lus diuiditur P in tres
partes. Primô continuat
rubricam ad præceden-
tia. Secundô ponit tres
pœnas quæ temere li-
tigantem coërcent. Ter-
tiô d’dictas poenas ſigil-
latim per exempla de-
clarat. Secunda ibi; Id-
pue eo maxime. Tertia
bi ece eninm.
CASVS. Dixi Iuſtin.
Domine, tot, & tanta
audiuimus, quod tdi0
affecti ſumus: & vos
eſtis nobis tœdioſus fa-
ctus. Pro Deo dicatis
nobis quid amplius vos
intenditis dicere? Fra-
ter, dicit Iuſtin. ſcire de-
bes, quod multûm ſtu-
duerãut magiſtratus an-
tiqui, quod non de fa-
cili litigaretur calum-
niosé: & nos ſimiliter
circa hoc ſtudemus:
quia hoc maxime fiet
ſi temeritas litigantium
tam actorum, quã reo-
rum, aliquo de tribus
mod. ſe. vel poena pecu-
niaria, vel iureiur. vel
metu infamiæ punia-
tur. h.d. Franc.
a JSuſtinebant ſc. magi-
ſtratus qui iura redde-
bant: vt ff de origine iu-
nis. lij. S. poſt originem.
bJ Maxime . certé.
cJ Modo. i. aliquando:
& ita communiter ex-
ponitur quando bis, aut
ter repetitur:vt ſup quod
cum eo. S.caterum ver ſed
ſane.
d5 Pecuniaria pœna. vt
JeoSfi.A
e Iuriſiuramdae ſe canu,
nix: vi proxiS. JSed
e Periurij p- quando?e Reſpond. in
na diuina in futuro ſœculo: licët non
futuro ſeculo. in iſto: vt C. de iureiu-
d Die vt ha- randl j.
bDiuiſio.
Vſque* nune de propoſitions actionum ditum eſt, ſed quia con-
tingit, eas interdum temere proponi, nune de pona temere proponen-
ur nau
DE POENA TEMERE’
litigantium.
TITVLVS XVI.
Litigatorum temeritas triplici
pœna coërcetur: periuri ſcilicet,
pecuniaria, & infamiæ, ſiue igno-
miniæ:quarum ſingulas partes vſ-
que ad tituli calcem perſequitur.
Vnc admonendi ſu-
mus, magnam cu-
ram egiſſe cos qui
iura ſuſtinebant?,
ne facilé homines ad litigãdum
procederent, quod & nobis ſtu-
dio eſt. Idque eo maxime b fieri
poreſt, quod temeriras tam a¬
gentium, quam eorum cum qui-
bus agitur, modô pecuniaria
pœna d, modô iuriſiurandi e
religione, modô infamiæ f metu
coërcetur.
Reus, actor, necnon vtriuſque
partis aduocati, iuriſiurandi reli-
gione propter calumniam, ſeu ca-
uillationem euitandam introducti,
ſeſe adſtringere debent: alioquin
non procedet iudicium.
Annotu: Negantium mendacia
pœna quandoque dupli, quando-
que tripli puniri.
1. JEcce enim iuſiurandum
omnibus qui conueniuntur ex
conſtitutiones noſtra defertur.
Nam reus non aliter ſuis alle-
gationibus vtitur, niſi priûs h
iurauerit, quod putans ſe bona
inſtantia vti, ad contradicen-
dumi peruenir.
l
betur in lf f J Infamia.J.eo. Sex quibuſdam.
ibi Barto. ff de
crim. ſtelin dl. .. Ii¬.
2codde iurie, tas litis
Angel.
Ecce enim CASVS. Domine; Vos iam dixiſtis, quôd temeri-
antium modis pluribus coërcetur. Pro Deo dicatis, ſi
vobis placet, qualiter debeat primô coërceri? Frater, dicit ipſe,
tamen bene ſunt alique actiones
Negans id quod debet, aliquan-
do in duplo punitur. Aretin.
