Modus: Prace z historii sztuki (19.2019)

Rys. 8 Sytuacja centralnej
miejskiej rzeźni i targo-
wisk na Gabrielówce, stan
z 1901 r. Rysunek wg planu:
W. Górecki, Nowa rzeźnia
miejska we Lwowie, „Prze-
gląd Higieniczny”, 1,1902,
nr5-i2,s. 128-129 (tabl. 1).
Legenda: A - plac oddziału
rzeźni; B - plac wjazdowy
(„plac wstępny”); C - targo-
wisko bydła; D - targowisko
koni; E - targowisko trzody
chlewnej; F - targowisko
chorych zakaźnie zwierząt
(„targowica kontumacyj-
na”); G - plac oddziału
sanitarnego; 1 - budynki
administracyjne; 2 - bu-
dynek kontroli mięsa
sprowadzonego z prowincji;
3 - ubojnia mniejszego byd-
ła; 4 - ubojnia nierogacizny;
5 - ubojnia dużego bydła;
6 - ubojnia rytualna drobiu;
7 - chłodnia; 8 - przed-
chłodnia; 9 - produkcja
sztucznego lodu; 10 - wieża
wodna; 11 - maszynow-
nia; 12 - płuczkarnia jelit;
13 - kotłownia parowa;
14 - budynek mieszkalny
pracowników zakładu;
15 - obory dla bydła
przeznaczonego na ubój;
16 - szopa dla powozów
i koni rzeźników; 17 - wol-
ne miejsce przeznaczone
pod rozbudowę rzeźni i
chłodni; 18 - ubojnia sani-
tarna; 19 - stajnia sanitarna;
20 - otwarte zagrody dla
bydła; 21 - drewniana szopa
dla bydła; 22 - budynek
administracji targowi-
ska i waga pomostowa;
23 - obora dla mniejszego
bydła; 24 - weranda przy
restauracji, znajdującej się
na parterze budynku admi-
nistracyjnego; 25 - obora;
26 - chlew; 27 - otwarte
zagrody dla świń; 28 - kryte
zagrody dla świń; 29 - plac
do próbowania koni;
30 - stajnia koni; 31 - kryte
boksy dla koni; 32 - budynek
administracji targowiska
koni; 33 - stajnia sanitarna
koni; 34 - rampy kolejowe
dla wyładowywania zwierząt
i zaopatrzenia zakładu;
35 - betonowy kanał dla
odprowadzania nieczystości;
36-37 - gnojowniki

184


Kompleks nowej miejskiej rzeźni składał się z osobnych, odgrodzonych „od-
działów”. Na największym z nich, zaangażowani w 1899 roku przedsiębiorcy
budowlani (Edmund Żychowicz, Kasper Draniewicz, Stanisław Dec i Aleksander
Pawełkiewicz86), wystawili na rzucie wydłużonych prostokątów osobne budynki
ubojni mniejszego bydła (niezachowany), nierogacizny i dużego bydła. Po ich pół-
nocnej stronie wystawili ciągnący się z zachodu na wschód kompleks zabudowań
chłodni i przedchłodni, przeznaczonych dla dłuższego przechowywania mięsa.
Następnie produkcji sztucznego lodu, wieży wodnej oraz maszynowni i kotłowni
parowej (obecnie zabudowania te popadają w ruinę). Na wschodnim skraju parceli
zakładu wydzielono „oddział sanitarny”, przeznaczony dla uboju chorych zakaźnie
zwierząt. Wystawiono tu ubojnię sanitarną oraz wspólny budynek obory i chlewu.
Pomiędzy tymi oddziałami wyznaczono targowisko przeznaczone dla chorych za-
kaźnie zwierząt. Natomiast od południa znajdowały się rozległe osobne place tar-
gowe bydła, trzody chlewnej i koni (niezachowane), na których wystawiono „tylko
najkonieczniejsze budynki, jak i najskromniejsze wyposażenie”87. Znajdowały się
tam obory i chlewy umożliwiające, zwłaszcza w okresie zimowym, przetrzymywa-
nie oferowanych do sprzedaży zwierząt przez dłuższy okres (rys. 8, il. y)88. Zgodnie
z ukształtowanym w połowie xix wieku wzorcem projektowania miejskich rzeźni
główny wjazd na teren kompleksu ujęto w bliźniacze budynki administracyjne

wydały 17 xu 1900 r., zob. cdiau-l, fond 146, opis 62, sprawa 615, „Sprawozdanie magistratu
miasta Lwowa do c.k. Namiestnictwa Galicji”, Lwów 23 vn 1901, k. 74r-v; Otwarcie rzeźni, „Kurier
Lwowski”, 5 vii 1901, nr 148, s. 3.
86 cdiau-l, fond 146, opis 22-a, sprawa 18, „Budowa rzeźni”, k. 52-53v; Rada m. Lwowa, „Kurier
Lwowski”, 16 vi 1899, nr 165, s. 4.
87 W. Górecki, Nowa rzeźnia, s. 108.
88 Ibidem, s. 96,107-110.

ARTYKUŁY

Tomasz Dywan