Modus: Prace z historii sztuki (19.2019)

dużego pola jest bardzo podobna, po-
nadto przedstawienia na większej ikonie
tworzą wyraźne rzędy z półfigurowymi
postaciami. Święci w rzędach pojawia-
ją się również w synajskiej ikonie ze
św. Mikołajem (il. n), która została na
przełomie xm i xiv wieku oprawiona
w ozdobną ramę z przedstawieniem
Deesis, apostołów Piotra i Pawła oraz
świętych Jerzego, Onufrego oraz Bła-
żeja z Amorium24. W powyższych przy-
kładach wstawiona ikona znajduje się
w centrum, co wyróżnia ją wizualnie.

11. Steatytowa ikona
ze św. Mikołajem z XI w.
(przem. xvn w.) z drewnia-
nym polem z xi ii-xiv w.,
klasztor św. Katarzyny na
Synaju. Fot. wg Byzantium:
Faith and Power, s. 346

Celowe zaakcentowanie elementu wstawionego nie jest oczywiste, jak zauważył
Vokotopoulos, w przypadku przedstawień świętych z ikoną, gdzie trzymany obraz
wstawiano, zamiast malowania go, w celu tworzenia realizmu sceny25. Przykładem
takiego działania wydaje się ikona św. Paraskewy (il. 12) z przełomu xv i xvi wieku.
Wstawiona w nią ikona, która nie została jeszcze zadatowana, ukazuje św. Paraske-

12. Ikona św. Paraskewy,
xv/xvi w. (przemalowania
i nimb - xvm w.), kościół
św. Eliasza Proroka, Agridia,
Cypr. Fot. wg S. Sophocleo-
US1994, s. 98, nr 42
13. Ikona zxiv/xv w. ze
wstawioną ikoną reliefową,
Cerkiewne Muzeum Archeo-
logiczne i Historyczne w So-
fii (3140). Fot. wg K. Paska-
leva 1981, s. 84

wę trzymającą z kolei jeszcze jedną, tym razem namalowaną, ikonę26. Dlatego też
nieznaczny element, jakim jest obwiedzenie wstawionej ikony z Wlatadonu mocną
czerwienią, może skłaniać do przypuszczenia, że było to przemyślane działanie,
którego głównym celem miało być wizualne oddzielenie starszego przedstawienia.
Kolor sprawia, że rama jest widoczna, choć nie przybiera tak znacznych rozmiarów
jak w ikonie z Sofii (il. 13), gdzie reliefowe przedstawienie św. Jerzego i Demetriu-
sza zostało oddzielone od pola ze scenami z życia świętych bardzo szeroką ramą
z kwiatowym ornamentem, imitującym płaskorzeźby z xiv wieku27. Element
wstawiony obwiedziono również ramą w szesnastowiecznej ikonie z Muzeum

24 I. Kalavrezou-Maxeiner, Byzantine Icons, s. 106-107, nr 14; Byzantium: Faith, s. 347, nr 205.
25 P. Vokotopoulos, Composite Icons, s. 7; idem, Xvv6etec; eikóve<;, s. 303.
26 S. Sophocleous, Icons ofCyprus. /h-2oth Century, Nicosia 1994, s. 98, nr 42.
27 Poszczególni badacze datują reliefową ikonę na x, xi lub xn w., a ikonę drewnianą na xiv lub
xv w., zob. K. Paskaleva, Die bulgarische Ikonę, Sofia 1981, s. 84.

10

ARTYKUŁY

Dorota Zaprzalska