JAt y aduerſus inficiantes, ex
quibuſdam cauſis dupli, vel tri-
pli l a actio conſtituitur: veluti
ſi damni iniuri, aut legatorum
locis venerabilibus relictorum
nomine agaturl.
Reus in certis caſibus, ſiue neget,
ſiue fateatur, vltra ſimplum con-
demnatur.
Statim autem ab initio plu-
ris quam ſimpli eſt actiom, ve-
luti furti manifeſti quadrupli,
nec manifeſti dupli. Nã ex his,
& aliis quibuſdam cauſis (ſiue
quis neget, ſiue fateatur) pluris,
quam ſimpli eſt actio.
Actor de calumnia iurare te-
netur. Aretinus.
Item actorisn quoque ca-
lumnia coërcetur. Nam etiam
actor pro calumnia iurare cogi-
tur ex noſtra conſtitutione .
Aduocati actoris, & rei, de ca-
lumnia iurare debent. Aretin.
Vtriuſque etiam partis ad-
uocati iuſiurandum ſubeunt n:
quod alia noſtra conſtitutione
comprehenſum eſt.
Reiecta mulcta decimæ partis li-
tis, qua olim improbis litigatorib.
irrogabatur, hodie quiſquis iniqué
litigabit, periurium incurret, &
damnum, impensaſque omnes vi-
ctrici parti inferre cogetur.
J Hc autem ? omnia pro
veteri caluni actione intro-
titas coarctatur: ſed de actore quid
huc dico tibi, quod non ſolum reus
actio qu ex ſui natura in ſimplum competit
tionem ipſius rei datur in duplum, veluti ſi d
legatorum locis venerabilibus relictorum
,quæ ſine alinuaa:
dantur pluſquam in ſimplum vt eſt aiourti uariſe
576
propter inficia-
lamni iniuri, &
nomine agatur: &
lciatione
ſti, qua
latur in quadruplum.
rane
JTripli. ve S. de av
sà ri e& de aiie
mendacium, aut dolum
plus petens, quam de-
beat, in triplum con-
lemnatur.
nunt de libris illud, vel
tripli, eô quod ſubiecta
exempla non ſunt huie
verſie apta.
a Vel tripli. Abſunt
hc à vet. lib. & meri-
tô: nulla enim eſt inin-
ficiantem tripli actio.
CvrAC.
l JAgatur. item alibi;
vt Cod. de non nume pec.
Auth. contra qui propriã.
Item alibi, vt ſi credi-
tor negat ſibi debitum
ſolutum. Nam poſteà
quod ſit debitum, pro-
bare cogtur: vt ff. de
proba. l. cum de indebito.
Iteml poſſeſſor negans
ſe poſſidere, ſi proba-
tur, perdit poſſeſſioné:
veff de rei vindie. l. fi. &
in Authen. de trien. & ſe.
S.illud. & ibi gloin ver-
be poſſeſſio, sola iu. Item
aliàs: vt ff. de iudi læum.
ADDITI0. Nor. pœ-
nas aliquas quas pati-
a Mendaciun
quis per et que p¬
t ails peeu-
niaii por
u ton. c’umadeſe.
Alij depos ificiites, de.
tur calumniose negans.
& maximè not. quando
aliquis poſſidet, & negat
interogaros ſe poſi
re, quod perdit poſſeſ-
ſionem, ſi de mendacio
conuincatur: ve l. fi. ff.
de rei vin. Ang.
m Eſt atio. etiam à
principio, nõ ſolum infi-
ciatione: vt hic, & ſu-
prà de actio. Sat illa. Ac-
CVRS.
Item actoris quoque.)
