DOI Seite / Zitierlink:
https://doi.org/10.11588/diglit.41972#0091
Uroczystości wawelskie w styczniu 1649 roku
87
a także, w czerwcu 1644 roku, pogrzebu królowej Cecylii Renaty* 11. Z kolei źródło-
wo potwierdzony jest udział Gisleniego w projektowaniu okolicznościowej dekora-
cji katedry wawelskiej na pogrzeb królewicza Zygmunta Kazimierza, we wrześniu
1647 roku12. Do innych dzieł artysty o charakterze funeralnym, powstałych przed
uroczystościami krakowskimi 1649 roku, zaliczyć przychodzi zachowane projekty:
zrealizowanego po roku 1644 epitafium podstolego litewskiego Pawła Piotra Tryzny
(zm. 1639) w krużgankach klasztoru Dominikanów w Krakowie13, epitafium wojewo-
dy smoleńskiego Krzysztofa Gosiewskiego (zm. 1643) w kościele Karmelitów Bosych
p.w. Św. Teresy w Wilnie14, epitafium kasztelana łęczyckiego i referendarza koron-
nego Remigiusza Zaleskiego (zm. 1645) z roku 1648 w warszawskiej kolegiacie Św. Ja-
(Biblioteka Czartoryskich, rkps 1320, s. 194-196 i Biblioteka Ossolineum we Wrocławiu, rkps 188, k. 413)
oraz A. S. Radziwiłła, Pamiętnik o dziejach w Polsce, przeł. i oprać. A. Przyboś i R. Żelewski, Warszawa 1980,
t. 1, s. 275-284. Źródła te wykorzystał częściwo Rożek (Uroczystości, s. 56-62; Groby królewskie, s. 74-78;
Katedra wawelska, s. 19-20) oraz W Kaczorowski, Koronacja Władysława IV w roku 1633, Opole 1992,
s. 27-42. Autorstwo castrum doloris pary królewskiej w krakowskiej katedrze przypisane zostało Gisleniemu
przez N. Miks-Rudkowską, Gisleni, Giovanni Battista [w:] Słownik artystów polskich i obcych w Polsce
działających, t. 2, Wrocław 1975, s. 350. Za nią przyjęli je: Chrościcki (Pompajunebris, s. 188, 263, 297)
i Rożek (Katedra wawelska, s. 19-20). Jest to atrybucja prawdopodobna, gdyż z życiorysu artysty, opartego
na jego własnych wspomnieniach wynika, iż był on projektantem dekoracji związanych z elekcją i uroczy-
stościami początku panowania Władysława IV) kiedy to „Giambattista [Gisleni] aumento il concetto gia
acąuistato colla novita delle sue bizzarre invenzioni” — L. Pascoli, Vite de Pittori, Scultori ed Architetti
moderni, Roma 1736, t. 2, s. 534.
11 Pogrzeb ten i związane z nim dekoracje katedry opisują: Radziwiłł, op. cit., t. 2, s. 411 oraz Goliński (Bi-
blioteka Czartoryskich, rkps 1320, k. 295-296; Biblioteka Ossolineum, rkps 188, k. 466 v.~478), którego
obszernie cytuje Rożek, Uroczystości, s. 69-70; Groby królewskie, s. 79; Katedra wawelska, s. 22). Autorstwo
wzniesionego wówczas castrum doloris przypisała Gisleniemu Miks-Rudkowska, Gisleni, s. 350. Po niej
autorstwo naszego artysty przyjęli: Chrościcki, Pompa junebris, s. 229, 297 i Rożek (Groby królewskie, s. 79;
Katedra wawelska, s. 22). Zob. rozdział III.
