DOI Page / Citation link:
https://doi.org/10.11588/diglit.33351#0237
go, a między kolumnami bramę triumfalną. Pośrodku
placu stanąć miał konny pomnik króla Stanisława Augu-
sta, a monumentalne zamknięcie od północy stanowiłby
wyniosły gmach katedry. W formach architektonicz-
nych stworzonego przez Szregera królewskiego forum
odnajdujemy wpływy wczesnoklasycystycznej archi-
tektury francuskiej, a w samej koncepcji - silne remi-
niscencje renesansowych i barokowych układów prze-
strzennych.
B:M:'ogra/!a: KataZog ryiMn^óm, cz. t, Kar^awana, s. 100-101, poz.
386
Dominik Merlini
10 [s. 14] Warszawa, projekt gmachu Akademii Nauk,
ok. 1774-1776
Widok perspektywiczny; rys. ołówkiem i tuszem, 16,6 X
x70; napis: „Projet de Faęade du Palais de PAcade-
mie"; własność: Gab. Rycin BUW, Zb. Król. P. 186
nr 196
Projekt gmachu Akademii Nauk wiąże się ściśle z pro-
gramem stworzenia ośrodka gromadzącego naukowców
i umożliwienia im pracy badawczej.
Pełna umiaru, klasycystyczna architektura budowli prze-
łamana została przez wprowadzenie w części środkowej
neośredniowiecznej baszty - mieszczącej obserwatorium
astronomiczne. Tego rodzaju „stylowe" kontrastowanie
struktur architektonicznych charakterystyczne było ra-
czej dla budowli ogrodowych. W przypadku gmachu
Akademii Nauk na przyjęcie takiego rozwiązania wpły-
nąć mogła chęć podkreślenia wielowiekowej (sięgającej
średniowiecza) tradycji nauki polskiej.
B:'Hi'ogrq/:a: Tatarkiewicz, KLrBm, s. 10, 19, 29; .Kara/o,? ;'_ysM?:&ÓK<,
cz. 1, Tarowana, s. 163, poz. 820; Bobrowski, BHafynA: ażyteca'-
ntw: s. 90, 99, 101; Lorentz, XrcABe&tMra zrBAM OszuB-
rema, s. 33-34
Szymon Bogumił Zug
11 [s.15] Warszawa, projekt gmachu Teatru Narodo-
wego, ok. 1776
Elewacja frontowa; rys. tuszem, akw. i sepią, 39,3 x 53;
napis: „Faęade de PEntree principale du Theatre",
sygn.: „SGZ"; własność: Gab. Rycin BUW, Zb. Król.
P. 186 nr 169
Projekt teatru wykonany przez Zuga zaliczyć można do
wybitniejszych przykładów budownictwa publicznego
epoki Oświecenia w Polsce. Projekt ten łączył walory
formalne z zaletami funkcjonalnymi. W surowej bryle
gmachu wyodrębniono trzy funkcjonalne układy: wej-
ścia, widowni i sceny. Przeznaczenie budynku podkre-
ślone zostało przez wprowadzenie odpowiednio do-
branych napisów, płaskorzeźb, medalionów i posągów.
Powstające w epoce Oświecenia gmachy użyteczności
publicznej charakteryzowały się bryłą o czy telnej funkcji
i odpowiednio dobranymi programami ikonograficz-
nymi elewacji. Zasada ta podjęta została przez architek-
turę użyteczności publicznej w XIX w.
BZMJogra/ła: Lorentz, XrcABr^tMt'a OjtoZeMMa, s. 36; B. Król,
Budynek 7Baf?*M A^arazZotrego (1779-1833), „Pamiętnik Teatralny",
VII, 1958, z. 1, s. 68-69; Bobrowski, BMttynM MŻyreMKMc:'paMM.?-
ney', s. 121-125; Katalog rysMnAóte, cz. 1, Tarsaamna, s. 184, poz.
941; Kwiatkowski, B.B. Zag, s. 167-168
Szymon Bogumił Zug
12 [s.16] Głosków (woj. warszawskie), projekt willi dla
Piotra Teppera st., ok. 1775-1780
Elewacja frontowa; rys. tuszem i akw., 37 x 54,4; napi-
sy: „Faęade du Cóte de PEntree", „Project pour Gło-
skow faite pour le vieux Tepper", sygn.: „SGZ"; wła-
sność: Gab. Rycin BUW, Inw. G.R. 292 (Zb. Jeż. 90)
Projektowana przez Zuga willa w Głoskowie jest przy-
kładem aktualnej w drugiej połowie XVIII w. zależ-
ności architektury polskiej od koncepcji architektonicz-
nych Andrei Palladia. Wśród dzieł Palladia, które uznane
zostały w tym czasie za wzorce, naczelne miejsce zaj-
mowała centralna willa, tzw. Villa Rotonda, pod Vicen-
zą. Zug jako jeden z pierwszych polskich architektów
nawiązał do jej schematu kompozycyjnego i w porów-
naniu z innymi realizacjami wzorowanymi na Villa Ro-
tonda (Królikarnia, Lubostroń) zaproponował, zarówno
w dyspozycji wnętrza jak i w formie dachu, rozwiązanie
najbardziej zbliżone do ideału. Indywidualnie opraco-
wał natomiast elewację budynku, z surowym doryckim
portykiem, poziomym boniowaniem ścian i z drobnymi
w skali motywami dekoracyjnymi.
