DOI Artikel:
Salwa, Piotr: „Dwór w Ferrarze“ Kazimierza Chłędowskiego: polityka i namiętności
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.23896#0119
II. 1. Katedra u; Ferrarze, 1135 — koniec XIII uiieku
niejszych. W wizji Chłędowskiego historia ferraryjskiego
dujoru to przede wszystkim dzieje rodziny panującej, czy-
li pojedyncze historie życia i działalności przywódców
rodu, a następnie tych, którzy na dzieje rodziny znacząco
wpłynęli. Do opowieści włącza pisarz ponadto osoby
zasłużone dla życia publicznego oraz postaci barwne
i oryginalne. Trudno nie docenić trafności wyboru takie-
go sposobu prowadzenia narracji. Ustrój Ferrary i pozycja
jej władców sprawiały, że indywidualność kolejnych pa-
nujących odgrywała kluczową rolę nie tylko w polityce,
ale również w codziennym życiu miasta, dość wpraw-
dzie dużego jak na ówczesne warunki, ale niebędącego
przecież rozległym państwem. Silnych i nieokiełznanych
charakterów nie brakowało też z pewnością kolejnym
przedstawicielom rodu d'Este. W polu obserwacji bio-
grafa znajdują się istotne ogólne kwestie: polityczna rola
papiestwa, stosunki między papiestwem a cesarstwem,
rozbicie Italii i obecność w niej zaalpejskich potęg, mece-
nat, humanizm, cenzura, teatr, poezja i muzyka, włoski
język literacki, obyczajowość, kultura materialna, ustrój
miejski i sądownictwo.
Wybrana przez Chłędowskiego konwencja pozwala
na prowadzenie wywodu o charakterze historycznym
i jednoczesne kreślenie barwnych portretów literackich,
jak również na pewną swobodę dygresji i wprowadzanie
akcentów anegdotycznych lub zabawnych, na podkre-
ślanie aspektów ekscentrycznych i zaskakujących, na
smakowanie skandalizujących niedyskrecji, na sentymen-
talizm i subiektywne oceny, na formułowanie otwarcie
prowokacyjnych lub ryzykownych tez i wniosków. Te
wszystkie możliwości zostają wykorzystane z dużą bie-
głością, a wybrana strategia sprawdza się również tam,
gdzie rozważania koncentrują się na środowiskach arty-
stów, uczonych, urzędników czy kleru. Czytelnik Dwo-
ru w Ferrarze ma przed sobą pasjonującą, napisaną
wartkim stylem sensacyjną książkę, w której znaleźć
może wiele cennych informacji historycznych nie tyl-
ko o jednym z największych dworów odrodzeniowych
Włoch, lecz również z ogólnymi zjawiskami charaktery-
zującymi życie publiczne, kulturalne i umysłowe Italii
w wiekach XV i XVI. Obraz, jaki sobie wytworzy, no-
sić będzie jednak wyraźne piętno umysłowości i upodo-
bań Chłędowskiego, którego scharakteryzowano już jako
bystrego i rzeczowego obserwatora niestroniącego od
skandalizujących plotek, zdolnego portrecistę i karyka-
turzystę, rzeczowego pozytywistę i przekornego scepty-
ka4.
Najwięcej uwagi poświęca pisarz — co zresztą wy-
daje się naturalne — sprawom polityki. Dla markizów
(a później książąt d'Este) głównym problemem jest za-
wsze utrzymanie władzy i zachowanie jak najdalej idą-
cej niezależności państwowej Ferrary (bo trudno mówić
o prawdziwej niezawisłości, skoro trzeba zabiegać o in-
4. Por. R. Skręt, Chłędowski Kazimierz, [w.] Literatura polska.
Przewodnik encyklopedyczny, Warszawa 1984, s. 136.
115
niejszych. W wizji Chłędowskiego historia ferraryjskiego
dujoru to przede wszystkim dzieje rodziny panującej, czy-
li pojedyncze historie życia i działalności przywódców
rodu, a następnie tych, którzy na dzieje rodziny znacząco
wpłynęli. Do opowieści włącza pisarz ponadto osoby
zasłużone dla życia publicznego oraz postaci barwne
i oryginalne. Trudno nie docenić trafności wyboru takie-
go sposobu prowadzenia narracji. Ustrój Ferrary i pozycja
jej władców sprawiały, że indywidualność kolejnych pa-
nujących odgrywała kluczową rolę nie tylko w polityce,
ale również w codziennym życiu miasta, dość wpraw-
dzie dużego jak na ówczesne warunki, ale niebędącego
przecież rozległym państwem. Silnych i nieokiełznanych
charakterów nie brakowało też z pewnością kolejnym
przedstawicielom rodu d'Este. W polu obserwacji bio-
grafa znajdują się istotne ogólne kwestie: polityczna rola
papiestwa, stosunki między papiestwem a cesarstwem,
rozbicie Italii i obecność w niej zaalpejskich potęg, mece-
nat, humanizm, cenzura, teatr, poezja i muzyka, włoski
język literacki, obyczajowość, kultura materialna, ustrój
miejski i sądownictwo.
Wybrana przez Chłędowskiego konwencja pozwala
na prowadzenie wywodu o charakterze historycznym
i jednoczesne kreślenie barwnych portretów literackich,
jak również na pewną swobodę dygresji i wprowadzanie
akcentów anegdotycznych lub zabawnych, na podkre-
ślanie aspektów ekscentrycznych i zaskakujących, na
smakowanie skandalizujących niedyskrecji, na sentymen-
talizm i subiektywne oceny, na formułowanie otwarcie
prowokacyjnych lub ryzykownych tez i wniosków. Te
wszystkie możliwości zostają wykorzystane z dużą bie-
głością, a wybrana strategia sprawdza się również tam,
gdzie rozważania koncentrują się na środowiskach arty-
stów, uczonych, urzędników czy kleru. Czytelnik Dwo-
ru w Ferrarze ma przed sobą pasjonującą, napisaną
wartkim stylem sensacyjną książkę, w której znaleźć
może wiele cennych informacji historycznych nie tyl-
ko o jednym z największych dworów odrodzeniowych
Włoch, lecz również z ogólnymi zjawiskami charaktery-
zującymi życie publiczne, kulturalne i umysłowe Italii
w wiekach XV i XVI. Obraz, jaki sobie wytworzy, no-
sić będzie jednak wyraźne piętno umysłowości i upodo-
bań Chłędowskiego, którego scharakteryzowano już jako
bystrego i rzeczowego obserwatora niestroniącego od
skandalizujących plotek, zdolnego portrecistę i karyka-
turzystę, rzeczowego pozytywistę i przekornego scepty-
ka4.
Najwięcej uwagi poświęca pisarz — co zresztą wy-
daje się naturalne — sprawom polityki. Dla markizów
(a później książąt d'Este) głównym problemem jest za-
wsze utrzymanie władzy i zachowanie jak najdalej idą-
cej niezależności państwowej Ferrary (bo trudno mówić
o prawdziwej niezawisłości, skoro trzeba zabiegać o in-
4. Por. R. Skręt, Chłędowski Kazimierz, [w.] Literatura polska.
Przewodnik encyklopedyczny, Warszawa 1984, s. 136.
115