DOI Seite / Zitierlink:
https://doi.org/10.11588/diglit.25713#0078
70
W. MOLĆ: SZTUKA ROSYJSKA DO R. 1914
stron asymetrycznie umieszczone, łagodnie wspinające się schody i tarasy. Wszy-
stko jest więc tutaj jednolite; zwartości wnętrza odpowiada jasne rozczłonkowa-
nie hryły. Od ziemi poprzez schody i szeroką podbudowę wspina się budowla
w coraz łżejszych kondygnacjach ku smukłemu szczytowi namiotowemu.
Właściwy stosunek tej cerkwi do drewnianych konstrukcji namiotowych spro-
wadza się w gruncie rzeczy do zewnętrznego podobieństwa malowniczej sylwety
d do układu zewnętrznego. Wszystko inne
jest odmienne. I tak: mocno podkreślo-
na pionowość konstrukcji przypomina
w każdym razie wertykalizm architek-
tury gotyckiej; nie brak również rysów
romańskich oraz elementów zaczerpnię-
tych z dawniejszych tradycji architektury
moskiewskiej. Wszystko to przeplatane
jest jednak w tak dużej mierze pierwiast-
kami i motywami architektury włoskiej
(pilastry, kapitele karnizowe, obramie-
nia okien, łuki we wnętrzu, konsołe), że
powstanie tego nowego typu architektonicznego nie jest do pomyślenia hez od-
działywania wzorów, jakie powstały na Kremlu w okresie włoskim. Architektura
ta powstała więc jako wynik współdziałania całego szeregu różnorodnych elemen-
tów miejscowych i obcych, przetworzonych przez twórczą myśl na jedno z naj-
oryginalniejszych i zarazem najbardziej charakterystycznych dzieł architektury
staroruskiej w okresie rozkwitu narodowego, scentralizowanego państwa mo-
skiewskiego.
Rozpiętość dalszych możłiwości i realizacji twórczej była bardzo duża. Tak
np. cerkiew w Djakowie, niedaleko Kołomienskoje, z lat 1543—1547, „pierwszy
pomnik ruskiego caryzmu“, różni się znacznie od poprzedniej. Całość jest połącze-
niem pięciu samodzielnych oktogonów-baszt, z których cztery mniejsze, boczne,
zgrupowano naokoło piątego, środkowego, większego i wyższego; wszystkie są przy-
kryte spłaszczonymi kopułąmi na bębnach, a połączone między sobą przykrytą ga-
łerią. Budowla to więc skomponowana z oddziełnych jednostek plastycznych i ich
małych wnętrz, a jako całość silniej od cerkwi poprzedniej związana ze starszymi
tradycjami architektury ruskiej. Brak przecież dachu w kształcie właściwego na-
miotu, a układ kopuł przypomina tradycyjne ,,pięciogłowie“. Silne są też remini-
scencje italianizujące, które występują w całym ukształtowaniu strony zewnętrz-
nej, a zwłaszcza w podkreśleniu linii poziomych. To samo włoskie źródło wskazy-
wałaby także trójdzielna fasada na stronie zachodniej, z portalem w środku i dwie-
ma wieżami-oktogonami po bokach, nadająca całości większą zwartość i jednoli-
tość. Najbardziej charakterystyczną cechą cerkwi djakowskiej jest jednak deko-
racyjna malowniczość strony zewnętrznej, wobec której wnętrza mały.ch jednostek
przestrzennych nie odgrywają właściwie żadnej roli. Jest to naprawdę konstrukcja
pomnikowa.
56. Cerkiew „Wasilij Błażennyj" w Moskwie. Plan.
W. MOLĆ: SZTUKA ROSYJSKA DO R. 1914
stron asymetrycznie umieszczone, łagodnie wspinające się schody i tarasy. Wszy-
stko jest więc tutaj jednolite; zwartości wnętrza odpowiada jasne rozczłonkowa-
nie hryły. Od ziemi poprzez schody i szeroką podbudowę wspina się budowla
w coraz łżejszych kondygnacjach ku smukłemu szczytowi namiotowemu.
Właściwy stosunek tej cerkwi do drewnianych konstrukcji namiotowych spro-
wadza się w gruncie rzeczy do zewnętrznego podobieństwa malowniczej sylwety
d do układu zewnętrznego. Wszystko inne
jest odmienne. I tak: mocno podkreślo-
na pionowość konstrukcji przypomina
w każdym razie wertykalizm architek-
tury gotyckiej; nie brak również rysów
romańskich oraz elementów zaczerpnię-
tych z dawniejszych tradycji architektury
moskiewskiej. Wszystko to przeplatane
jest jednak w tak dużej mierze pierwiast-
kami i motywami architektury włoskiej
(pilastry, kapitele karnizowe, obramie-
nia okien, łuki we wnętrzu, konsołe), że
powstanie tego nowego typu architektonicznego nie jest do pomyślenia hez od-
działywania wzorów, jakie powstały na Kremlu w okresie włoskim. Architektura
ta powstała więc jako wynik współdziałania całego szeregu różnorodnych elemen-
tów miejscowych i obcych, przetworzonych przez twórczą myśl na jedno z naj-
oryginalniejszych i zarazem najbardziej charakterystycznych dzieł architektury
staroruskiej w okresie rozkwitu narodowego, scentralizowanego państwa mo-
skiewskiego.
Rozpiętość dalszych możłiwości i realizacji twórczej była bardzo duża. Tak
np. cerkiew w Djakowie, niedaleko Kołomienskoje, z lat 1543—1547, „pierwszy
pomnik ruskiego caryzmu“, różni się znacznie od poprzedniej. Całość jest połącze-
niem pięciu samodzielnych oktogonów-baszt, z których cztery mniejsze, boczne,
zgrupowano naokoło piątego, środkowego, większego i wyższego; wszystkie są przy-
kryte spłaszczonymi kopułąmi na bębnach, a połączone między sobą przykrytą ga-
łerią. Budowla to więc skomponowana z oddziełnych jednostek plastycznych i ich
małych wnętrz, a jako całość silniej od cerkwi poprzedniej związana ze starszymi
tradycjami architektury ruskiej. Brak przecież dachu w kształcie właściwego na-
miotu, a układ kopuł przypomina tradycyjne ,,pięciogłowie“. Silne są też remini-
scencje italianizujące, które występują w całym ukształtowaniu strony zewnętrz-
nej, a zwłaszcza w podkreśleniu linii poziomych. To samo włoskie źródło wskazy-
wałaby także trójdzielna fasada na stronie zachodniej, z portalem w środku i dwie-
ma wieżami-oktogonami po bokach, nadająca całości większą zwartość i jednoli-
tość. Najbardziej charakterystyczną cechą cerkwi djakowskiej jest jednak deko-
racyjna malowniczość strony zewnętrznej, wobec której wnętrza mały.ch jednostek
przestrzennych nie odgrywają właściwie żadnej roli. Jest to naprawdę konstrukcja
pomnikowa.
56. Cerkiew „Wasilij Błażennyj" w Moskwie. Plan.