DOI Seite / Zitierlink:
https://doi.org/10.11588/diglit.7652#0229
2i8 MUNDI SUBTERRANEI
autsumptusimpendendosreperiunt, unde
& sumptus ab auro argentove subtrasti, illi-
co lucrum produnt. Probationem verofa- Vro^mi
99
ad usum praeparentur, sed etiam ut a se invi-
cem ignis ope separentur : suntenimple-
rumque mixta, & eorum vitia per ignem e-
mendantur. Hoc itaquepastoin Germani-
cis fodinis procedere solent.
Primum homines operarii fragmina vena-
rum in capsulas conjiciunt, ut pistillis capi-
teferreo munitis a rota aquaria agitatis tun-
dantur; semper enim procurant rivos aqua-
rum ingentes de montibuseducfos qui rapi-
do cursu magnos rotarum orbes circumagi-
Seft.TV. nam,&quantum contineat,fitque/><?/-;g»m
hoc modo: ex cumulo mineralium lapidum
prius comminutorum unam , verbigratia,
unciam accipiunt juste & quam exaftiiTime
ponderatam, usque ad millesimam, bismil-
lesimam, aut etiamtermillesimampartem
unius librae , quam Germanico idiomate,
^robtttcntcn / vocant ; quam per ignem
postea probant. Comperto itaque pondere
per regulam auream Arithmeticorum ita
procedunt:Millesima,verbi gratia,pars Mi-
neras dat centesimampartem jamperpro-
bationemcompertam ,uniuslibrae auri.ar
genti,velaeris,plumbive; ergo aliae 999 par
- j Pro diverla vero metallicae glebas conditio- '$i\\0®"
1000,100,ve, idest, 99. Ex. gr.unusseptenariusmi-1 nediversasprobationes habent: verbi gra- colot^m ' jjor,
qwd 900? neralium tantum & tantum continet in se tia, aliam probationem faciunt in minera, quoneq^PreD ie
quaeaurum, aliarri quae argentum, aes, aliud- ^^0f![ „ J;
ciunt in exigua quantitate , ne in magnisK^ ^pKa^3
probationibussumptuosiiTimisDominusin- iHl/\eti
compertolucrodamnumincurrat. Bilanci- $ \ &
busutuntur adeoexaclis, utvelipsospilos, ^ " •
ac quasvis minutiores res facileponderare • 0^(Mo^]
polTint. veroinquibusprobatio fit,sunt 0®' 'tkP^^l
plerumqueollauestaceae, sive catini,in qui- 0^. '^ne^'0
bus metallica materia prius comminuta, & risMr aQ &lap^
plumbocommixta, hi deindecatiniforna- in^eXtia -M0
culis ad eliquationem imponuntur ; quo- |apideSPte
rum formam in sequentibus proponemus. pat, itaPar ^n.f
tes dabunt tantum, & tantum aurs argenti-; Pro diversa vero metallicac glebas conditio- ^itatum ^ ^
que metallum continet. His itaque prseli- ^m^fittMa
batis, tunc ad procellus procedunt, qui se- 'm^-MvivM\,„
----------- Jf-Su'.^*12"
argenti, vel auri, prouno verocentenario
didorum metallorum elaborando , quanti
sumptus impendendi sunt ? & perastaope-
ratione praecise & pondus auri argentive,'quuntur. ^CbeW
CAPUT II. t T ff^
Jlia MetaUorum prxparandorum ratio, ex Agricola. Z*/^'^^
Cap. II. T "TOminesoperarii imprimis,referen nuuntur ,in lacunislavantur, &denuocri- nSLv^*
Agncoia. I I te Agricola, invenire debent cuneos, brantur,ut tandem niolantur:& his omnibus mbutsamttman
-^laminas , malleos, bacilla, contos, modis materia metallica primo praparatur, nace. . . uarabitur
verticula, ligones, & batilla : haecenim/»- antequam in fornacibus excoquatur. Sunt »entlV11J m jj
y?r«wf»/dfodinismetallorum eruendis sunt j multaefornacesinofticinametallica,inqui- purg,aturn 1 g ^
maxime necesiaria : fodina autem in loco bus venae liquefiunt, & argentum abasrese- ™im0.um 1'