B:'6Kogrq/!a: Lorentz, trB&M OZzMecgma, s. 19-21;
T.S. Jaroszewski, Ze ?:azZ proMewaryAg recepę/: BaHaJZa
PoBce M ^rMgB/poZotMe XkTLf ruBAa, (w:) K/aiycy.z?n, Wrodaw-
Warszawa-Kraków 1968, s. 143; Katalog ryjMHAóm, cz. 2, AtBBco-
ZMMC! różno, s. 62, poz. 203; Kwiatkowski, &B. Zag, s. 138-141,
355-356
Marcin Knakfus (1742-po 1821)
13 [s.18] Wilno, projekt gmachu seminaryjnego dla na-
uczycieli szkół parafialnych, 1776
Elewacja frontowa budynku głównego; rys. tuszem,
20,2x36,3; napis: „Faciata Szkoły Nauczycielów Pa-
rafialnych", sygn.: „M. Knackfus Prof: Ar: Prak: uło-
żył"; własność: Gab. Rycin BUW, Zb. Król. P. 186 nr
202
Gmach seminarium dla nauczycieli szkół parafialnych
zaprojektowany został na zlecenie Komisji Edukacji
Narodowej i wiązał się ściśle z programem tej Komisji,
dla której jednym z najważniejszych celów było stworze-
nie świeckiego nauczycielstwa. W historii architektury
polskiej jest to jeden z pierwszych przykładów projektu
gmachu o przemyślanym programie użytkowym, przy-
stosowanego do nowocześnie pojętego systemu naucza-
nia. Architektura gmachu nawiązywała w ogólnej dys-
pozycji do tradycji form pałacowych. Twórca projektu
podkreślił jednak nowoczesny charakter budowli przez
wprowadzenie monumentalnej formy, a w dekoracji
- surowego porządku toskańskiego. Odmiennie niż w
architekturze pałacowej zaplanował też dziedzińce go-
spodarcze, umieszczając je po bokach gmachu,głównego.
B:'&Hcgł'ańa: Lorentz, ZrcABe&tara mZe&M CBa/Bcema, s. 3t; Lorentz,
TT. CarewZrz, s. 372; KataBg ry.!MH&óał, cz. 2, AfBJycozptMr: różar,
237
placu stanąć miał konny pomnik króla Stanisława Augu-
sta, a monumentalne zamknięcie od północy stanowiłby
wyniosły gmach katedry. W formach architektonicz-
nych stworzonego przez Szregera królewskiego forum
odnajdujemy wpływy wczesnoklasycystycznej archi-
tektury francuskiej, a w samej koncepcji - silne remi-
niscencje renesansowych i barokowych układów prze-
strzennych.
B:M:'ogra/!a: KataZog ryiMn^óm, cz. t, Kar^awana, s. 100-101, poz.
386
Dominik Merlini
10 [s. 14] Warszawa, projekt gmachu Akademii Nauk,
ok. 1774-1776
Widok perspektywiczny; rys. ołówkiem i tuszem, 16,6 X
x70; napis: „Projet de Faęade du Palais de PAcade-
mie"; własność: Gab. Rycin BUW, Zb. Król. P. 186
nr 196
Projekt gmachu Akademii Nauk wiąże się ściśle z pro-
gramem stworzenia ośrodka gromadzącego naukowców
i umożliwienia im pracy badawczej.
Pełna umiaru, klasycystyczna architektura budowli prze-
łamana została przez wprowadzenie w części środkowej
neośredniowiecznej baszty - mieszczącej obserwatorium
astronomiczne. Tego rodzaju „stylowe" kontrastowanie
struktur architektonicznych charakterystyczne było ra-
czej dla budowli ogrodowych. W przypadku gmachu
Akademii Nauk na przyjęcie takiego rozwiązania wpły-
nąć mogła chęć podkreślenia wielowiekowej (sięgającej
średniowiecza) tradycji nauki polskiej.
B:'Hi'ogrq/:a: Tatarkiewicz, KLrBm, s. 10, 19, 29; .Kara/o,? ;'_ysM?:&ÓK<,
cz. 1, Tarowana, s. 163, poz. 820; Bobrowski, BHafynA: ażyteca'-
ntw: s. 90, 99, 101; Lorentz, XrcABe&tMra zrBAM OszuB-
rema, s. 33-34
Szymon Bogumił Zug
11 [s.15] Warszawa, projekt gmachu Teatru Narodo-
wego, ok. 1776
Elewacja frontowa; rys. tuszem, akw. i sepią, 39,3 x 53;
napis: „Faęade de PEntree principale du Theatre",
sygn.: „SGZ"; własność: Gab. Rycin BUW, Zb. Król.
