DOI Page / Citation link:
https://doi.org/10.11588/diglit.24444#0009
BAROK.
Rozwój baroka przypada na wiek XVII. Wielkie
wojny, założenie władzy państwowej we wszystkich krajach
i przesunięcie się potęgi na wielkie dwory wywarły wpływ
na ukształtowanie się sztuki w tym czasie. Siły, które zu-
żyło w epoce Odrodzenia tworzenie gruntownie obmyśla-
nych konstrukcyjnie i pod względem kompozycyi dzieł
architektury i rzeźby wyczerpały pod tym względem twór-
czość społeczeństwa. Sztuka opierająca się na organi-
czności istotnej artystycznej wartości już przeżyła się, po
trzeba było czegoś nowego. Następcy wielkich mistrzów
a głównie Michała Anioła dążyli do wprowadzenia form
przesadnych, wspaniałej dekoracyi a przedewszystkiem do
malarskich efektów. Potęga dworów, które kochały się
w przepychu, odegrała wielką rolę.
Najs'wietniej rozwinęła się ta sztuka dworska we
Francyi, która od drugiej połowy XVII w. w tej dziedzi-
nie była miarodajną.
W budownictwie w przeciwstawieniu do sztuki rene-
sansu, gdzie każdy kraj wytworzył sobie odcień lokalny,
barok stał się międzynarodowy. W XVII w. rozpowsze-
chnia się zakon Jezuitów, który na wielką skalę buduje
kościoły. Obok dworow daje on budowniczym najwięcej
zajęcia, stąd barok nazywają częstokroć stylem jezuickim.
We Francyi dwór Ludwika XIV najwięcej przyczynił się
do rozpowszechnienia tej architektury, stąd od niego styl
otrzymał nazwę »Louis Quatorze«.
Charakterystyczną cechą baroka jest zamiłowanie do
linii giętych, falistych, które i w planach budynków ru-
gują linie proste.
We Włoszech głównym mistrzem tego stylu był Lo-
renzo Bernini z Neapolu (1598—1680) rzeźbiarz i archi-
tekt, wydobył on tak w jednym jak i w drugim dziale
sztuki przez wyszukanie i dowolność traktowania form
świetne efekty, w swoich zaś dziełach zostawił następcom
wzór grupowania i wspaniałego układu pałaców tak pod
względem strony zewnętrznej jak i wewnętrznej.
W rzeźbie także Bernini odegrał pierwszorzędną rolę,
szukał on z zamiłowaniem motywów wyrażających gwał-
towne, namiętne ruchy, fałdujące i wydające szelest dra-
perye, podobnie jak w architekturze i w rzeźbie wprowa-
dził malarskie efekty.
W malarstwie chodziło tak samo o zewnętrzne ls'niące
efekty i biegłość techniki. Tylko w Hiszpanii i Niderlan-
dach trzymała się sztuka realizmu a więc tern samem
była więcej zbliżoną do natury.
Przemysł artystyczny miał mnostwo zadań, ale także
nie wyodrębniał się od prądów panujących w dziedzinie
innych działów sztuki.
Wybitnym zabytkiem architektonicznym baroka w Kra-
kowie jest kościół św. Piotra. Dzieło to wiąże się z zako-
nem Jezuitów, dla którego król Zygmunt III własnym
kosztem wzniósł tę wspaniałą świątynię. Jestto najznako-
mitsze w Polsce dzieło tego baroka, który graniczy z Od-
rodzeniem. Budowę prowadził naprzód jezuita Jan Marya
Bernardone z Como, a po jego śmierci r. 1605 Jan Gi-
slenus Rzymianin. Prace trwały w latach 1597_1635.
Za wzór służył główny kościół Jezuitów w Rzymie il Gesu,
dzieło Vignoli.
Kościół w planie przedstawia formę krzyża i jest bu-
dową centralną ukoronowaną wspaniałą kopułą w środku.
