Modus: Prace z historii sztuki (19.2019)

Przeprowadzona prowizorycznie w latach 1900-1902 modernizacja pieców
i użytkowanych dotychczas zbiorników mokrych, umożliwiła pozyskiwanie
w ciągu roku do 3,5 min m3 gazu. W maju 1905 roku radni zaakceptowali plan
rozbudowy gazowni, przedłożony przez dyrektora Teodoro wieża115. Wówczas
przedsiębiorstwo A. Kamienobrodzkiego wystawiło destylarnię wody amonia-
kalnej (rys. 11). Budynek ten stanowiła prosta hala wymurowana z cegły na rzucie
wydłużonego prostokąta. Wnętrze doświetlono równo rozstawionymi prostokąt-
nymi otworami okiennymi zamkniętymi segmentowo, wykonanymi na dwóch
poziomach w ścianach bocznych. W ścianach szczytowych okna wykonano na
dwóch poziomach na osi elewacji. Halę nakryto stromym dwuspadowym dachem
o drewnianych połaciach, pokrytych ceramiczną dachówką. Dach wsparto na
trzech żelaznych dźwigarach kratownicowych. Niczym niepodzielone wnętrze
umożliwiało ustawienie urządzeń i instalacji, zdolnych do przerobu do 10 t wody
amoniakalnej dzienne116.
Fabrykę gazu wodnego stanowił znacznie większy budynek, wystawiony przez
przedsiębiorstwo Kamienobrodzkiego z cegły na rzucie wydłużonego prostokąta
w latach 1905-1906. Nakryto go w taki sam sposób, jak destylarnie wody amonia-
kalnej. W jego zachodniej części znajdowała się wysoka na dwie kondygnacje sala
aparatów. Tu ustawiono gazogenerator, następnie karburator, przegrzewacz oraz
znajdujące się w dalszej kolejności chłodnicę wodną, płuczkę wieżową i odsmalacz
systemu Pelouze. Przewidziano także wolne miejsce na zamontowanie drugiego
kompletu urządzeń w analogicznym układzie (co nastąpiło w 1909 roku). Kolejnym
pomieszczeniem była sala maszyn, w której zamontowano dwie maszyny parowe
O znaczeniu produkcji gazu wodnego dla utrzymania konkurencyjności przemysłu gazowego
w tym czasie, zob. także W.Ż., Z Towarzystwa Politechnicznego we Lwowie. Sprawozdanie z wy-
kładu dyrektora gazowni miejskiej Adama Teodorowicza „O najnowszym postępie w przemyśle
gazowym (gaz wodny)”, „Przegląd Techniczny”, 42,1903, nr 52, s. 714.
115 dało, fond 3, opis 1, sprawa 4980, „Wniosek komisji gazowej”, Lwów 28 vi 1905, k. i-7v.
116 Opis na podstawie zachowanego projektu dało, fond 2, opis 1, sprawa 2101, „Projekt na budynek
destylacji wody amoniakalnej 1:100”, [oprać, miejski urząd budowniczy, 1904], k. 128.

Rys. 11 Sytuacja Miejskie-
go Zakładu Gazowego we
Lwowie, stan z 1914 r., opra-
cowanie własne. Legenda:
I - warsztaty; 2 - magazyn;
3 - zbiornik mokry gazu
z 1858 r. (rozbudowany po
1901 r.); 4 - zbiornik mokry
gazu z 1877 r. (rozbudowa-
ny w 1901 r.); 5 - zbiornik
mokry gazu z lat 1906-1907;
6 - zbiornik mokry gazu
wodnego nawęglanego
z 1906 r.; 7 - podziemne
zbiorniki na smołę poga-
zową i wodę amoniakalną
z 1914 r.; 8 - aparatownia
z 1914 r.; 9 - destylar-
nia wody amoniakalnej
z 1905 r.; 10 - budynek
regeneracji żelaznej rudy
darniowiej (z 1877 r.);
II - odsiarczalnia z 1858 r.
(rozbudowywana w latach
1877-1878,1906 i 1911);
12 - piecownia z 1858 r.
(rozbudowywana w latach
1877-1878,1891,1901
i 1908); 13 i 14 - podziemne
zbiorniki na smołę poga-
zową i wodę amoniakalną;
15 - podziemny zbiornik na
smołę pogazową z 1906 r.;
16 - odsiarczalnia z 1914 r.;
17 - zakład gazu wodnego
(razem z przybudówką
kotłowni parowej) z lat
1905-1906; 18 - zbiornik
na oleje naftowe z 1906 r.;
19 - magazyny i garaże z lat
1908-1914; 20 - piecownia
pionowo retortowa z lat
1914 i 1917; 21 - dawny budy-
nek warsztatów z 1858 r. ad-
aptowany na budynek dla
pracowników; 22 - budynek
administracyjny z 1858 r.;
23 - stajnie z 1861 r.; 24 - bu-
dynek administracyjny
z 1908 r.

Od „szkoły berlińskiej” do secesji...

193