DOI Artikel:
Chrzanowska, Katarzyna: Boazerie w prezbiterium kościoła pod wezwaniem św. Jana Chrzciciela w Skalbmierzu
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.51255#0039
górną krawędzią ram obrazów silnie wystającego, wyłamującego się na osi podpór
gzymsu na rzecz bardziej płaskiego, ale urozmaiconego wycięciami zwieńczenia.
Wyprawa inwentaryzacyjna, w ramach której Adolf Szyszko-Bohusz i Stefan Za-
borowski odwiedzili Skalbmierz, odbyła się w dniach 18-31 sierpnia 1906 roku18.
Fotografie wykonywane w ramach tego i innych wyjazdów inwentaryzacyjnych
wykorzystywane były jako ilustracje do wielu artykułów Szyszko-Bohusza19. Tak
więc przyjmując, że omawiane zdjęcie wykonano w 1906 roku, widoczne są na
nim nie obecnie znajdujące się w prezbiterium boazerie, a te, które znajdowały
się w świątyni przed pożarem w roku 1907. Dodatkowym argumentem za zali-
czeniem tej fotografii do wykonanych przed pożarem jest obecność dekoracji
malarskiej pokrywającej ściany i widoczny fragment sklepienia nawy głównej.
W 1880 roku kościół pomalowano „al fresco”20, a po pożarze tynki w kościele
zbito i położono na nowo21.
W 1927 roku boazerie zostały opisane przez księdza Jana Wiśniewskiego22.
Autor zamieścił także informację o stojącej w prezbiterium po południowej
stronie ławce dekorowanej inkrustacją23. Nie można wykluczyć, że w związku
z jej przeniesieniem z miejsca pod chórem do prezbiterium mogła zostać podjęta
decyzja o wykonaniu bezpośrednio z nią sąsiadujących boazerii jako krótszych
niż pierwotne.
24 stycznia 1949 roku wydano dotyczące chóru muzycznego zalecenie, by
„[...] przemalować organy i balustradę na kolor tęczy [... ] ”24. Ten sam dokument
zawiera także zalecenie, by „ołtarze odnowić zachowując kolor tęczy”25. W archiwa-
liach znajduje się także zapis z 26 czerwca roku 1954 mówiący, że „ [... ] kolegiata, po
odnowieniu [...] stall kanonickich, zakrystji, po przemalowaniu nowych organów
do koloru tęczy [... ] przedstawia się naprawdę imponująco [... ] ”26. Związek tych
zaleceń z boazerią zostanie przedstawiony w dalszej części artykułu.
W 2017 roku przeprowadzono w pracowni Eweliny i Marcina Gruszczyńskich
w Rzeszowie konserwację znajdujących się po południowej stronie prezbiterium
boazerii wraz z obrazami. Uzupełniono ubytki struktury oraz elementów rzeź-
bionych boazerii, a także usunięto brązowe przemalowania. Opierając się na
fragmentach marmoryzacji widocznych w odkrywkach na elementach boazerii
po stronie północnej prezbiterium, zdecydowano o odtworzeniu malowanej
dekoracji tego typu także na konserwowanych boazeriach. Badania dwóch obra-
zów znajdujących się w tej części boazerii pozwoliły stwierdzić, że oryginalna
siedemnastowieczna warstwa malarska obu dzieł została w „ogromnym zakresie”
przemalowana. Na obrazie Śmierć Ananiasza stwierdzony został szereg uszkodzeń
powstałych w wyniku pożaru, na przykład: pociemniała kolorystyka, porowata
powierzchnia warstwy malarskiej i spieczenie „niektórych pól koloru w partiach
18 W. Walanus, Z dziej ów fotograficznej dokumentacji polskiego dziedzictwa kulturowego: kampanie
inwentaryzacyjne Adolfa Szyszko-Bohusza i Stefana Zaborowskiego, „Folia Historiae Artium. Seria
Nowa”, 14,2016, s. 65.
19 Ibidem, s. 61.
20 ADK, OD-5/35, k. 249V.
21 Ibidem, k. 3i/v / 2v.
22 J. Wiśniewski, Historyczny opis kościołów, s. 387.
23 Ibidem.
24 adk, ps 7/5, „Akta Parafii Skalbmierz za lata 1949-1983” k. lr.