montoso sita esfe debet.necab aliquo ssuvio,' paratur, dum folles ingentes vi rotae aquariae Aliisicfaciunt.mo f
vel scatebra, vel rivo remota, ut materia ef- sublevantur,& astiduo flatu.atque motu ma- toi^e\enamaiin era
fosia ante excocl:ionem commode lavari gno cum fragore flammam in fornacibus tonetiUamdiuui(\ucu
■Moiiu e- possit; & quoniam venae metallorum inter excitant, & tuncviri operarii metalla supe- evapotetut,(\uiv-cin
ta&fa/T rimas^axorumclauduntur,ideofolToresin- rius injiciunt, & aliimetallum fusum & a nemieda&a,&a\io
VM. terdum bacilla ferrea rimis impingunt, & contusis saxis separatum magnis cochleari- nuta, pet cineticiurr
venam decutiunt; quando verb perlatera busexhauriunt,&inmodulostransfundunt. cant, addito plumb
saxorum venae discnrrunt, tunc malleis u-i At non solum hoc modo metallum pretio- hocpacloaurumsep.
tuntur, & quando talia instrumenta in cas-, sum a vili, & vicilTim vile apretiososecerni- tywkwmftipt
sum adhibent, tunc violentia ignis saxa se- tur: Saepius enim duo metalla in una, & ea- |
parando venas eximunt. Verum Metallici dem venareperiuntur,quoniamnaturaliter qtm
primum in adinventa vena periculnm facere quaedam portio auri cum argento, & aere mi- hnn ex halitu
debent, utrum exiguam vel multam metalii ( xta reperitur ; in plumbo nigro, & in ferro putgatissimointra
quantitatem contineat: Nam quandolabo-j exigua argenti portio, plumbi nigri aliqua ^wsalinsmanicen
ratur cum dispendio , vena est relinquen-' parsin argento, &deniquealiquaferripor- ostendimus
da. Experimentum fit ex co6tione.modic£e tioin aere. Aurum autem abargento^\o,mm- Aummai tistracluamod'
quantitatis : hinccognoscitur, num multae que/c^r^^^z-^aqua fortiparataexatramen-^"^' niamveiohz K0C3
quantitatis excocl:io detrimentum , vel e j to sutorio, vel alumine,&halinitro, quae ad ' gumtemrjo * °Per'
molumentum sit allatura. Excoclio igiturj segregandum abauroargentum summope- . UEtiatura
multifariam videtur, nonsolum ut metalla; re est idonea. Vulgariscompositiohujus ^-fXpo/iti»! I^zkli^
mino J. ^mii
quaeconstatexlibraatramenti sutorii, salis
tantundem ,& aquas fontana; tribus partibus. ^ . "lte^nt:
Aliter etiam paratur ex quatuor libris atra- ^K\ni
menti sutorii, duabus halinitri cum semili- ®*
bra aluminis, & aquas fontanae sesquilibra. ^ ,^«4
Qui autem volunt, cuicunque metailo molli-
tiem inducere, superaspergunt sublimatum, j.J Uri5>^vkl^
boracem& euphorbium in pulverem reda- l)^1 ^fitt^
(ftum ; sin veli nt metalla in calcem, & aquam j "^^^ck^ '1
redigere , metallum nobilius in vilius trahe- /r^eamP
re, vel illa invicem transmutare; legendus Ujteniic|e
tent; Lapidesautemcrassiores, quibus me- est Weckerius in Ltbro de Secretis, ubi multa Weckenui
talla sunt mixta, malleis primo facile mi- hujus generis arcana patefecit. ?s^)acr« P111^
Ca^ %weJegerUll
autsumptusimpendendosreperiunt, unde
& sumptus ab auro argentove subtrasti, illi-
co lucrum produnt. Probationem verofa- Vro^mi
99
ad usum praeparentur, sed etiam ut a se invi-
cem ignis ope separentur : suntenimple-
rumque mixta, & eorum vitia per ignem e-
mendantur. Hoc itaquepastoin Germani-
cis fodinis procedere solent.