12 Pisze Pascoli (op. cit., s. 536): „Volle il padre [tj. Władysław IV] che si facessero sontuose esequie al figlio
[tj. królewiczowi Zygmuntowi Kazimierzowi], e ne diede ordine a Giambattista [Gisleni], che inventó un
catafalco non piu in quel regno veduto e fatta apparare secondo il gusto Romano, di neri, e lugubri drappi,
e veli la chiesa riuscirono suntuosissime”. Wygląd katafalku, który „był biało malowany złocisty”, a nad nim
„pod sklepieniem kościoła wisiał orzeł wielki biały, w którym wiele lamp gorzało” znany jest z opisów;
S. Oświęcima (Diariusz 1643-1651 ,wyd.WCieimak[w:]Scriptores rerum polonicarum, 1.19, Kraków 1907,
s. 205-206) i Golińskiego (Biblioteka Ossolineum, rkps 188, k. 506 v.-513 v.; Biblioteka Czartoryskich,
rkps 1320, k. 353 — por. Rożek, Uroczystości, s. 80; idem, Katedra wawelska, s. 22). Jego kompozycja została
strawestowana (przy użyciu bed oj State) w rycinie okolicznościowej wydanej w Krakowie przez Dawida
Tscheringa, niesłusznie odnoszonej do dekoracji na zamku warszawskim — zob. Chrościcki, Pompa junebris,
s. 77, 188-190, 229, 243, 251,297-298, il. 33; idem, Sztuka i polityka, s. 41, il. 31; J. T. Petrus; W. Rothowa
[hasło w katalogu:] Sztuka dworu Wazów w Polsce, Kraków 1976, s. 179, il. 63; J. Lileyko, Życie codzienne
w Warszawie za Wazów, Warszawa 1984, s. 173, il. 41.
13 Rysunek L-63 zidentyfikowany i opracowany przez M. Karpowicza, Giovanni Battista Gisleni i Francesco
de’Rossi. Z dziejów współpracy architekta i rzeźbiarza, „Kwartalnik Architektury i Urbanistyki”, 36, 1991,
s. 17-18, il. 25, gdzie mylnie podana sygnatura L-64.
14 Drezno, Staatliche Kunstsammlungen, Kupferstich Kabinett, tzw. szkicownikChiaveriego, inw. Ca 67 (dalej
cyt.: D- i nr karty), k. 13 v.-14 (rysunek pierwszy opatrzony jest napisem identyfikującym). Oba rozpoznał
Karpowicz (op. cit., s. 9-11, il. 14-15), chociaż wbrew jego opinii epitafium Gosiewskiego nie zachowało się
w kościele wileńskim. Natomiast łączenie dwu wariantów projektu castrum doloris (D-52) z pogrzebem tegoż
Gosiewskiego (Chrościcki, Pompa junebris, s. 150, 188, 229, il. 93) nie znalazło dotąd potwierdzenia.
87
a także, w czerwcu 1644 roku, pogrzebu królowej Cecylii Renaty* 11. Z kolei źródło-
wo potwierdzony jest udział Gisleniego w projektowaniu okolicznościowej dekora-
cji katedry wawelskiej na pogrzeb królewicza Zygmunta Kazimierza, we wrześniu
1647 roku12. Do innych dzieł artysty o charakterze funeralnym, powstałych przed
uroczystościami krakowskimi 1649 roku, zaliczyć przychodzi zachowane projekty:
zrealizowanego po roku 1644 epitafium podstolego litewskiego Pawła Piotra Tryzny
(zm. 1639) w krużgankach klasztoru Dominikanów w Krakowie13, epitafium wojewo-
dy smoleńskiego Krzysztofa Gosiewskiego (zm. 1643) w kościele Karmelitów Bosych
p.w. Św. Teresy w Wilnie14, epitafium kasztelana łęczyckiego i referendarza koron-
nego Remigiusza Zaleskiego (zm. 1645) z roku 1648 w warszawskiej kolegiacie Św. Ja-
(Biblioteka Czartoryskich, rkps 1320, s. 194-196 i Biblioteka Ossolineum we Wrocławiu, rkps 188, k. 413)