CASVS. Dixi Iuſti-
niano, Domine, vidi-
mus ſuprà, qualiter per
iuramentum, & poœnam
pecuniariam rei teme-
dicetis? Certe, dicit ipſe
non ſolum reus, ſecundûm quod ſuperius diximus, ſed & a¬
ctor compellitur ſubire calumn. iuramentum. Imô plus ad-
, & actor iurant, ſicut di-
primô debet per iuramentum coëtceri, quia omnibus litigato-
ribus præcipitur, quôd iurent de calumnia. Franc.
gloftititiont, C de iureiur propter eulum dan danl l in prine.
e Iuramentum h Niſi prius. Non dicit, quod pris reus quam actor c iuret:
de calumnia ſed priuſquam audiatur, actor autem priuſquà reus iuret: vi!
praſtatur tam Cade iur propter calum. dan l. ij in prin, qua eſt contra.
b actore, qui i JAd contradicendum. Nota diligenter capitula huius ſacra-
oſt luren meni. Actor f enim iurar, quod bona inſtantia venit ad agen-
poſ iuana dum; vr Cae iur propter ealum danl j in prine. Item quod non
coris, & priu dabit, vel dedit aliquid iudici, vt proferatur pro ſe ſententia: vr
qui actor au- in auth. vt liti.iurent in exordio litis. col ix. Item, quod nullam
diatur. exiget, vel faciet probationem caluinnioſam: vt in Authent. de
utario Sſin eollu. Econtra reus Piurat hat
t urre qua eadem niſi quod in primo capitulo iurat, ſe vti bona contradi-
ieus teneatur ctione. Quid l continere debeat iuramentum calumniz, no-
h Hactenus tat glo.n cap. jextrà de iura calum vnde verſus:
procedit Glo. Illud iuretur, quod lis ſibi iuſta videtur.
i lurament Etſ quaratur, verum non infieietur.
caunia quid Nil promittetur ut falſa probatio detur.
contineanur. Vt lis tardetur, dilatio nulla petetur.
At aduerſun, ) CASVs. Domine, bene vidimus quali-
ter iuramenti religione litigatorum temeritas coërcetur: mo-
dô dicere debetis, ſi vobis placet, qualiter pena pecuniaria
compeſeatur. Certé dicit ipſe, bene verum eſt, quod pena pe-
cuniaria litigatorum temeritas coërcetur, quia quandoque
rimus, ſed etiam vtriuſque partis aduocati iuſiurandum ſubeãt,
Tecundûm quod eſt in alia noſtra conſtitutione prouiſum. Et
hc omnia introducta ſunt loco actionis veteris calumniz, qua
in deſuetudinem abiit, qua tenebatur actor qui temere litiga-
bat, in decimam partem litis: quod nuſquam inuentum eſt
factum eſſe, vt hic dicitur: ſed pro his introductum eſt iuſiu-
randum, & vt in expenſis, & damnis litis puniatur improbus li-
tigator. hoc dicit.
n q Item atoris. quaſi dicat, non ſolum reus iurat de calumnia:
vt S.eo. S.j ſed etiam actor, ve in conſtitutione noſtra dicitur: vt
C.de iureiur, propter calum.l. ij-in prin...1:1
JEx noſtra conſtitutione. Additur in quibuſdam codicibus ma-
nuſcriptis, Quod non calumniandi animo litom mouiſſet: ſed exiſté
mando ſe bonam cauſam habere, quod mihi valde probatur: nam
vt ſuperius iuſiurandum rei definitum eſt, debuit & loco acto-
ris iuſiurandum definiri. CvAC.
OSubeunt ſcilicet quôd b iuſtum, & fidele parrocinium pra-
ſtent, vt in conſtitutione dicitur. Sed tamen in conſuetudine
non habetur, quod iuretur, licet lege caueatur: vi Cod de iudil.
rem non nouam patroni, & facit in auth. de teſti. Sfi eoll vj.
pHac autem. ſe. qua de ſacramento calumniz dicta ſunt:S.
eo.S item actrrss. & S.proxi..--
q Aine. actio enim quadam erat qua tenebatur actor qui
per caluniam litigabat, in decimã parté litis: quod hodie corri-
gitur. Sed & hoc hodie iure authent.in antiquu rediit ſtatõ, licët
non
Iurare aduo-
cati partium
an, & quande
debeant.