P. 186 nr 169
Projekt teatru wykonany przez Zuga zaliczyć można do
wybitniejszych przykładów budownictwa publicznego
epoki Oświecenia w Polsce. Projekt ten łączył walory
formalne z zaletami funkcjonalnymi. W surowej bryle
gmachu wyodrębniono trzy funkcjonalne układy: wej-
ścia, widowni i sceny. Przeznaczenie budynku podkre-
ślone zostało przez wprowadzenie odpowiednio do-
branych napisów, płaskorzeźb, medalionów i posągów.
Powstające w epoce Oświecenia gmachy użyteczności
publicznej charakteryzowały się bryłą o czy telnej funkcji
i odpowiednio dobranymi programami ikonograficz-
nymi elewacji. Zasada ta podjęta została przez architek-
turę użyteczności publicznej w XIX w.
BZMJogra/ła: Lorentz, XrcABr^tMt'a OjtoZeMMa, s. 36; B. Król,
Budynek 7Baf?*M A^arazZotrego (1779-1833), „Pamiętnik Teatralny",
VII, 1958, z. 1, s. 68-69; Bobrowski, BMttynM MŻyreMKMc:'paMM.?-
ney', s. 121-125; Katalog rysMnAóte, cz. 1, Tarsaamna, s. 184, poz.
941; Kwiatkowski, B.B. Zag, s. 167-168
Szymon Bogumił Zug
12 [s.16] Głosków (woj. warszawskie), projekt willi dla
Piotra Teppera st., ok. 1775-1780
Elewacja frontowa; rys. tuszem i akw., 37 x 54,4; napi-
sy: „Faęade du Cóte de PEntree", „Project pour Gło-
skow faite pour le vieux Tepper", sygn.: „SGZ"; wła-
sność: Gab. Rycin BUW, Inw. G.R. 292 (Zb. Jeż. 90)
Projektowana przez Zuga willa w Głoskowie jest przy-
kładem aktualnej w drugiej połowie XVIII w. zależ-
ności architektury polskiej od koncepcji architektonicz-
nych Andrei Palladia. Wśród dzieł Palladia, które uznane
zostały w tym czasie za wzorce, naczelne miejsce zaj-
mowała centralna willa, tzw. Villa Rotonda, pod Vicen-
zą. Zug jako jeden z pierwszych polskich architektów
nawiązał do jej schematu kompozycyjnego i w porów-
naniu z innymi realizacjami wzorowanymi na Villa Ro-
tonda (Królikarnia, Lubostroń) zaproponował, zarówno
w dyspozycji wnętrza jak i w formie dachu, rozwiązanie
najbardziej zbliżone do ideału. Indywidualnie opraco-
wał natomiast elewację budynku, z surowym doryckim
portykiem, poziomym boniowaniem ścian i z drobnymi
w skali motywami dekoracyjnymi.
B:'6Kogrq/!a: Lorentz, trB&M OZzMecgma, s. 19-21;
T.S. Jaroszewski, Ze ?:azZ proMewaryAg recepę/: BaHaJZa
PoBce M ^rMgB/poZotMe XkTLf ruBAa, (w:) K/aiycy.z?n, Wrodaw-
Warszawa-Kraków 1968, s. 143; Katalog ryjMHAóm, cz. 2, AtBBco-
ZMMC! różno, s. 62, poz. 203; Kwiatkowski, &B. Zag, s. 138-141,
355-356
Marcin Knakfus (1742-po 1821)
13 [s.18] Wilno, projekt gmachu seminaryjnego dla na-
uczycieli szkół parafialnych, 1776
Elewacja frontowa budynku głównego; rys. tuszem,
20,2x36,3; napis: „Faciata Szkoły Nauczycielów Pa-
rafialnych", sygn.: „M. Knackfus Prof: Ar: Prak: uło-
żył"; własność: Gab. Rycin BUW, Zb. Król. P. 186 nr
202
Gmach seminarium dla nauczycieli szkół parafialnych
zaprojektowany został na zlecenie Komisji Edukacji
Narodowej i wiązał się ściśle z programem tej Komisji,
dla której jednym z najważniejszych celów było stworze-
nie świeckiego nauczycielstwa. W historii architektury
polskiej jest to jeden z pierwszych przykładów projektu
gmachu o przemyślanym programie użytkowym, przy-
stosowanego do nowocześnie pojętego systemu naucza-
nia. Architektura gmachu nawiązywała w ogólnej dys-
pozycji do tradycji form pałacowych. Twórca projektu
podkreślił jednak nowoczesny charakter budowli przez
wprowadzenie monumentalnej formy, a w dekoracji
- surowego porządku toskańskiego. Odmiennie niż w
architekturze pałacowej zaplanował też dziedzińce go-
spodarcze, umieszczając je po bokach gmachu,głównego.
B:'&Hcgł'ańa: Lorentz, ZrcABe&tara mZe&M CBa/Bcema, s. 3t; Lorentz,
TT. CarewZrz, s. 372; KataBg ry.!MH&óał, cz. 2, AfBJycozptMr: różar,
237