DOI Artikel:
Dywan, Tomasz: Od „szkoły berlińskiej” do secesji: przyczynek do architektury miejskich zakładów przemysłowych Lwowa w latach 1858–1914
DOI Seite / Zitierlink:https://doi.org/10.11588/diglit.51255#0190
sposób jak pozostałe ubojnie, podzielo-
no na dwa pomieszczenia przeznaczone
dla uboju większych sztuk oraz mniej-
szych sztuk i drobiu. Niewielkie wejścia
znajdowały się w ścianie wschodniej,
zaś komunikacja wewnątrz odbywała
się w poprzek dłuższej osi budynku,
począwszy od klatek ubojowych, kadzi
do oparzania i stanowisk przeznaczo-
nych do sprawiania zwierząt (rys. 10,
ił. n)95.
Podczas wystawiania budynków
mieszkalnych i administracyjnych, ma-
szynowni i kotłowni, warsztatów a tak-
że niewielkiego budynku do koszernego uboju drobiu, do wykonania belkowych
stropów, dźwigarów dachowych, schodów i stolarki okiennej używano drewna96.
Nie było w tym wypadku konieczności wykorzystania droższych konstrukcji
żelaznych i żelbetowych. Warto jeszcze napomknąć o niewielkich budynkach
pomocniczych, takich jak obory wystawione przy ubojniach, służące do tymcza-
sowego przetrzymywania przeznaczonego na rzeź bydła, oraz płuczkami jelit,
wybudowanej w formie ośmiobocznej rotundy (rys. 9).
Elewacje budynków miejskiej rzeźni ujęto masywniejszymi lizenami na krawę-
dziach i równo rozstawionymi lizenami na dłuższych ścianach bocznych. Pomię-
dzy nimi wykonano duże prostokątne okna zamknięte odcinkowo. W przypadku
mniejszych zabudowań, takich jak rytualna ubojnia drobiu, ubojnia sanitarna,
obory i chlewy czy przybudówki dostawione od północy do głównych hal ubo-
jowych, wprowadzono lizeny jedynie na krawędziach tych zabudowań (rys. 9,10).
W ten sposób podkreślono monumentalizm największych a zarazem newralgicz-
nych budynków, wyraźny zwłaszcza na tle mniejszych zabudowań. Monotonię
ceglanych elewacji przełamano aplikacjami ze sztucznego kamienia. Imitacje
kamiennych bloków rozmieszczono na krawędziach budynków. Pasy z kamien-
nych bloków ciągnęły się na wysokości zamknięć otworów okiennych łukami
odcinkowymi. Osie okienne zaakcentowano imitacją kamiennych zworników,
nałożonych na ceglane łęki odcinkowych łuków (il. 8, rys. 9,10). Opisany podział
elewacji jest podobny do tego, jaki zastosowano w wystawionych niespełna rok
wcześniej zabudowaniach założenia ujęcia wód podziemnych i stacji pomp w Woli
Dobrostańskiej. Jedyną różnicą, wynikłą - jak można przypuszczać z przesłanek
funkcjonalnych (cegłę klinkierową postrzegano, jako mniej podatną na zabru-
dzenie) - było otynkowanie elewacji stacji pomp i magazynu na węgiel w Woli
Dobrostańskiej (il. 12)97.
11.12 Stacja pomp w Woli
Dobrostańskiej, stan
z 1901 r., źródło: S. Aleksan-
drowicz, Wodociqg lwowski,
„Przegląd Higieniczny”, 1,
1902, nr 1-3, s. 12
95 Szczegółowy opis ubojni nierogacizny wraz z wyposażeniem podaje Wincenty Górecki (Nowa
rzeźnia, s. 141-146).
96 cdiau-l, Kolekcja map i planów (fond 742), opis 1, sprawa 1362, „Dom restauracyjny [oraz]
budynek administracyjny”, oprać, miejski urząd budowniczy, Lwów ni 1898, k. 1,2; dało, fond 2,
opis 4, sprawa 1045, „Rzeźnia drobiu (rytualna)”, oprać, miejski urząd budowniczy, Lwów iii
1898, k. 9.
