DOI Seite / Zitierlink:
https://doi.org/10.11588/diglit.41972#0090
86
Uroczystości wawelskie w styczniu 1649 roku
pracę na ten temat zapowiadał niegdyś Wojciech Kret, a pisanie artykułu rozpoczęła
Joanna Hiibner-Wojciechowska5. W obu wypadkach nie doszło jednak do publikacji.
Podobnie nie został ogłoszony drukiem katalog spuścizny rysunkowej Gisleniego, pióra
Niny Miks-Rudkowskiej (z lat 1977-1978), niestety nad wyraz sumaryczny, a ponadto
zawierający liczne omyłki i błędne identyfikacje6. Ten stan rzeczy skłania zatem do
ponownego podjęcia tematu. Wiadomość o śmierci schorowanego króla Władysława iy
który zmarł w Mereczu na Litwie w nocy 20 maja 1648 roku, szybko rozeszła się po
kraju'. W Krakowie np. już z końcem tegoż miesiąca rajcy miejscy uchwalili odprawie-
nie uroczystego nobożeństwa żałobnego w kościele Mariackim i wzniesienie z tej okazji
katafalku w formie struktury architektonicznej zdobnej rzeźbami i emblematycznymi
inskrypcjami8. W listopadzie, zaraz po wyborze i zaprzysiężeniu nowego monarchy,
Jana Kazimierza, rozpoczęto przygotowania do pogrzebu zmarłego i koronacji jego na-
stępcy, wyznaczając na te uroczystości dni 15 i 17 stycznia 1649 roku, czyli na pogrzeb
piątek, a na koronację tradycyjnie niedzielę9. Zaprojektowanie okolicznościowych de-
koracji w katedrze krakowskiej zlecił król nadwornemu artyście zmarłego brata, Gisle-
niemu, który dał się poznać jako wybitny specjalista w zakresie sztuki funeralnej.
Jego inwencji były bowiem — jak wolno mniemać — bogata oprawa plastyczno-treścio-
wa pogrzebu króla Zygmunta III i królowej Konstancji oraz, powiązanej z tym obrzę-
dem symbolicznie i czasowo, koronacji króla Władysława IV w lutym 1633 roku10,
architekta i muzyka królewskiego [w:] Sarmatia artistica. Księga pamiątkowa ku czci profesora Władysława
Tomkiewicza, Warszawa 1968, s. 101-105, il. 1-2; N. Miks-Rudkowska, Niektóre projekty dekoracji sceno-
graficznych Giovanniego Battisty Gisleniego na dworze Wazów [w:] Opera w dawnej Polsce na dworze
Władysława IV i królów saskich. Studia i materiały, pod red. J. Lewańskiego, Wrocław 1973, s. 11-13, il. 1-2;
W Kret, Theatrum in exequiis Karola Ferdynanda Wazy na tle twórczości Giovanniego Battisty Gisleniego,
„Rocznik Warszawski”, 13,1975, s. 55, il. 3; J. A. Carośtióźi.Pompajunebris. Z dziejów kultury staropolskiej,
Warszawa 1974, s. 104-105, 229, il. 44-45; idem, Sztuka i polityka. Funkcje propagandowe sztuki w epoce
Wazów, 1587-1668.Warszawa 1983, il. 77; M. Rożek, Groby królewskie w Krakowie, Kraków 1977, s. 79-85,
262, il. 10-12; idem. Katedra wawelska wXVII wieku (Biblioteka Krakowska, 121), Kraków 1980, s. 22-25,
il. 2-4; idem, Polskie koronacje i korony, Kraków 1987, il. 32-33; A. Mitobędzki, Architektura polska XVII
wieku, Warszawa 1980, s. 98, 191, tabl. XXl-2, XXII-1, il. 148. Trzyz rysunków drezdeńskich opublikował,
lecz nie rozpoznał J. Mycielski, Gaetano Chiaveri w Polsce i jego książka szkiców w Królewskim Gabinecie
Rycin w Dreźnie, „Sprawozdania Komisji do Badania Historii Sztuki w Polsce”, 6, 1896, s. 77-82, il. 1-3.
