Modus: Prace z historii sztuki (19.2019)

Bizantyńskiego w Atenach (il. 14), któ-
rej zaginiony obraz został zastąpiony
Matką Boską Nieustającej Pomocy
z xvn wieku28. Wyróżnienie takie zna-
leźć można także w ikonie z kościoła Pa-
nagia Chrysopolitissa w Larnace (il. 15),
gdzie do Matki Boskiej w typie Nikopoi
w xvi wieku dodano przedstawienia
proroków i hymnografów29. Wydaje
się, że w tych wszystkich przykładach
nieznaczny element w postaci ramki
ma różnicować część wstawioną. Poja-
wia się on również w innych ikonach,
które nie są przykładami ikon kompo-


zytowych, jak w przedstawieniu tronującego św. Mikołaja w otoczeniu scen z ży-
cia (il. 16). Całość pochodzi z ok. 1500 roku, jednak centralne przedstawienie zostało
obwiedzione wypukłą ramą, przez co zdaje się być osobnym panelem30. Istnieje
możliwość, że stanowi to przykład imitacji ikon kompozytowych, wynikający
z chęci podniesienia rangi obrazu poprzez stworzenie wrażenia, że przedstawienie
centralne jest dawniejsze. Powyższe zestawienie ikon kompozytowych ilustruje
zależność polegającą na tym, że w większości z nich wstawiony element znajduje
się w centralnej części większego przedstawienia, zupełnie jak w przypadku ikony
z Wlatadonu. W wielu przypadkach starsza i młodsza ikona są oddzielone ramą
- skutkowało to nie tylko powiększeniem, ale przede wszystkim wyróżnieniem
centralnego dzieła, co skłania do pytań o potencjalne motywy tego działania.

28 M. AxEi|ićtoTov-noTa(iidvov, Eikóvec; tov Bv(jxvTivov Mowelou Adt]va>v, AOijyct 1998, s. 164-167,
nr 48.
29 Athanasions Papageorghiou powstrzymał się od datowania wstawionej ikony i ograniczył
do stwierdzenia, że jest wcześniejsza, z kolei w publikacji Kostasa Papageorghiou pojawia się
datowanie na xiv w., zob. A. Papageorghiou, Icons of Cyprus, Nicosia 1992, s. 112, nr 69; K. tla-
TtayEWpyiou, H navayia Tr/ę Kvnpov - H SiKr/c; pac, EIavayia, Kunpoę 2008, s. 127-128.
30 From Byzantium, s. 186-187, nr 57.

14. Ikona z xvn w. z po-
lem z XVI w., Muzeum
Bizantyńskie w Atenach
(T. 1561). Fot. wg M. Axei-
paoTOU-noraptavou 1998,
s. 165, nr 48
15. Ikona kompozytowa
Marii z hymnografami (xiv,
xvi w.), kościół Panagia
Chrysopolitissa, Larnaka.
Fot. wg A. Papageorghiou
1992, s. 108, nr 69
16. Ikona św. Mikołaja ze
scenami z życia, ok. 1500,
Rena Andreadis Collection.
Fot. wg From Byzantium to
El Greco 1987, s. 186, nr 57

Ikona tzw. kompozytowa w klasztorze Wlatadon w Salonikach...

11