Primum homines operarii fragmina vena-
rum in capsulas conjiciunt, ut pistillis capi-
teferreo munitis a rota aquaria agitatis tun-
dantur; semper enim procurant rivos aqua-
rum ingentes de montibuseducfos qui rapi-
do cursu magnos rotarum orbes circumagi-
Seft.TV. nam,&quantum contineat,fitque/><?/-;g»m
hoc modo: ex cumulo mineralium lapidum
prius comminutorum unam , verbigratia,
unciam accipiunt juste & quam exaftiiTime
ponderatam, usque ad millesimam, bismil-
lesimam, aut etiamtermillesimampartem
unius librae , quam Germanico idiomate,
^robtttcntcn / vocant ; quam per ignem
postea probant. Comperto itaque pondere
per regulam auream Arithmeticorum ita
procedunt:Millesima,verbi gratia,pars Mi-
neras dat centesimampartem jamperpro-
bationemcompertam ,uniuslibrae auri.ar
genti,velaeris,plumbive; ergo aliae 999 par
- j Pro diverla vero metallicae glebas conditio- '$i\\0®"
1000,100,ve, idest, 99. Ex. gr.unusseptenariusmi-1 nediversasprobationes habent: verbi gra- colot^m ' jjor,
qwd 900? neralium tantum & tantum continet in se tia, aliam probationem faciunt in minera, quoneq^PreD ie
quaeaurum, aliarri quae argentum, aes, aliud- ^^0f![ „ J;
ciunt in exigua quantitate , ne in magnisK^ ^pKa^3
probationibussumptuosiiTimisDominusin- iHl/\eti
compertolucrodamnumincurrat. Bilanci- $ \ &
busutuntur adeoexaclis, utvelipsospilos, ^ " •
ac quasvis minutiores res facileponderare • 0^(Mo^]
polTint. veroinquibusprobatio fit,sunt 0®' 'tkP^^l
plerumqueollauestaceae, sive catini,in qui- 0^. '^ne^'0
bus metallica materia prius comminuta, & risMr aQ &lap^
plumbocommixta, hi deindecatiniforna- in^eXtia -M0
culis ad eliquationem imponuntur ; quo- |apideSPte
rum formam in sequentibus proponemus. pat, itaPar ^n.f
tes dabunt tantum, & tantum aurs argenti-; Pro diversa vero metallicac glebas conditio- ^itatum ^ ^
que metallum continet. His itaque prseli- ^m^fittMa
batis, tunc ad procellus procedunt, qui se- 'm^-MvivM\,„
----------- Jf-Su'.^*12"
argenti, vel auri, prouno verocentenario
didorum metallorum elaborando , quanti
sumptus impendendi sunt ? & perastaope-
ratione praecise & pondus auri argentive,'quuntur. ^CbeW
CAPUT II. t T ff^
Jlia MetaUorum prxparandorum ratio, ex Agricola. Z*/^'^^
Cap. II. T "TOminesoperarii imprimis,referen nuuntur ,in lacunislavantur, &denuocri- nSLv^*
Agncoia. I I te Agricola, invenire debent cuneos, brantur,ut tandem niolantur:& his omnibus mbutsamttman
-^laminas , malleos, bacilla, contos, modis materia metallica primo praparatur, nace. . . uarabitur
verticula, ligones, & batilla : haecenim/»- antequam in fornacibus excoquatur. Sunt »entlV11J m jj
y?r«wf»/dfodinismetallorum eruendis sunt j multaefornacesinofticinametallica,inqui- purg,aturn 1 g ^
maxime necesiaria : fodina autem in loco bus venae liquefiunt, & argentum abasrese- ™im0.um 1'