5 Zob. Kret, op cit., s. 55, przypis 36. Z kolei J. Hiibner-Wojciechowska, która podjęła opracowanie z inspi-
racji piszącego te słowa, nie zdecydowała się na publikację swego zwięzłego artykułu.
6 Miks-Rudkowska, Zbiory projektów i rysunków, passim.
7 Szczegóły śmierci króla znamy m.in. z relacji M. Vorbek-Lettowa, Skarbnica pamięci. Pamiętnik lekarza
króla Władysława IV, oprać. E. Galos i F. Mincer pod red. W Czaplińskiego, Wrocław 1968, s. 151.
8 M. Rożek, Uroczystości w barokowym Krakowie, Kraków 1976, s. 80-81; idem, Groby królewskie, s. 82.
9 S. Temberski,kb?7?flfes 1647-1656. Wyd. W Czermak [w-ĄScriptores rerumpolonicarum, 16, Kraków 1897,
s. 96, po dacie 21 XI 1648: „Interea praeparantur omnia spectantia ad coronationem atque de mortui Regis
debitam ad sepulchra maiorum Cracoviam usque deductionem, praefixa die funeris 15 Januarii anni
inseąuentis, coronationis die 17 Januarii". O niedzieli jako zwyczajowym dniu koronacji pisze A. Gieysztor,
Spektakl i liturgia — polska koronacja królewska [w:] Kultura elitarna a kultura masowa w Polsce późnego
średniowiecza, pod red. B. Geremka, Wrocław 1978, s. 13-14.
10 Opis tych uroczystości, a także związanych z nimi dekoracji okazjonalnych, zawiera anonimowy rkps 366
Biblioteki Czartoryskich w Krakowie (s. 421-450). Mniej szczegółowy przytaczają Kroniki M. Golińskiego
Uroczystości wawelskie w styczniu 1649 roku
pracę na ten temat zapowiadał niegdyś Wojciech Kret, a pisanie artykułu rozpoczęła
Joanna Hiibner-Wojciechowska5. W obu wypadkach nie doszło jednak do publikacji.
Podobnie nie został ogłoszony drukiem katalog spuścizny rysunkowej Gisleniego, pióra
Niny Miks-Rudkowskiej (z lat 1977-1978), niestety nad wyraz sumaryczny, a ponadto
zawierający liczne omyłki i błędne identyfikacje6. Ten stan rzeczy skłania zatem do
ponownego podjęcia tematu. Wiadomość o śmierci schorowanego króla Władysława iy
który zmarł w Mereczu na Litwie w nocy 20 maja 1648 roku, szybko rozeszła się po
kraju'. W Krakowie np. już z końcem tegoż miesiąca rajcy miejscy uchwalili odprawie-
nie uroczystego nobożeństwa żałobnego w kościele Mariackim i wzniesienie z tej okazji
katafalku w formie struktury architektonicznej zdobnej rzeźbami i emblematycznymi
inskrypcjami8. W listopadzie, zaraz po wyborze i zaprzysiężeniu nowego monarchy,
Jana Kazimierza, rozpoczęto przygotowania do pogrzebu zmarłego i koronacji jego na-
stępcy, wyznaczając na te uroczystości dni 15 i 17 stycznia 1649 roku, czyli na pogrzeb
piątek, a na koronację tradycyjnie niedzielę9. Zaprojektowanie okolicznościowych de-
koracji w katedrze krakowskiej zlecił król nadwornemu artyście zmarłego brata, Gisle-
niemu, który dał się poznać jako wybitny specjalista w zakresie sztuki funeralnej.
