DOI Artikel:
Niemira, Konrad: Augustyn Mirys: nowe ustalenia i hipotezy badawcze
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.51255#0143
najważniejsza jest niewątpliwie relacja szwajcarskiego podróżnika Johanna Ber-
noullego5. Mimo to, życie i dzieło Mirysa nie doczekały się do dziś krytycznego
opracowania (nie jest nim w każdym razie monografia poświęcona artyście
z 1964 roku)6. Chociaż w swojej przybranej ojczyźnie uchodził za paryżanina, nie
zainteresowała się nim francuska historia sztuki, pieczołowicie zazwyczaj inwen-
taryzująca obecność Francuzów poza granicami heksagonu7. Dossier artysty na
nowo otworzył jakiś czas temu Zbigniew Michalczyk, który sukcesywnie publi-
kuje ustalenia dotyczące malarstwa Mirysa - zarówno wykorzystywanych przez
artystę grafik, jak i samego procesu twórczego8. Ambicją niniejszego artykułu jest
dodanie do badań nad biografią Mirysa kilku ustaleń dotyczących początków
jego kariery w Rzeczypospolitej (a właściwie zestawienie postawionych przeze
mnie gdzie indziej hipotez z nowym materiałem źródłowym)9. W dalszej części
tekstu zaprezentuję przypuszczenia dotyczące mniej znanej dziedziny twórczości
Mirysa: pastelu. Przed zaprezentowaniem nowego materiału, konieczne wydaje
się jednak skrótowe omówienie dotychczasowego stanu badań.
X- X- X-
Uznaje się, że Mirys urodził się ok. 1700 roku w Paryżu, w rodzinie szkockich
imigrantów. Kształcić się miał w Królewskiej Akademii Malarstwa i Rzeźby,
a następnie w Rzymie. Tam rzekomo służył u francuskiego ambasadora, a na-
stępnie w 1730 roku miał zostać zaproszony do Rzeczypospolitej przez księcia
Jana Stanisława Jabłonowskiego, być może jako wojskowy, a być może jako
malarz10. Szybko został jednak ze służby zwolniony. Następnie miał przebywać
w więzieniu, ukrywać się w zakonach, uciec z Ukrainy do Gdańska. Ostatecz-
nie wrócił do malarstwa i pracował dla magnackich elit Rzeczypospolitej,
m.in. Tarłów, Sapiehów, Cetnerów, Poniatowskich11. W latach pięćdziesiątych
xvm wieku Mirys trafił na dwór „najrządniejszego w Polszczę Magnata”, dla
którego tworzył obrazy religijne oraz sceny historyczne. Na dworze Branickiego
5 J. Bernoulli, Reisen durch Brandenburg, Pommern, Preussen, Curland, Russland und Pohlen in
den Jahren 1777 und 1778, Lieptzig 1780, s. 59-62.
6 S. Szymański, Sylwester August Mirys.
7 Artysty nie odnotowuje jednak ani Louis Dussieux, ani Louis Reau. Pierwsza wzmianka pojawia
się dopiero w słowniku Benezita. L. Dussieux, Les artistesfranęais d letranger, Paris 1852; L. Reau,
Histoire de l’expansion de lartfranęais moderne, Le monde slave et l’Orient, Paris 1924; E. Benezit,
Dictionnaire despeintres, sculpteurs, dessinateurs et graveurs, t. 3, Paris 1924, s. 283.
8 Z. Michalczyk, Wyposażenie i wystrój kościoła parafialnego. Wartości artystyczne obiektów
z czasów Jana Klemensa Branickiego, w: Tyczyn miastem Jana Klemensa Branickiego. Dzieje
i znaczenie fundacji artystycznych, red. Z. Michalczyk, A. Oleńska, P. Jamski, Rzeszów-Tyczyn
2009, s. 112-125; idem, W lustrzanym odbiciu. Grafika europejska w Rzeczypospolitej w czasach
nowożytnych ze szczególnym uwzględnieniem wczesnego baroku, Warszawa 2016, s. 686-701,726;
idem, Domniemane modello Augustyna Mirysa do obrazu Podniesienie krzyża w kościele w Bielsku
Podlaskim, „Biuletyn Historii Sztuki”, 80,2018, nr 1, s. 5-22.
9 K. Niemira Augustę Mirys et les debuts mysterieux.
10 Córka artysty w krótkim autobiograficznym tekście przemilcza wczesne lata życia Mirysa
i stwierdza tylko, że służył w wojsku Rzeczypospolitej. Por. Biblioteka Ossolineum, Papiery
rodziny Zawadzkich, rkps 9828/m, E. Zawadzka, „Kopia Annotacyj niektórych okoliczności
życia mego”, f. 34.
