DOI Artikel:
Zaprzalska, Dorota: Ikona tzw. kompozytowa w klasztorze Wlatadon w Salonikach – zagadnienie formuły ikonograficzno-kompozycyjnej i funkcji ideowo-dewocyjnej
DOI Seite / Zitierlink:https://doi.org/10.11588/diglit.51255#0014
w dzisiejszym rozumieniu, jednak daje wyobrażenie o tym, jak obchodzono się
z ikonami w celu przedłużenia ich żywotności. Możliwe, że Izaak Komnen miał na
myśli technikę dosłownego przenoszenia warstwy malarskiej na nowe podobra-
zie drewniane, której przykładem może być ikona pięciu męczenników z Sebasty
z Wielkiej Ławry na Athosie (ił. 17). Konserwacja w 1957 roku wykazała, że figury
świętych, namalowane na przełomie xi i xn wieku w technice tempery jajecznej
na zagruntowanej desce i tkaninie, zostały starannie wycięte oraz przeklejone na
nowy panel bez tkaniny i opatrzone datą „1197”35. Ta sama metoda została użyta
w dwunastowiecznej ikonie św. Pantelejmona z tego samego monasteru (ił. 18)36.
Bizantyńczycy znali wiele sposobów konserwacji ikon, spośród których najpopu-
larniejsze było ponowne przemalowanie warstwy malarskiej37. Ciekawy przykład
stanowi ikona Marii z Dzieciątkiem między archaniołami z kościoła św. Mikołaja
w Werii (ił. 19). W xv wieku centralna część reliefowej ikony została usunięta,
a następnie dokładnie powtórzona w technice tempery. Pozostałości w postaci
fragmentów skrzydeł, nóg i podnóżka zostały włączone w nową kompozycję.
Precyzyjne zadatowanie ikony reliefowej nie jest możliwe, jednak dobór tematu
wskazuje wyraźnie, że powstała ona przed wiekiem xm38. Najpewniej powodem
tak dalekiej ingerencji było zniszczenie elementów rzeźbionych. Istnieje możli-
wość, iż ponowne użycie ikony z Wlatadonu również zostało podyktowane chęcią
jej ochrony. Myrtali Acheimastou-Potamianou w swoim studium poświęconym
18. Ikona św. Pantelej-
mona, xn w., Wielka Ławra,
Athos. Fot. wg n.A. Bokotó-
nouAoę Bu(avTivśę £iKÓvsę,
A0iiva 1995, s. 57, nr 32
19. Ikona z xv w. na
miejscu reliefowej
z xn (?) w., Muzeum
Bizantyńskie w Werii.
© Hellenie Ministry of
Culture & Sports - Ephorate
of Antiquities of Imathia/
Byzantine Museum of Veria
Translation ofthe Surviving Founders Typika and Testaments, red. J. Thomas, A. Constantinides
Hero, t. 2, Washington D.C. 2000, s. 845.
35 M. XaTA|6ńKq<;, XpovoXoyt]pśvt] Bv(avTivq EiKÓva orp Móvq Mży lott] c, Aaópaę, w:
Byzantion=Byzance=Byzantium. Tribute to Andreas N. Stratos 1, Athens 1986.
36 n.A. BokotÓ71ovXo<;, Bv^avrivćę eikóve<;, A0ąva 1995, s. 199, nr 32.
37 M. AxEiąacrrov-noTaąiavov, Tpónoi avvrr]priorię eikóvu)v oto Bv(avTio, w: Bv^avrivćę EiKÓveę
TEyvr], TEyytKY] Kai zoyyokoyia/ Byzantine Icons. Art, Technique and Technology, red. M. Vassilaki,
HpaicXEio 2002, s. 153-154.
38 ®. nanaCcÓToę, Bv^avrivćę eikóveq rrję Bćpoiaę, A0ąva 1995, s. 44, 66,88.
Ikona tzw. kompozytowa w klasztorze Wlatadon w Salonikach...
13
z ikonami w celu przedłużenia ich żywotności. Możliwe, że Izaak Komnen miał na
myśli technikę dosłownego przenoszenia warstwy malarskiej na nowe podobra-
zie drewniane, której przykładem może być ikona pięciu męczenników z Sebasty
z Wielkiej Ławry na Athosie (ił. 17). Konserwacja w 1957 roku wykazała, że figury
świętych, namalowane na przełomie xi i xn wieku w technice tempery jajecznej
na zagruntowanej desce i tkaninie, zostały starannie wycięte oraz przeklejone na
nowy panel bez tkaniny i opatrzone datą „1197”35. Ta sama metoda została użyta
w dwunastowiecznej ikonie św. Pantelejmona z tego samego monasteru (ił. 18)36.
Bizantyńczycy znali wiele sposobów konserwacji ikon, spośród których najpopu-
larniejsze było ponowne przemalowanie warstwy malarskiej37. Ciekawy przykład
stanowi ikona Marii z Dzieciątkiem między archaniołami z kościoła św. Mikołaja
w Werii (ił. 19). W xv wieku centralna część reliefowej ikony została usunięta,
a następnie dokładnie powtórzona w technice tempery. Pozostałości w postaci
fragmentów skrzydeł, nóg i podnóżka zostały włączone w nową kompozycję.
Precyzyjne zadatowanie ikony reliefowej nie jest możliwe, jednak dobór tematu
wskazuje wyraźnie, że powstała ona przed wiekiem xm38. Najpewniej powodem
tak dalekiej ingerencji było zniszczenie elementów rzeźbionych. Istnieje możli-
wość, iż ponowne użycie ikony z Wlatadonu również zostało podyktowane chęcią
jej ochrony. Myrtali Acheimastou-Potamianou w swoim studium poświęconym
18. Ikona św. Pantelej-
mona, xn w., Wielka Ławra,
Athos. Fot. wg n.A. Bokotó-
nouAoę Bu(avTivśę £iKÓvsę,
A0iiva 1995, s. 57, nr 32
19. Ikona z xv w. na
miejscu reliefowej
z xn (?) w., Muzeum
Bizantyńskie w Werii.
© Hellenie Ministry of
Culture & Sports - Ephorate
of Antiquities of Imathia/
Byzantine Museum of Veria
Translation ofthe Surviving Founders Typika and Testaments, red. J. Thomas, A. Constantinides
Hero, t. 2, Washington D.C. 2000, s. 845.
35 M. XaTA|6ńKq<;, XpovoXoyt]pśvt] Bv(avTivq EiKÓva orp Móvq Mży lott] c, Aaópaę, w:
Byzantion=Byzance=Byzantium. Tribute to Andreas N. Stratos 1, Athens 1986.
36 n.A. BokotÓ71ovXo<;, Bv^avrivćę eikóve<;, A0ąva 1995, s. 199, nr 32.
37 M. AxEiąacrrov-noTaąiavov, Tpónoi avvrr]priorię eikóvu)v oto Bv(avTio, w: Bv^avrivćę EiKÓveę
TEyvr], TEyytKY] Kai zoyyokoyia/ Byzantine Icons. Art, Technique and Technology, red. M. Vassilaki,
HpaicXEio 2002, s. 153-154.
38 ®. nanaCcÓToę, Bv^avrivćę eikóveq rrję Bćpoiaę, A0ąva 1995, s. 44, 66,88.
Ikona tzw. kompozytowa w klasztorze Wlatadon w Salonikach...
13