Jego inwencji były bowiem — jak wolno mniemać — bogata oprawa plastyczno-treścio-
wa pogrzebu króla Zygmunta III i królowej Konstancji oraz, powiązanej z tym obrzę-
dem symbolicznie i czasowo, koronacji króla Władysława IV w lutym 1633 roku10,
architekta i muzyka królewskiego [w:] Sarmatia artistica. Księga pamiątkowa ku czci profesora Władysława
Tomkiewicza, Warszawa 1968, s. 101-105, il. 1-2; N. Miks-Rudkowska, Niektóre projekty dekoracji sceno-
graficznych Giovanniego Battisty Gisleniego na dworze Wazów [w:] Opera w dawnej Polsce na dworze
Władysława IV i królów saskich. Studia i materiały, pod red. J. Lewańskiego, Wrocław 1973, s. 11-13, il. 1-2;
W Kret, Theatrum in exequiis Karola Ferdynanda Wazy na tle twórczości Giovanniego Battisty Gisleniego,
„Rocznik Warszawski”, 13,1975, s. 55, il. 3; J. A. Carośtióźi.Pompajunebris. Z dziejów kultury staropolskiej,
Warszawa 1974, s. 104-105, 229, il. 44-45; idem, Sztuka i polityka. Funkcje propagandowe sztuki w epoce
Wazów, 1587-1668.Warszawa 1983, il. 77; M. Rożek, Groby królewskie w Krakowie, Kraków 1977, s. 79-85,
262, il. 10-12; idem. Katedra wawelska wXVII wieku (Biblioteka Krakowska, 121), Kraków 1980, s. 22-25,
il. 2-4; idem, Polskie koronacje i korony, Kraków 1987, il. 32-33; A. Mitobędzki, Architektura polska XVII
wieku, Warszawa 1980, s. 98, 191, tabl. XXl-2, XXII-1, il. 148. Trzyz rysunków drezdeńskich opublikował,
lecz nie rozpoznał J. Mycielski, Gaetano Chiaveri w Polsce i jego książka szkiców w Królewskim Gabinecie
Rycin w Dreźnie, „Sprawozdania Komisji do Badania Historii Sztuki w Polsce”, 6, 1896, s. 77-82, il. 1-3.
5 Zob. Kret, op cit., s. 55, przypis 36. Z kolei J. Hiibner-Wojciechowska, która podjęła opracowanie z inspi-
racji piszącego te słowa, nie zdecydowała się na publikację swego zwięzłego artykułu.
6 Miks-Rudkowska, Zbiory projektów i rysunków, passim.
7 Szczegóły śmierci króla znamy m.in. z relacji M. Vorbek-Lettowa, Skarbnica pamięci. Pamiętnik lekarza
króla Władysława IV, oprać. E. Galos i F. Mincer pod red. W Czaplińskiego, Wrocław 1968, s. 151.
8 M. Rożek, Uroczystości w barokowym Krakowie, Kraków 1976, s. 80-81; idem, Groby królewskie, s. 82.
9 S. Temberski,kb?7?flfes 1647-1656. Wyd. W Czermak [w-ĄScriptores rerumpolonicarum, 16, Kraków 1897,
s. 96, po dacie 21 XI 1648: „Interea praeparantur omnia spectantia ad coronationem atque de mortui Regis
debitam ad sepulchra maiorum Cracoviam usque deductionem, praefixa die funeris 15 Januarii anni
inseąuentis, coronationis die 17 Januarii". O niedzieli jako zwyczajowym dniu koronacji pisze A. Gieysztor,
Spektakl i liturgia — polska koronacja królewska [w:] Kultura elitarna a kultura masowa w Polsce późnego
średniowiecza, pod red. B. Geremka, Wrocław 1978, s. 13-14.
10 Opis tych uroczystości, a także związanych z nimi dekoracji okazjonalnych, zawiera anonimowy rkps 366
Biblioteki Czartoryskich w Krakowie (s. 421-450). Mniej szczegółowy przytaczają Kroniki M. Golińskiego