DOI Artikel:
Bęczkowska, Urszula: Architektura klasztoru ss. karmelitanek bosych przy ulicy Łobzowskiej w Krakowie
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.19070#0120
i rzemiosło artystyczne doskonale współgrało ze sobą w tworzeniu jednolitej
całości161.
Zaprojektowany przez Mączyńskiego i Stryjeńskiego ołtarz, oszczędny
w formie i pozbawiony ozdób, nie odpowiadał widocznie karmelitankom,
skoro już w 1907 roku zawarły umowę z Pawłem Mullerem, pełnomocnikiem
Królewskiego Instytutu Sztuki Chrześcijańskiej Mayera w Monachium162 na wy-
konanie trzech ołtarzy „w stylu romańskim (...) rzeźbionych w kamieniu", ta-
bernakulum w złoconym brązie i drewnianej ambony163. Kontrakt ten z czasem
uzupełniono jeszcze zleceniem rozbudowania ołtarza w chórze zakonnym164,
Szerzej o pojęciu Gesamtkunstwerk zob. Lexikon der Kunst, t. 2 Leipzig 1971, s. 53-
54; E. Gieysztor-Miłobędzka, W obronie ,.calościowości". Pojęcie Gesamtkunstwerk, „Kultura
Współczesna" 1995, nr 3/4, s. 73-95. Na temat innych prac Mączyńskiego realizujących postu-
lat integracji sztuk zob. R. Solewski, Franciszek Mączyński i wspólnota sztuk w architekturze
miasta. Realizacja idei ,. Gesamtkunstwerk" we wczesnej twórczości krakowskiego architekta,
„Rocznik Krakowski" 61, 1995, s. 97-10.
162 Zamieszczona przez Mikołajską, jednak bez powołania źródła, wzmianka jakoby Stry-
jeński pośredniczył w całym przedsięwzięciu „przekazując do Monachium niezbędne informa-
cje", nie znajduje potwierdzenia w archiwaliach [por. Mikołajska (przyp. 159), s. 181]. Kore-
spondencja w tej sprawie prowadzona była bezpośrednio pomiędzy Mayerem a Matką Przeło-
żoną klasztoru, zaś delegowanym do obejrzenia wnętrza kościoła i dokonania na miejscu nie-
zbędnych ustaleń był wspomniany wyżej Paweł Muller. Listy Mayera (1907-1908) i Stryjeń-
skiego (1902-1903) dotyczące ich udziału w budowie i wyposażeniu krakowskiego klasztoru
wprawdzie zostały razem spaginowane, ale dotyczą zupełnie innych kwestii i nie pozostają ze
sobą w jakimkolwiek związku. Zob. AKPKBCZ. AKKŁ 2 (przyp. 62).
163 Kontrakt precyzował wszystkie szczegóły realizacji (prawdopodobnie wykonanej we-
dług oferty z katalogu firmy) i ustalał jej cenę na 22 200 koron [AKPKBCz., AKKŁ 2, Listy
arch. T. Stryjeńskiego... (przyp. 62), duplikat umowy z 23 XI 1907]. Znaczną część tej kwo-
ty (10 000 koron) pokrył ze swych funduszy książę Adam Czartoryski. AKŁ, Kronik tom IV...
(przyp. 19), s. 137.
164 Pierwotny ołtarz wykonany został w Berlinie w 1866/1867 roku dla klasztoru poznań-
skiego. Wygnane z Wielkopolski karmelitanki przywiozły go ze sobą do Krakowa [Zob. Wanat
(przyp. 13), s. 690]. Według rysunku zachowanego w archiwum zakonnym przy ulicy Łobzow-
skiej był to drewniany ołtarz typu ramowego z wbudowanym na osi tabernakulum ujętym pina-
klami i zwieńczonym wimpergowym szczytem. Artyści z pracowni Mayera powiększyli ołtarz
0 dwa boczne skrzydła, w których znalazły się, namalowane przez nich, obrazy Serca Jezusa
1 Matki Boskiej Nieustającej Pomocy [Zob. AKPKBCz., AKKŁ 2, Listy arch. T. Stryjeńskie-
go... (przyp. 62), list Mayera do Matki Przełożonej z 24 XI 1907, 29 II i 27 IV 1908]. Z analizy
projektu przesłanego przez firmę Mayera wynika, że początkowo zamiast wizerunku św. Serca
Jezusa zamierzano wbudować w ołtarz obraz ze św. Józefem. Jako integralną część aranżacji
ołtarzowej, wkomponowanej pomiędzy otwory wejściowe prowadzące do prezbiterium, prze-
widziano figury św. Teresy od Jezusa i św. Jana od Krzyża, znajdujące się po przeciwległej stro-
nie wspomnianych otworów. Umieszczono je w drewnianych kapliczkach utrzymanych w for-
mach identycznych, jak zastosowane w ołtarzu (il. 21). Zob. AKŁ.