11 Batowski sądził, że Mirys był prototypem szkockiego kapitana, bohatera L’Histoire d’un gentilhomme
Ecossois, aux cours de Suede, et de Pologne, pendant les Regnes de Frederic Augustę et de Charles xn,
142
ARTYKUŁY
Konrad Niemira
noullego5. Mimo to, życie i dzieło Mirysa nie doczekały się do dziś krytycznego
opracowania (nie jest nim w każdym razie monografia poświęcona artyście
z 1964 roku)6. Chociaż w swojej przybranej ojczyźnie uchodził za paryżanina, nie
zainteresowała się nim francuska historia sztuki, pieczołowicie zazwyczaj inwen-
taryzująca obecność Francuzów poza granicami heksagonu7. Dossier artysty na
nowo otworzył jakiś czas temu Zbigniew Michalczyk, który sukcesywnie publi-
kuje ustalenia dotyczące malarstwa Mirysa - zarówno wykorzystywanych przez
artystę grafik, jak i samego procesu twórczego8. Ambicją niniejszego artykułu jest
dodanie do badań nad biografią Mirysa kilku ustaleń dotyczących początków
jego kariery w Rzeczypospolitej (a właściwie zestawienie postawionych przeze
mnie gdzie indziej hipotez z nowym materiałem źródłowym)9. W dalszej części
tekstu zaprezentuję przypuszczenia dotyczące mniej znanej dziedziny twórczości
Mirysa: pastelu. Przed zaprezentowaniem nowego materiału, konieczne wydaje
się jednak skrótowe omówienie dotychczasowego stanu badań.
X- X- X-
Uznaje się, że Mirys urodził się ok. 1700 roku w Paryżu, w rodzinie szkockich
imigrantów. Kształcić się miał w Królewskiej Akademii Malarstwa i Rzeźby,
a następnie w Rzymie. Tam rzekomo służył u francuskiego ambasadora, a na-
stępnie w 1730 roku miał zostać zaproszony do Rzeczypospolitej przez księcia
Jana Stanisława Jabłonowskiego, być może jako wojskowy, a być może jako
malarz10. Szybko został jednak ze służby zwolniony. Następnie miał przebywać
w więzieniu, ukrywać się w zakonach, uciec z Ukrainy do Gdańska. Ostatecz-
nie wrócił do malarstwa i pracował dla magnackich elit Rzeczypospolitej,
m.in. Tarłów, Sapiehów, Cetnerów, Poniatowskich11. W latach pięćdziesiątych
xvm wieku Mirys trafił na dwór „najrządniejszego w Polszczę Magnata”, dla
którego tworzył obrazy religijne oraz sceny historyczne. Na dworze Branickiego
5 J. Bernoulli, Reisen durch Brandenburg, Pommern, Preussen, Curland, Russland und Pohlen in
den Jahren 1777 und 1778, Lieptzig 1780, s. 59-62.
6 S. Szymański, Sylwester August Mirys.
7 Artysty nie odnotowuje jednak ani Louis Dussieux, ani Louis Reau. Pierwsza wzmianka pojawia
się dopiero w słowniku Benezita. L. Dussieux, Les artistesfranęais d letranger, Paris 1852; L. Reau,
Histoire de l’expansion de lartfranęais moderne, Le monde slave et l’Orient, Paris 1924; E. Benezit,
Dictionnaire despeintres, sculpteurs, dessinateurs et graveurs, t. 3, Paris 1924, s. 283.
8 Z. Michalczyk, Wyposażenie i wystrój kościoła parafialnego. Wartości artystyczne obiektów
z czasów Jana Klemensa Branickiego, w: Tyczyn miastem Jana Klemensa Branickiego. Dzieje
i znaczenie fundacji artystycznych, red. Z. Michalczyk, A. Oleńska, P. Jamski, Rzeszów-Tyczyn
2009, s. 112-125; idem, W lustrzanym odbiciu. Grafika europejska w Rzeczypospolitej w czasach
nowożytnych ze szczególnym uwzględnieniem wczesnego baroku, Warszawa 2016, s. 686-701,726;
idem, Domniemane modello Augustyna Mirysa do obrazu Podniesienie krzyża w kościele w Bielsku
Podlaskim, „Biuletyn Historii Sztuki”, 80,2018, nr 1, s. 5-22.
9 K. Niemira Augustę Mirys et les debuts mysterieux.
10 Córka artysty w krótkim autobiograficznym tekście przemilcza wczesne lata życia Mirysa
i stwierdza tylko, że służył w wojsku Rzeczypospolitej. Por. Biblioteka Ossolineum, Papiery
rodziny Zawadzkich, rkps 9828/m, E. Zawadzka, „Kopia Annotacyj niektórych okoliczności
życia mego”, f. 34.
11 Batowski sądził, że Mirys był prototypem szkockiego kapitana, bohatera L’Histoire d’un gentilhomme
Ecossois, aux cours de Suede, et de Pologne, pendant les Regnes de Frederic Augustę et de Charles xn,
142
ARTYKUŁY
Konrad Niemira