Modus: Prace z historii sztuki (19.2019)

11.4 Budynek administra-
cyjny gazowni z 1858 r., stan
z 2016 r., fot. Tomasz Dywan

murów23, urozmaiconych skromnym detalem architektonicznym, skupionym
na ujęciu otworów okiennych i drzwiowych w profilowane obramienia.
Budynki lwowskiej gazowni, mające kształt zwartych prostopadłościanów, co
podkreślały dość płaskie spady dachów każdego z nich, wskazują, że w przypad-
ku tej inwestycji mamy także do czynienia z nawiązaniem do jednego z nurtów
twórczości Karla Friedricha Schinkla (1781-1841) i jego uczniów wykształconych
w berlińskiej Bauakademie, do których nota bene zaliczał się także Unruh24. Do
wysunięcia takiego wniosku skłania analiza formy elewacji budynku mieszkalno-
-administracyjnego i warsztatu. Podzielono je poziomo gzymsami i następnie wy-
konano płasko kształtowane boniowanie oraz obramienia okienne (ił. 4). Podobne
cechy formalne odnajdujemy w elewacjach budynków mieszkalnych projekto-
wanych w czwartej dekadzie xix wieku przez Eduarda Knoblaucha (projekt willi
z 1835 roku), a zwłaszcza Friedricha Augusta Stillera (domy mieszkalne w Berlinie
z przełomu czwartej i piątej dekady xix wieku; niezachowany budynek admini-
stracyjny Messingwalzwerk Heckmann & Ravene w Berlinie z lat 1836-1837)25.
Jedynym elementem podziału fasad wskazanych budynków są gzymsy, na których
wykonano otwory okienne, ujęte w profilowane obramienia. Na wysokość parteru
bądź na całej powierzchni elewacji, wykonywano dość płaskie (deskowe) bonio-
wanie. Ich charakterystyczną cechą było ponadto oszczędne stosowanie „oschłego”

23 P. Gerber {Architektura przemysłowa, s. 112) wskazuje, że gładź tynkowa była tańsza od zasto-
sowania dobrej jakości cegły licówki.
24 J. Engelmann, Unruh, Hans Victor von, w: Magdeburger Biographisches Lexikon 19. und 20.
Jahrhundert. Biographisches Lexikon fur die Landeshauptstadt Magdeburg und die Landkreise
Bordekreis, Jerichower Land, Ohrekreis und Schonebeck, red. G. Heinrich, G. Schandera, Magde-
burg 2002 (www.uni-magdeburg.de/mbl/Biograf1en/o782.htm, dostęp: 10 m 2019). Recepcję
twórczości K.F. Schinkla przez architektów wykształconych w Berlinie analizuje Eva Bórsch-
-Supan (Berliner Baukunst nach Schinkel 1840-1870, Munchen 1977 (= Studien zur Kunst des
neunzehnten Jahrhunderts, 25), zwłaszcza s. 57-58).
25 E. Bórsch-Supan, D. Miiller-Stuler, Friedrich August Stuller 1800-1865, Munchen-Berlin 1997,
s. 13-16, 903-904,916-921; M. Mislin, Industriearchitektur, s. 202.

168

ARTYKUŁY

Tomasz Dywan