Modus: Prace z historii sztuki (19.2019)

polityką triesteńskiego towarzystwa,
które broniąc swoich interesów we
Lwowie, kategorycznie sprzeciwia-
ło się krzyżowaniu torów tramwaju
konnego z torami tramwaju elektrycz-
nego. Spodziewano się jednak wyku-
pu przez miasto przedsiębiorstwa
Lwowskiej Kolei Konnej (co nastąpiło
w 1906 roku), stąd przedłożone 1 listo-
pada 1905 roku przez dyrektora Tomi-
ckiego plany rozbudowy elektrowni
i linii tramwajowych opinia publicz-
na przyjęła z dużym entuzjazmem124.
Zdawano sobie zatem sprawę, że dzię-
ki upowszechnieniu elektryczności,

II.15 Zachowana zabu-
dowa piecowni pionowo
retortowej z 1914 i 1917 r.
stan z 2016 r. (budynek
wyburzono w 2017 r.),
fot. Tomasz Dywan

planowana inwestycja przyczyni się do polepszenia standardu życia w mieście125.
W przedłożonym projekcie Tomicki przewidywał kolejną rozbudowę dotychczas
użytkowanej elektrowni, wytwarzającej prąd stały. Ostatecznie komisja elektrycz-
na po analizie opinii powołanego w charakterze biegłego inż. A. Kerna126, opo-
wiedziała się za wybudowaniem zupełnie nowej i znacząco większej elektrowni,
zdolnej wytwarzać prąd przemienny o napięciu 5500 v. Według tej koncepcji,
elektryfikacja Lwowa nie następowałaby, jak dotychczas, w wyniku podejmowa-
nej co kilka lat rozbudowie elektrowni, ale od razu na przejściu do wytwarzania
elektryczności na dużą skalę, wraz z możliwością jej przenoszenia na znaczne
odległości. Z tego względu, zgodnie z sugestią Kerna, zdecydowano wybudować
elektrownię na obszarze sąsiedniej gminy Kulparkowa, na gruntach należącego
do miasta folwarku zwanego Persenkówka (obecnie ul. Kozielnicka 5). W pobli-
żu folwarku przebiegała linia kolejowa Lwów-Stanisławów, która umożliwiała
zaopatrzenie elektrowni w ropę naftową, wykorzystywaną do opalania kotłów
parowych. Przewidziano także pobór wody, możliwej do pozyskania dla zakładu
z potoku Żelazna Woda. I wreszcie lokalizacja ta umożliwiała w zasadzie niczym
nieograniczoną rozbudowę elektrowni w przyszłości127. Koncepcja Kerna została
zaakceptowana przez komitet budowy elektrowni 10 października 1906 roku,

124 dało, fond 3, opis 1, sprawa 4975,„Projekt generalny rozszerzenia Miejskiego Zakładu Elektrycz-
nego. Opis techniczny”, oprać. J. Tomicki, Lwów 1 xi 1905, k. 5-12; W.Ż., Z Towarzystwa Politech-
nicznego we Lwowie. Streszczenie odczytu inż. Józefa Tomickiego, dyrektora miejskiego zakładu
elektrycznego we Lwowie „O rozszerzeniu sieci elektrycznej m. Lwów”, „Przegląd Techniczny”, 44,
1906, nr 9, s. 95; K. Meyc, LjuoimsaujuHi nepemoopemifi Jlboooa. EneKmpufńKauJti nyónmnozo
npocmopy Micmana 3JtaMi xix-xx anonim, tłum. M. Mynpnił,„BicHHK JlbBiBCbKoro ymBepcnTeTy.
Cepui icTopnmia”, 10,2016, cz. 1 (CneitianbHnił BnnycK. JlbBiB: Micro - cycninbCTBO - KyjibTypa.
36ipmiK HayKOBnx npaitb. JlbBiB/Lwów/Lemberg bk MicbKi npocTopn: yBBneHHB, ą;ocBią;ii,
npaKTiiKii, red. O. ApKym, O. BiHHimeHKO, M. Mygpnii), s. 184-185.
125 Tadeusz Gajczak {Elektrownia miejska w Krakowie, „Czasopismo Techniczne”, 30,1912, nr 6-8,
s. 108) zwracał uwagę, że w 1910 r. do sieci elektrycznej podłączono w Krakowie 796 odbiorców,
zaś „elektryczność we Lwowie spopularyzowała się w znacznie szybszym tempie [niż w Kra-
kowie - T.D.]”, gdyż do sieci elektrycznej podłączono tu ponad 2 tys. odbiorców.
126 dało, fond 3, opis 1, sprawa, 5440,„Die grundlegenden Fragen in bau- und betriebstechnischer
Hinsicht fur das neue Elektrizitatswerk der Landeshauptstadt Lemberg”, oprać. A. Kern [1906],
k. 4-35-
127 Ibidem, k. 5-6.

198

ARTYKUŁY

Tomasz Dywan