110
całości161.
Zaprojektowany przez Mączyńskiego i Stryjeńskiego ołtarz, oszczędny
w formie i pozbawiony ozdób, nie odpowiadał widocznie karmelitankom,
skoro już w 1907 roku zawarły umowę z Pawłem Mullerem, pełnomocnikiem
Królewskiego Instytutu Sztuki Chrześcijańskiej Mayera w Monachium162 na wy-
konanie trzech ołtarzy „w stylu romańskim (...) rzeźbionych w kamieniu", ta-
bernakulum w złoconym brązie i drewnianej ambony163. Kontrakt ten z czasem
uzupełniono jeszcze zleceniem rozbudowania ołtarza w chórze zakonnym164,
Szerzej o pojęciu Gesamtkunstwerk zob. Lexikon der Kunst, t. 2 Leipzig 1971, s. 53-
54; E. Gieysztor-Miłobędzka, W obronie ,.calościowości". Pojęcie Gesamtkunstwerk, „Kultura
Współczesna" 1995, nr 3/4, s. 73-95. Na temat innych prac Mączyńskiego realizujących postu-
lat integracji sztuk zob. R. Solewski, Franciszek Mączyński i wspólnota sztuk w architekturze
miasta. Realizacja idei ,. Gesamtkunstwerk" we wczesnej twórczości krakowskiego architekta,
„Rocznik Krakowski" 61, 1995, s. 97-10.
162 Zamieszczona przez Mikołajską, jednak bez powołania źródła, wzmianka jakoby Stry-
jeński pośredniczył w całym przedsięwzięciu „przekazując do Monachium niezbędne informa-
cje", nie znajduje potwierdzenia w archiwaliach [por. Mikołajska (przyp. 159), s. 181]. Kore-
spondencja w tej sprawie prowadzona była bezpośrednio pomiędzy Mayerem a Matką Przeło-
żoną klasztoru, zaś delegowanym do obejrzenia wnętrza kościoła i dokonania na miejscu nie-
zbędnych ustaleń był wspomniany wyżej Paweł Muller. Listy Mayera (1907-1908) i Stryjeń-
skiego (1902-1903) dotyczące ich udziału w budowie i wyposażeniu krakowskiego klasztoru
wprawdzie zostały razem spaginowane, ale dotyczą zupełnie innych kwestii i nie pozostają ze
sobą w jakimkolwiek związku. Zob. AKPKBCZ. AKKŁ 2 (przyp. 62).
163 Kontrakt precyzował wszystkie szczegóły realizacji (prawdopodobnie wykonanej we-
dług oferty z katalogu firmy) i ustalał jej cenę na 22 200 koron [AKPKBCz., AKKŁ 2, Listy
arch. T. Stryjeńskiego... (przyp. 62), duplikat umowy z 23 XI 1907]. Znaczną część tej kwo-
ty (10 000 koron) pokrył ze swych funduszy książę Adam Czartoryski. AKŁ, Kronik tom IV...
(przyp. 19), s. 137.
164 Pierwotny ołtarz wykonany został w Berlinie w 1866/1867 roku dla klasztoru poznań-
skiego. Wygnane z Wielkopolski karmelitanki przywiozły go ze sobą do Krakowa [Zob. Wanat
(przyp. 13), s. 690]. Według rysunku zachowanego w archiwum zakonnym przy ulicy Łobzow-
skiej był to drewniany ołtarz typu ramowego z wbudowanym na osi tabernakulum ujętym pina-
klami i zwieńczonym wimpergowym szczytem. Artyści z pracowni Mayera powiększyli ołtarz
0 dwa boczne skrzydła, w których znalazły się, namalowane przez nich, obrazy Serca Jezusa
1 Matki Boskiej Nieustającej Pomocy [Zob. AKPKBCz., AKKŁ 2, Listy arch. T. Stryjeńskie-
go... (przyp. 62), list Mayera do Matki Przełożonej z 24 XI 1907, 29 II i 27 IV 1908]. Z analizy
projektu przesłanego przez firmę Mayera wynika, że początkowo zamiast wizerunku św. Serca
Jezusa zamierzano wbudować w ołtarz obraz ze św. Józefem. Jako integralną część aranżacji
ołtarzowej, wkomponowanej pomiędzy otwory wejściowe prowadzące do prezbiterium, prze-
widziano figury św. Teresy od Jezusa i św. Jana od Krzyża, znajdujące się po przeciwległej stro-
nie wspomnianych otworów. Umieszczono je w drewnianych kapliczkach utrzymanych w for-
mach identycznych, jak zastosowane w ołtarzu (il. 21). Zob. AKŁ.
110