Modus: Prace z historii sztuki (19.2019)

Rys. 1 Rzut, przekrój
i widok elewacji piecowni
1 odsiarczalni, według
projektu z 1857 r. Rysunki
wg projektów: dało, fond 2,
opis i, sprawa 2101, k. 117,
138. Legenda: 1 - piecownia;
2 - kocioł parowy; 3 - ma-
szynownia; 4 - odsiarczal-
nia. Wszystkie załączone
do tekstu rysunki wykonała
Dorota Grygiel

kancelarii nadwornej z 27 kwietnia 1845 r.11 Podłużna, niczym niepodzielona
szeroka hala piecowni umożliwiała wykonanie pieców wzdłuż zachodniej
ściany, podczas gdy po przeciwnej stronie pozostawało wystarczająco miejsca
dla ich obsługi.
Według przedłożonych przez inwestora projektów, planowano wykonanie
pięciu pieców z płaskimi paleniskami rusztowymi, z których spaliny miano
odprowadzać wspólnym kominem przemysłowym, wymurowanym na rzucie
ośmiokąta przy zachodniej ścianie piecowni (rys. 1). Zamurowane w piecach
żeliwne retorty można było ogrzewać do wysokiej temperatury, umożliwiającej
odgazowywanie (suchą destylację) drewna i wykorzystywanego od 1869 roku
węgla kamiennego12. Odsiarczalnia była przeznaczona na ustawienie skrzyń
odsiarczalnych, służących do oczyszczania gazu z siarkowodoru i cyjanowodoru
przy użyciu sypkiej żelaznej rudy darniowej. Natomiast inwestor zrezygnował
z wystawiania osobnego budynku aparatowni, charakterystycznego dla dużych
kompleksów produkcji gazu. Zapewne ze względu na przewidywaną niewielką
skalę produkcji, przynajmniej w początkowym okresie funkcjonowania zakładu,

11 J.R. Kasparek, Zbiór ustaw i rozporządzeń administracyjnych w Królestwie Galicji i Lodome-
rii z Wielkim Księstwem Krakowskim obowiązujących [...], t. 2, Lwów 1884, s. 1904. Zjawisko
stosowania w budownictwie przemysłowym żeliwa zamiast drewna analizuje Piotr Gerber
{Architektura przemysłowa Wrocławia w początkach industriałizacji, Wrocław 2007, s. 76-82).
12 Wiadomo, że 21 v 1858 r. rozpoczęto produkcję gazu w dwóch piecach, zaś przed 1864 r. używano
do odgazowywania drewna sześciu pieców (dwóch siedmioretorowych, jednego pięcioretorto-
wego, jednego trójretortowego i jednego dwuretortowego), zob. Statistische Mittheiłungen iiber
die Gasanstałten Deutschłands, Munchen 1862 (jako dodatek do „Journal fur Gasbeleuchtung
und verwandte Beleuchtungsarten”, 5,1862), s. 73; A. Teodorowicz, O rozwoju gazowni we Lwowie,
„Przegląd Gazowniczy. Organ Zrzeszenia Gazowników Polskich w Warszawie”, 1,1921, nr 1-2,
s. 3-4; T. Dywan, Przemysł gazowniczy, s. 103,105.

164 ARTYKUŁY

Tomasz Dywan