DOI Seite / Zitierlink:
https://doi.org/10.11588/diglit.41972#0033
Orbis Polonus. Krzyżtopór a Caprarola
29
II—5. Caprarola, elewacja fasadowa pałacu
Związki genetyczne Krzyżtoporu z zamkiem rodziny Farnese sięgają jednak, jak
sądzimy, znacznie głębiej. Ogólna idea projektu budowli Ossolińskiego jest bowiem
wyraźnie wynikiem pomysłu (łatwego do wyjaśnienia względami obronnymi) by ze-
wnętrzny, trapezoidalny dziedziniec Capraroli, wraz ze skrzydłami projektowanych
przez Vignolę oficyn, zawierających stajnie i dodatkowe pomieszczenia mieszkalne,
wprowadzić do wnętrza fortecznego pięcioboku (il. II-2-3)17. Warto przy tym wspo-
mnieć, że nawet orientacja dzieł, włoskiego i polskiego, jest niemal identyczna. Z pa-
łacu Farnese pochodzi także idea usytuowania wieży z belwederem na bastionie stano-
wiącym wierzchołek pentagonu (il. II—4, 9)18; przede wszystkim jednak niezwykłe roz-
wiązanie podjazdu do reprezentacyjnej klatki schodowej poprzez zasklepioną kolistą
galerię. W Capraroli została ona wykuta w skalistym tufie podłoża i udostępniona
poprzez dolny portal w fasadzie głównej, w Krzyżtoporze natomiast otrzymała formę
17 O pierwotnym projekcie Vignoli informuje rycina w dziele: F. Vi\\d.mtna,Alcmeopere d' architettura diJacomo
Barotio da Vigno/a, Roma 1617, tabl. nlb. 17 (repr. m.in. Faldi, op. cit.,s.A\), gdzie budynki oficyn, oznaczone
numerem 8, podpisano: Corpo di casaperservitio [...] dali’ Architetto in questo luogo disegnata. W zakresie
oficyn, projekt ten nie został wykonany. Vignola wzniósł natomiast opodal wielki budynek stajni na 120 koni,
z pomieszczeniami na obrok oraz apartamentami dla gości i służby w dwóch górnych kondygnacjach, zob.
L. Sebastiani, Descrizione e relazione istorica del nobilissimo e realpalazzo di Caprarola, Roma 1741, s. 109.
18 Zob. rycinę u Villameny (op. cit., tabl. nlb. 16; repr. Faldi, op. cit., s. 38) przedstawiającą aksjonometrię
pałacu w Capraroli, tak jak go projektował Vignola. Wieża z belwederem, oznaczona literą H, została okre-
ślona jako torre del palazzo minore.
29
II—5. Caprarola, elewacja fasadowa pałacu
Związki genetyczne Krzyżtoporu z zamkiem rodziny Farnese sięgają jednak, jak
sądzimy, znacznie głębiej. Ogólna idea projektu budowli Ossolińskiego jest bowiem
wyraźnie wynikiem pomysłu (łatwego do wyjaśnienia względami obronnymi) by ze-
wnętrzny, trapezoidalny dziedziniec Capraroli, wraz ze skrzydłami projektowanych
przez Vignolę oficyn, zawierających stajnie i dodatkowe pomieszczenia mieszkalne,
wprowadzić do wnętrza fortecznego pięcioboku (il. II-2-3)17. Warto przy tym wspo-
mnieć, że nawet orientacja dzieł, włoskiego i polskiego, jest niemal identyczna. Z pa-
łacu Farnese pochodzi także idea usytuowania wieży z belwederem na bastionie stano-
wiącym wierzchołek pentagonu (il. II—4, 9)18; przede wszystkim jednak niezwykłe roz-
wiązanie podjazdu do reprezentacyjnej klatki schodowej poprzez zasklepioną kolistą
galerię. W Capraroli została ona wykuta w skalistym tufie podłoża i udostępniona
poprzez dolny portal w fasadzie głównej, w Krzyżtoporze natomiast otrzymała formę
17 O pierwotnym projekcie Vignoli informuje rycina w dziele: F. Vi\\d.mtna,Alcmeopere d' architettura diJacomo
Barotio da Vigno/a, Roma 1617, tabl. nlb. 17 (repr. m.in. Faldi, op. cit.,s.A\), gdzie budynki oficyn, oznaczone
numerem 8, podpisano: Corpo di casaperservitio [...] dali’ Architetto in questo luogo disegnata. W zakresie
oficyn, projekt ten nie został wykonany. Vignola wzniósł natomiast opodal wielki budynek stajni na 120 koni,
z pomieszczeniami na obrok oraz apartamentami dla gości i służby w dwóch górnych kondygnacjach, zob.
L. Sebastiani, Descrizione e relazione istorica del nobilissimo e realpalazzo di Caprarola, Roma 1741, s. 109.
18 Zob. rycinę u Villameny (op. cit., tabl. nlb. 16; repr. Faldi, op. cit., s. 38) przedstawiającą aksjonometrię
pałacu w Capraroli, tak jak go projektował Vignola. Wieża z belwederem, oznaczona literą H, została okre-
ślona jako torre del palazzo minore.