DOI Seite / Zitierlink:
https://doi.org/10.11588/diglit.33169#0015
MUZEA I ZBIORY W POLSCE
I. KOLEKCJONERSTWO POLSKIE W DOBIE
RENESANSU I BAROKU
Kolekcjonerstwo polskie posiada wielowiekowe tradycje.
Stan dzisiejszy muzea'lnictwa naszego, charakter i zakres
zasobów muzealnych oraz rozmieszczenie ich na terenie
kraju zrozumieć więc można dopiero wtedy, gdy sięgnie się
wstecz i prześledzi rozwój kolekcjonerstwa i muzealnictwa
w Polsce od czasów renesansu.
0 zbiorach w średniowieczu wiemy niewiele. Gromadzone
były głównie w skarbcach kościelnych, z których najwspa-
nialsze — do dziś dotrwałe i dostępne dla zwiedzających —
są skarbiec katedry krakowskiej na zamku wawelskim
1 skarbiec na Jasnej Górze w Częstochowie. U drzwi wej-
ściowych tejże katedry wiszą do dziś na łańcuchach keści
zwierząt „przedpotopowych”, które uchodziły niegdyś za
kości olbrzymów. Takie okazy wymieniane są w dziejach
muzealnictwa jako zapowiedź późniejszych zbiorów przy-
rodniczych lub jako zalążki renesansowych i barokowych
zbiorów osobliwości.
Najdawniejsze zbiory królewskie, o których posiadamy do-
kladniejsze wiadomości, powstały w XVI w., za panov/ania
dwóch óstatnich królów dynastii Jagiellonów, słynnych me-
cenasów różnych dziedzin sztuki, a zwłaszcza architektüry
i rzeźby. Wielką sławą oieszył się wspaniały zbiór tkanin
króla Żygmunta Augusta, znanego również z kołekcjoner-
stwa klejnotów. Posiadał on także galerię obrazów, czy
może tylko portretów. Na Wawelu i w innych rezydencjach
królewskich znajdowało się wówczas około 350 tkanin,
a wśród nich wiele znakomitych serii arrasów wyrobu bruk-
selskiego ze scenami ze Starego Testamentu, krajobrazami
i groteskami. Niektóre z nich były zakupywane gotowe,
inne — specjalnie zamawiane z wytkanymi herbami Rzeczy-
pospolitej Polskiej i cyframi króla.
Testamentem, spisanym w Warszawie w r. 1571, król Zyg-
munt August nadał swej kolekcji tkanin charakter publi-
czny. Zarządził mianowicie, by po śmierci jego sióstr zbiór
przeszedł na własność Rzeczypospolitej Polskiej „ku pospo-
litej potrzebie”. Tak się też stało. Do dziś z jagiellońskiego
zbioru arrasów ocalało 136, z których 132 zdobią sałe zamku
wawelskiego, a 4 znajdują się w Muzeum Narodowym
w Warszawie.
Wspaniałe i wielkie kolekcje zgromadzili królowie polscy
z dynastii Wazów w końcu XVI i w pierwszej połowie
XVII w. Podstawą ich były zbiory króla Zygmunta III, po-
11
I. KOLEKCJONERSTWO POLSKIE W DOBIE
RENESANSU I BAROKU
Kolekcjonerstwo polskie posiada wielowiekowe tradycje.
Stan dzisiejszy muzea'lnictwa naszego, charakter i zakres
zasobów muzealnych oraz rozmieszczenie ich na terenie
kraju zrozumieć więc można dopiero wtedy, gdy sięgnie się
wstecz i prześledzi rozwój kolekcjonerstwa i muzealnictwa
w Polsce od czasów renesansu.
0 zbiorach w średniowieczu wiemy niewiele. Gromadzone
były głównie w skarbcach kościelnych, z których najwspa-
nialsze — do dziś dotrwałe i dostępne dla zwiedzających —
są skarbiec katedry krakowskiej na zamku wawelskim
1 skarbiec na Jasnej Górze w Częstochowie. U drzwi wej-
ściowych tejże katedry wiszą do dziś na łańcuchach keści
zwierząt „przedpotopowych”, które uchodziły niegdyś za
kości olbrzymów. Takie okazy wymieniane są w dziejach
muzealnictwa jako zapowiedź późniejszych zbiorów przy-
rodniczych lub jako zalążki renesansowych i barokowych
zbiorów osobliwości.
Najdawniejsze zbiory królewskie, o których posiadamy do-
kladniejsze wiadomości, powstały w XVI w., za panov/ania
dwóch óstatnich królów dynastii Jagiellonów, słynnych me-
cenasów różnych dziedzin sztuki, a zwłaszcza architektüry
i rzeźby. Wielką sławą oieszył się wspaniały zbiór tkanin
króla Żygmunta Augusta, znanego również z kołekcjoner-
stwa klejnotów. Posiadał on także galerię obrazów, czy
może tylko portretów. Na Wawelu i w innych rezydencjach
królewskich znajdowało się wówczas około 350 tkanin,
a wśród nich wiele znakomitych serii arrasów wyrobu bruk-
selskiego ze scenami ze Starego Testamentu, krajobrazami
i groteskami. Niektóre z nich były zakupywane gotowe,
inne — specjalnie zamawiane z wytkanymi herbami Rzeczy-
pospolitej Polskiej i cyframi króla.
Testamentem, spisanym w Warszawie w r. 1571, król Zyg-
munt August nadał swej kolekcji tkanin charakter publi-
czny. Zarządził mianowicie, by po śmierci jego sióstr zbiór
przeszedł na własność Rzeczypospolitej Polskiej „ku pospo-
litej potrzebie”. Tak się też stało. Do dziś z jagiellońskiego
zbioru arrasów ocalało 136, z których 132 zdobią sałe zamku
wawelskiego, a 4 znajdują się w Muzeum Narodowym
w Warszawie.
Wspaniałe i wielkie kolekcje zgromadzili królowie polscy
z dynastii Wazów w końcu XVI i w pierwszej połowie
XVII w. Podstawą ich były zbiory króla Zygmunta III, po-
11