25 Ibidem.
26 Ibidem, k. 270
38
ARTYKUŁY
Katarzyna Chrzanowska
gzymsu na rzecz bardziej płaskiego, ale urozmaiconego wycięciami zwieńczenia.
Wyprawa inwentaryzacyjna, w ramach której Adolf Szyszko-Bohusz i Stefan Za-
borowski odwiedzili Skalbmierz, odbyła się w dniach 18-31 sierpnia 1906 roku18.
Fotografie wykonywane w ramach tego i innych wyjazdów inwentaryzacyjnych
wykorzystywane były jako ilustracje do wielu artykułów Szyszko-Bohusza19. Tak
więc przyjmując, że omawiane zdjęcie wykonano w 1906 roku, widoczne są na
nim nie obecnie znajdujące się w prezbiterium boazerie, a te, które znajdowały
się w świątyni przed pożarem w roku 1907. Dodatkowym argumentem za zali-
czeniem tej fotografii do wykonanych przed pożarem jest obecność dekoracji
malarskiej pokrywającej ściany i widoczny fragment sklepienia nawy głównej.
W 1880 roku kościół pomalowano „al fresco”20, a po pożarze tynki w kościele
zbito i położono na nowo21.
W 1927 roku boazerie zostały opisane przez księdza Jana Wiśniewskiego22.
Autor zamieścił także informację o stojącej w prezbiterium po południowej
stronie ławce dekorowanej inkrustacją23. Nie można wykluczyć, że w związku
z jej przeniesieniem z miejsca pod chórem do prezbiterium mogła zostać podjęta
decyzja o wykonaniu bezpośrednio z nią sąsiadujących boazerii jako krótszych
niż pierwotne.
24 stycznia 1949 roku wydano dotyczące chóru muzycznego zalecenie, by
„[...] przemalować organy i balustradę na kolor tęczy [... ] ”24. Ten sam dokument
zawiera także zalecenie, by „ołtarze odnowić zachowując kolor tęczy”25. W archiwa-
liach znajduje się także zapis z 26 czerwca roku 1954 mówiący, że „ [... ] kolegiata, po
odnowieniu [...] stall kanonickich, zakrystji, po przemalowaniu nowych organów
do koloru tęczy [... ] przedstawia się naprawdę imponująco [... ] ”26. Związek tych
zaleceń z boazerią zostanie przedstawiony w dalszej części artykułu.
W 2017 roku przeprowadzono w pracowni Eweliny i Marcina Gruszczyńskich
w Rzeszowie konserwację znajdujących się po południowej stronie prezbiterium
boazerii wraz z obrazami. Uzupełniono ubytki struktury oraz elementów rzeź-
bionych boazerii, a także usunięto brązowe przemalowania. Opierając się na
fragmentach marmoryzacji widocznych w odkrywkach na elementach boazerii
po stronie północnej prezbiterium, zdecydowano o odtworzeniu malowanej
dekoracji tego typu także na konserwowanych boazeriach. Badania dwóch obra-
zów znajdujących się w tej części boazerii pozwoliły stwierdzić, że oryginalna
siedemnastowieczna warstwa malarska obu dzieł została w „ogromnym zakresie”
przemalowana. Na obrazie Śmierć Ananiasza stwierdzony został szereg uszkodzeń
powstałych w wyniku pożaru, na przykład: pociemniała kolorystyka, porowata
powierzchnia warstwy malarskiej i spieczenie „niektórych pól koloru w partiach
18 W. Walanus, Z dziej ów fotograficznej dokumentacji polskiego dziedzictwa kulturowego: kampanie
inwentaryzacyjne Adolfa Szyszko-Bohusza i Stefana Zaborowskiego, „Folia Historiae Artium. Seria
Nowa”, 14,2016, s. 65.
19 Ibidem, s. 61.
20 ADK, OD-5/35, k. 249V.
21 Ibidem, k. 3i/v / 2v.
22 J. Wiśniewski, Historyczny opis kościołów, s. 387.
23 Ibidem.
24 adk, ps 7/5, „Akta Parafii Skalbmierz za lata 1949-1983” k. lr.
25 Ibidem.
26 Ibidem, k. 270
38
ARTYKUŁY
Katarzyna Chrzanowska