Obszerna nawa zwraca odrazu uwagę wchodzącego. Jezui-
tom chodziło o to, aby zgromadzić pobożnych razem w je-
dnej wielkiej hali i skupiać ich koło ambony. Stąd nawy
boczne zredukowano do nieznacznych rozmiarów a mimo
to jeszcze wiążą się one z nawą środkową. — W ten
Rozwój baroka przypada na wiek XVII. Wielkie
wojny, założenie władzy państwowej we wszystkich krajach
i przesunięcie się potęgi na wielkie dwory wywarły wpływ
na ukształtowanie się sztuki w tym czasie. Siły, które zu-
żyło w epoce Odrodzenia tworzenie gruntownie obmyśla-
nych konstrukcyjnie i pod względem kompozycyi dzieł
architektury i rzeźby wyczerpały pod tym względem twór-
czość społeczeństwa. Sztuka opierająca się na organi-
czności istotnej artystycznej wartości już przeżyła się, po
trzeba było czegoś nowego. Następcy wielkich mistrzów
a głównie Michała Anioła dążyli do wprowadzenia form
przesadnych, wspaniałej dekoracyi a przedewszystkiem do
malarskich efektów. Potęga dworów, które kochały się
w przepychu, odegrała wielką rolę.
Najs'wietniej rozwinęła się ta sztuka dworska we
Francyi, która od drugiej połowy XVII w. w tej dziedzi-
nie była miarodajną.
W budownictwie w przeciwstawieniu do sztuki rene-
sansu, gdzie każdy kraj wytworzył sobie odcień lokalny,
barok stał się międzynarodowy. W XVII w. rozpowsze-
chnia się zakon Jezuitów, który na wielką skalę buduje
kościoły. Obok dworow daje on budowniczym najwięcej
zajęcia, stąd barok nazywają częstokroć stylem jezuickim.
We Francyi dwór Ludwika XIV najwięcej przyczynił się
do rozpowszechnienia tej architektury, stąd od niego styl
otrzymał nazwę »Louis Quatorze«.
Charakterystyczną cechą baroka jest zamiłowanie do
linii giętych, falistych, które i w planach budynków ru-
gują linie proste.
We Włoszech głównym mistrzem tego stylu był Lo-
renzo Bernini z Neapolu (1598—1680) rzeźbiarz i archi-
tekt, wydobył on tak w jednym jak i w drugim dziale
sztuki przez wyszukanie i dowolność traktowania form
świetne efekty, w swoich zaś dziełach zostawił następcom
wzór grupowania i wspaniałego układu pałaców tak pod
względem strony zewnętrznej jak i wewnętrznej.
W rzeźbie także Bernini odegrał pierwszorzędną rolę,
szukał on z zamiłowaniem motywów wyrażających gwał-
towne, namiętne ruchy, fałdujące i wydające szelest dra-
perye, podobnie jak w architekturze i w rzeźbie wprowa-
dził malarskie efekty.
W malarstwie chodziło tak samo o zewnętrzne ls'niące
efekty i biegłość techniki. Tylko w Hiszpanii i Niderlan-
dach trzymała się sztuka realizmu a więc tern samem
była więcej zbliżoną do natury.
Przemysł artystyczny miał mnostwo zadań, ale także
nie wyodrębniał się od prądów panujących w dziedzinie
innych działów sztuki.
Wybitnym zabytkiem architektonicznym baroka w Kra-
kowie jest kościół św. Piotra. Dzieło to wiąże się z zako-
nem Jezuitów, dla którego król Zygmunt III własnym
kosztem wzniósł tę wspaniałą świątynię. Jestto najznako-
mitsze w Polsce dzieło tego baroka, który graniczy z Od-
rodzeniem. Budowę prowadził naprzód jezuita Jan Marya
Bernardone z Como, a po jego śmierci r. 1605 Jan Gi-
slenus Rzymianin. Prace trwały w latach 1597_1635.
Za wzór służył główny kościół Jezuitów w Rzymie il Gesu,
dzieło Vignoli.
Kościół w planie przedstawia formę krzyża i jest bu-
dową centralną ukoronowaną wspaniałą kopułą w środku.
Obszerna nawa zwraca odrazu uwagę wchodzącego. Jezui-
tom chodziło o to, aby zgromadzić pobożnych razem w je-
dnej wielkiej hali i skupiać ich koło ambony. Stąd nawy
boczne zredukowano do nieznacznych rozmiarów a mimo
to jeszcze wiążą się one z nawą środkową. — W ten