Modus: Prace z historii sztuki (19.2019)

wjazdach do rzeźni i tar-
gowisk miejskich w Lip-
sku (il. 9).
W budynkach prze-
znaczonych do uboju oraz
obróbki i przechowywa-
nia mięsa zastosowano
„higieniczne” materiały
i konstrukcje budowlane.
Z tego powodu z wnętrz
tych budynków wyelimi-
nowano drewno. Zastą-
piono je kosztowniejszy-
mi, odlewanymi słupami
żeliwnymi bądź kutymi
konstrukcjami żelazny-
mi (rys. 9). Miały one za
zadanie wspierać żelbe-

II. 9 Widok wjazdu na
targowiska rzeźni miejskiej
w Lipsku, stan z ok. 1912 r.,
fot. atelier H. Walter,
ilustracja wg Leipzig. Fo-
tografien 1867 bis 1929,
red. A. Blaschke, K. Czok,
Leipzig 1991

towe stropy ubojni i chłodni, a także umożliwić zamontowanie wyposażenia,
ułatwiającego rzeźnikom prowadzenie uboju. Posadzki wszystkich pomieszczeń
wylano z betonu bądź wyłożono ceramicznymi płytkami wraz z kamionkowymi
rynsztokami, odprowadzającymi nieczystości do studzienek kanalizacyjnych,
wykonanych na zewnątrz budynków. Zaopatrzono je w osadniki, w których
zawieszano perforowane żelazne kosze, mające za zadanie zatrzymywać stałe
nieczystości i osady. Po napełnieniu, pracownicy zakładu usuwali ich zawar-
tość do gnojowników. Opisany sposób czyszczenia i odprowadzania ścieków
wzorowano na uznanym za najbardziej „praktyczny” systemie stosowanym
w rzeźni miejskiej w Norymberdze91.
Komunikacja wewnątrz ubojni dużego i mniejszego bydła odbywała się nawą
środkową, zaś ubój prowadzono w nawach bocznych, skomunikowanych dodat-
kowo wzdłuż dłuższych ścian budynku. Przymocowano do nich marmurowe
blaty i żeliwne emaliowane zlewy, przeznaczone do płukania jelit i wnętrzności.
We Lwowie zrezygnowano natomiast z typowego, bazylikowego układu naw,
charakterystycznego dla ubojni w rzeźniach miejskich Frankfurtu nad Menem,
Norymbergi czy budowanych w tym samym czasie we Wrocławiu i Poznaniu92.
Lwowskie ubojnie były przewidziane jako nieco mniejsze, dlatego, aby oszczę-
dzić na kosztach budowy, zdecydowano o halowym zestawieniu naw. Taki układ
pozbawił nawy środkowe naturalnego światła, dlatego wykonano w ich stropach
przeszkloną szczelinę ciągnącą się wzdłuż dłuższej osi budynku, a w kalenicach
dachu świetliki, doświetlające od góry nawę środkową (il. 10)93. Nieco inaczej wy-
glądała organizacja pracy w ubojni nierogacizny, wzorowana na urządzeniu tako-
wych ubojni w rzeźniach w Lipsku i Halle94. Budynek, wystawiony w analogiczny

91 Sprawozdanie komisji wydelegowanej, s. 16.
92 Ibidem, s. 24,35.0 konstrukcji budynków ubojni, por. S. Tholl, Preufien blutige Mauern, s. 283-
-286; A. Gryglewska, P. Gerber, Wpływ rozwoju technologii, s. 364-365.
93 Szczegółowy opis tych budynków i ich wyposażenia podaje W. Górecki, Nowa rzeźnia, s. L3L-134,
157-161.
94 Sprawozdanie komisji wydelegowanej, s. 28,35.

186 ARTYKUŁY

Tomasz Dywan