montoso sita esfe debet.necab aliquo ssuvio,' paratur, dum folles ingentes vi rotae aquariae Aliisicfaciunt.mo f
vel scatebra, vel rivo remota, ut materia ef- sublevantur,& astiduo flatu.atque motu ma- toi^e\enamaiin era
fosia ante excocl:ionem commode lavari gno cum fragore flammam in fornacibus tonetiUamdiuui(\ucu
■Moiiu e- possit; & quoniam venae metallorum inter excitant, & tuncviri operarii metalla supe- evapotetut,(\uiv-cin
ta&fa/T rimas^axorumclauduntur,ideofolToresin- rius injiciunt, & aliimetallum fusum & a nemieda&a,&a\io
VM. terdum bacilla ferrea rimis impingunt, & contusis saxis separatum magnis cochleari- nuta, pet cineticiurr
venam decutiunt; quando verb perlatera busexhauriunt,&inmodulostransfundunt. cant, addito plumb
saxorum venae discnrrunt, tunc malleis u-i At non solum hoc modo metallum pretio- hocpacloaurumsep.
tuntur, & quando talia instrumenta in cas-, sum a vili, & vicilTim vile apretiososecerni- tywkwmftipt
sum adhibent, tunc violentia ignis saxa se- tur: Saepius enim duo metalla in una, & ea- |
parando venas eximunt. Verum Metallici dem venareperiuntur,quoniamnaturaliter qtm
primum in adinventa vena periculnm facere quaedam portio auri cum argento, & aere mi- hnn ex halitu
debent, utrum exiguam vel multam metalii ( xta reperitur ; in plumbo nigro, & in ferro putgatissimointra
quantitatem contineat: Nam quandolabo-j exigua argenti portio, plumbi nigri aliqua ^wsalinsmanicen
ratur cum dispendio , vena est relinquen-' parsin argento, &deniquealiquaferripor- ostendimus
da. Experimentum fit ex co6tione.modic£e tioin aere. Aurum autem abargento^\o,mm- Aummai tistracluamod'
quantitatis : hinccognoscitur, num multae que/c^r^^^z-^aqua fortiparataexatramen-^"^' niamveiohz K0C3
quantitatis excocl:io detrimentum , vel e j to sutorio, vel alumine,&halinitro, quae ad ' gumtemrjo * °Per'
molumentum sit allatura. Excoclio igiturj segregandum abauroargentum summope- . UEtiatura
multifariam videtur, nonsolum ut metalla; re est idonea. Vulgariscompositiohujus ^-fXpo/iti»! I^zkli^
mino J. ^mii
quaeconstatexlibraatramenti sutorii, salis
tantundem ,& aquas fontana; tribus partibus. ^ . "lte^nt:
Aliter etiam paratur ex quatuor libris atra- ^K\ni
menti sutorii, duabus halinitri cum semili- ®*
bra aluminis, & aquas fontanae sesquilibra. ^ ,^«4
Qui autem volunt, cuicunque metailo molli-
tiem inducere, superaspergunt sublimatum, j.J Uri5>^vkl^
boracem& euphorbium in pulverem reda- l)^1 ^fitt^
(ftum ; sin veli nt metalla in calcem, & aquam j "^^^ck^ '1
redigere , metallum nobilius in vilius trahe- /r^eamP
re, vel illa invicem transmutare; legendus Ujteniic|e
tent; Lapidesautemcrassiores, quibus me- est Weckerius in Ltbro de Secretis, ubi multa Weckenui
talla sunt mixta, malleis primo facile mi- hujus generis arcana patefecit. ?s^)acr« P111^
Ca^ %weJegerUll