DOI Page / Citation link:
https://doi.org/10.11588/diglit.25713#0080
72
W. MOLfc: SZTUKA ROSYJSKA DO R. 1914
pomnikowe, związane z dworem carskim i jego atmosferą kulturalną, a zarazem
dziela architektonicznej szkoły dworskiej, których nie należy utożsamiać ze świą-
tyniami mającymi służyć tylko odprawianiu nabożeństw dla licznych gmin wier-
nych. Ich znaczenie w dziejach budownictwa przeto nie jest wcale mniejsze. „Wa-
silij Błażennyj“ stał się od chwili swojego powstania obok trzech głównych sobo-
rów Kremla nowym znakiem i urbanistycznym punktem centralnym Moskwy,
a jego wzór jak i pozostałe cerkwie namiotowe nie mogły nie odegrać doniosłej
roli w dalszym rozwoju budownictwa na Rusi, aczkolwiek ani jego konstrukcja,
ani grupa, do której należał, nie została już nigdy powtórzona.
Motyw budynku o charakterze smukłej baszty z dachem namiotowym narzucał
się sam przez się jako typ wieży-dzwonnicy. Znalazł on też jako taki szerokie za-
stosowanie, jak np. już w dzwonnicy słobody Aleksandrowskiej (ok. r. 1565), bę-
dącej przykładem swoistego przekształcenia basztowej konstrukcji Wozniesień-
skiej cerkwi w Kołomienskoje. Ten typ dzwonnicy utrzymał się i przechodząc wszel-
kie zmiany stylów architektonicznych był powtarzany także jeszcze w XVII
i XVIII w., jak np. dzwonnica cerkwi Jana Złotoustego w Korownikach w Jaro-
sławlu z drugiej połowy XVII w. Echo iglastych sylwet tego typu żyje także jesz-
cze w nie wykonanej koncepcji Rastrellego: wejściowej wieży klasztoru Smol-
nego.
Inaczej przedstawia się sprawa późniejszych dziejów samych cerkwi namioto-
wych. Budowano je wprawdzie jeszcze w dałszym ciągu, jakkolwiek w siedemdzie-
siątych i w początkach osieindziesiątych lat XVI w. nasitępuje wyraźny zastój doty-
czący jednak w ogóle całego hudownictwa, nie tylko wznoszenia cerkwi namioto-
wych. Było to następstwem ciężkiej sytuacji gospodarczej, jaka wówczas wytwo-
rzyła się w związku z przebudową ustrojową stanu wielkoobszarniczego, dokona-
ną przez Iwana Groźnego, i z przygotowaniami do wojny na kresach zachodnich5.
Począwszy od połowy osiemdziesiątych lat architektura kamiennych cerkwi na-
miotowych rozkwita jednak w dalszym ciągu, pozostając „pod względem artysty-
czno-ideologicznym jednym z centralnych prądów epoki“. Była ona jednak właśnie
tylko jednym z wielu prądów ówczesnych. W nowej atmosferze, jaka wytworzyła
się w XVII w., jej cechy istotne, w pierwszym rzędzie namiot, zmieniają swój pier-
wotny sens i charakter i stają się czymś zupełnie nowym w ramach pozostałych
dzieł architektury, jakie zjawiły się w ciągu wieku XVI.
POZOSTAŁA ARCIIITEKTURA XVI W.
W przeciwieństwie do soborów Kremla moskiewskiego oraz cerkwi namioto-
wych, które są w równej mierze dziełami architektury carskiej, reprezentacyjnej,
cerkwie miejskie, klasztorne i parafialne XVI w. zachowują bez porównania pro-
stszy i skromniejszy charakter. Ich architektura jest także bardziej konserwatyw-
na, aczkołwiek nie mogła nie przejąć poszczegółnych motywów formalnych z mo-
numentalnego budownictwa dworskiego.
W. MOLfc: SZTUKA ROSYJSKA DO R. 1914
pomnikowe, związane z dworem carskim i jego atmosferą kulturalną, a zarazem
dziela architektonicznej szkoły dworskiej, których nie należy utożsamiać ze świą-
tyniami mającymi służyć tylko odprawianiu nabożeństw dla licznych gmin wier-
nych. Ich znaczenie w dziejach budownictwa przeto nie jest wcale mniejsze. „Wa-
silij Błażennyj“ stał się od chwili swojego powstania obok trzech głównych sobo-
rów Kremla nowym znakiem i urbanistycznym punktem centralnym Moskwy,
a jego wzór jak i pozostałe cerkwie namiotowe nie mogły nie odegrać doniosłej
roli w dalszym rozwoju budownictwa na Rusi, aczkolwiek ani jego konstrukcja,
ani grupa, do której należał, nie została już nigdy powtórzona.
Motyw budynku o charakterze smukłej baszty z dachem namiotowym narzucał
się sam przez się jako typ wieży-dzwonnicy. Znalazł on też jako taki szerokie za-
stosowanie, jak np. już w dzwonnicy słobody Aleksandrowskiej (ok. r. 1565), bę-
dącej przykładem swoistego przekształcenia basztowej konstrukcji Wozniesień-
skiej cerkwi w Kołomienskoje. Ten typ dzwonnicy utrzymał się i przechodząc wszel-
kie zmiany stylów architektonicznych był powtarzany także jeszcze w XVII
i XVIII w., jak np. dzwonnica cerkwi Jana Złotoustego w Korownikach w Jaro-
sławlu z drugiej połowy XVII w. Echo iglastych sylwet tego typu żyje także jesz-
cze w nie wykonanej koncepcji Rastrellego: wejściowej wieży klasztoru Smol-
nego.
Inaczej przedstawia się sprawa późniejszych dziejów samych cerkwi namioto-
wych. Budowano je wprawdzie jeszcze w dałszym ciągu, jakkolwiek w siedemdzie-
siątych i w początkach osieindziesiątych lat XVI w. nasitępuje wyraźny zastój doty-
czący jednak w ogóle całego hudownictwa, nie tylko wznoszenia cerkwi namioto-
wych. Było to następstwem ciężkiej sytuacji gospodarczej, jaka wówczas wytwo-
rzyła się w związku z przebudową ustrojową stanu wielkoobszarniczego, dokona-
ną przez Iwana Groźnego, i z przygotowaniami do wojny na kresach zachodnich5.
Począwszy od połowy osiemdziesiątych lat architektura kamiennych cerkwi na-
miotowych rozkwita jednak w dalszym ciągu, pozostając „pod względem artysty-
czno-ideologicznym jednym z centralnych prądów epoki“. Była ona jednak właśnie
tylko jednym z wielu prądów ówczesnych. W nowej atmosferze, jaka wytworzyła
się w XVII w., jej cechy istotne, w pierwszym rzędzie namiot, zmieniają swój pier-
wotny sens i charakter i stają się czymś zupełnie nowym w ramach pozostałych
dzieł architektury, jakie zjawiły się w ciągu wieku XVI.
POZOSTAŁA ARCIIITEKTURA XVI W.
W przeciwieństwie do soborów Kremla moskiewskiego oraz cerkwi namioto-
wych, które są w równej mierze dziełami architektury carskiej, reprezentacyjnej,
cerkwie miejskie, klasztorne i parafialne XVI w. zachowują bez porównania pro-
stszy i skromniejszy charakter. Ich architektura jest także bardziej konserwatyw-
na, aczkołwiek nie mogła nie przejąć poszczegółnych motywów formalnych z mo-
numentalnego budownictwa dworskiego.