97 X. XapnyK, Bodoein Mierna Jlboooa (oid nonamKy xv cm. do 1939 p.), JlbBiB 2015, s. 110-112 (rys. 83
i 84).
Od „szkoły berlińskiej” do secesji...
189
no na dwa pomieszczenia przeznaczone
dla uboju większych sztuk oraz mniej-
szych sztuk i drobiu. Niewielkie wejścia
znajdowały się w ścianie wschodniej,
zaś komunikacja wewnątrz odbywała
się w poprzek dłuższej osi budynku,
począwszy od klatek ubojowych, kadzi
do oparzania i stanowisk przeznaczo-
nych do sprawiania zwierząt (rys. 10,
ił. n)95.
Podczas wystawiania budynków
mieszkalnych i administracyjnych, ma-
szynowni i kotłowni, warsztatów a tak-
że niewielkiego budynku do koszernego uboju drobiu, do wykonania belkowych
stropów, dźwigarów dachowych, schodów i stolarki okiennej używano drewna96.
Nie było w tym wypadku konieczności wykorzystania droższych konstrukcji
żelaznych i żelbetowych. Warto jeszcze napomknąć o niewielkich budynkach
pomocniczych, takich jak obory wystawione przy ubojniach, służące do tymcza-
sowego przetrzymywania przeznaczonego na rzeź bydła, oraz płuczkami jelit,
wybudowanej w formie ośmiobocznej rotundy (rys. 9).
Elewacje budynków miejskiej rzeźni ujęto masywniejszymi lizenami na krawę-
dziach i równo rozstawionymi lizenami na dłuższych ścianach bocznych. Pomię-
dzy nimi wykonano duże prostokątne okna zamknięte odcinkowo. W przypadku
mniejszych zabudowań, takich jak rytualna ubojnia drobiu, ubojnia sanitarna,
obory i chlewy czy przybudówki dostawione od północy do głównych hal ubo-
jowych, wprowadzono lizeny jedynie na krawędziach tych zabudowań (rys. 9,10).
W ten sposób podkreślono monumentalizm największych a zarazem newralgicz-
nych budynków, wyraźny zwłaszcza na tle mniejszych zabudowań. Monotonię
ceglanych elewacji przełamano aplikacjami ze sztucznego kamienia. Imitacje
kamiennych bloków rozmieszczono na krawędziach budynków. Pasy z kamien-
nych bloków ciągnęły się na wysokości zamknięć otworów okiennych łukami
odcinkowymi. Osie okienne zaakcentowano imitacją kamiennych zworników,
nałożonych na ceglane łęki odcinkowych łuków (il. 8, rys. 9,10). Opisany podział
elewacji jest podobny do tego, jaki zastosowano w wystawionych niespełna rok
wcześniej zabudowaniach założenia ujęcia wód podziemnych i stacji pomp w Woli
Dobrostańskiej. Jedyną różnicą, wynikłą - jak można przypuszczać z przesłanek
funkcjonalnych (cegłę klinkierową postrzegano, jako mniej podatną na zabru-
dzenie) - było otynkowanie elewacji stacji pomp i magazynu na węgiel w Woli
Dobrostańskiej (il. 12)97.
11.12 Stacja pomp w Woli
Dobrostańskiej, stan
z 1901 r., źródło: S. Aleksan-
drowicz, Wodociqg lwowski,
„Przegląd Higieniczny”, 1,
1902, nr 1-3, s. 12
95 Szczegółowy opis ubojni nierogacizny wraz z wyposażeniem podaje Wincenty Górecki (Nowa
rzeźnia, s. 141-146).
96 cdiau-l, Kolekcja map i planów (fond 742), opis 1, sprawa 1362, „Dom restauracyjny [oraz]
budynek administracyjny”, oprać, miejski urząd budowniczy, Lwów ni 1898, k. 1,2; dało, fond 2,
opis 4, sprawa 1045, „Rzeźnia drobiu (rytualna)”, oprać, miejski urząd budowniczy, Lwów iii
1898, k. 9.
97 X. XapnyK, Bodoein Mierna Jlboooa (oid nonamKy xv cm. do 1939 p.), JlbBiB 2015, s. 110-112 (rys. 83
i 84).
Od „szkoły berlińskiej” do secesji...
189