oraz A. S. Radziwiłła, Pamiętnik o dziejach w Polsce, przeł. i oprać. A. Przyboś i R. Żelewski, Warszawa 1980,
t. 1, s. 275-284. Źródła te wykorzystał częściwo Rożek (Uroczystości, s. 56-62; Groby królewskie, s. 74-78;
Katedra wawelska, s. 19-20) oraz W Kaczorowski, Koronacja Władysława IV w roku 1633, Opole 1992,
s. 27-42. Autorstwo castrum doloris pary królewskiej w krakowskiej katedrze przypisane zostało Gisleniemu
przez N. Miks-Rudkowską, Gisleni, Giovanni Battista [w:] Słownik artystów polskich i obcych w Polsce
działających, t. 2, Wrocław 1975, s. 350. Za nią przyjęli je: Chrościcki (Pompajunebris, s. 188, 263, 297)
i Rożek (Katedra wawelska, s. 19-20). Jest to atrybucja prawdopodobna, gdyż z życiorysu artysty, opartego
na jego własnych wspomnieniach wynika, iż był on projektantem dekoracji związanych z elekcją i uroczy-
stościami początku panowania Władysława IV) kiedy to „Giambattista [Gisleni] aumento il concetto gia
acąuistato colla novita delle sue bizzarre invenzioni” — L. Pascoli, Vite de Pittori, Scultori ed Architetti
moderni, Roma 1736, t. 2, s. 534.
11 Pogrzeb ten i związane z nim dekoracje katedry opisują: Radziwiłł, op. cit., t. 2, s. 411 oraz Goliński (Bi-
blioteka Czartoryskich, rkps 1320, k. 295-296; Biblioteka Ossolineum, rkps 188, k. 466 v.~478), którego
obszernie cytuje Rożek, Uroczystości, s. 69-70; Groby królewskie, s. 79; Katedra wawelska, s. 22). Autorstwo
wzniesionego wówczas castrum doloris przypisała Gisleniemu Miks-Rudkowska, Gisleni, s. 350. Po niej
autorstwo naszego artysty przyjęli: Chrościcki, Pompa junebris, s. 229, 297 i Rożek (Groby królewskie, s. 79;
Katedra wawelska, s. 22). Zob. rozdział III.
12 Pisze Pascoli (op. cit., s. 536): „Volle il padre [tj. Władysław IV] che si facessero sontuose esequie al figlio
[tj. królewiczowi Zygmuntowi Kazimierzowi], e ne diede ordine a Giambattista [Gisleni], che inventó un
catafalco non piu in quel regno veduto e fatta apparare secondo il gusto Romano, di neri, e lugubri drappi,
e veli la chiesa riuscirono suntuosissime”. Wygląd katafalku, który „był biało malowany złocisty”, a nad nim
„pod sklepieniem kościoła wisiał orzeł wielki biały, w którym wiele lamp gorzało” znany jest z opisów;
S. Oświęcima (Diariusz 1643-1651 ,wyd.WCieimak[w:]Scriptores rerum polonicarum, 1.19, Kraków 1907,
s. 205-206) i Golińskiego (Biblioteka Ossolineum, rkps 188, k. 506 v.-513 v.; Biblioteka Czartoryskich,
rkps 1320, k. 353 — por. Rożek, Uroczystości, s. 80; idem, Katedra wawelska, s. 22). Jego kompozycja została
strawestowana (przy użyciu bed oj State) w rycinie okolicznościowej wydanej w Krakowie przez Dawida
Tscheringa, niesłusznie odnoszonej do dekoracji na zamku warszawskim — zob. Chrościcki, Pompa junebris,
s. 77, 188-190, 229, 243, 251,297-298, il. 33; idem, Sztuka i polityka, s. 41, il. 31; J. T. Petrus; W. Rothowa
[hasło w katalogu:] Sztuka dworu Wazów w Polsce, Kraków 1976, s. 179, il. 63; J. Lileyko, Życie codzienne
w Warszawie za Wazów, Warszawa 1984, s. 173, il. 41.
13 Rysunek L-63 zidentyfikowany i opracowany przez M. Karpowicza, Giovanni Battista Gisleni i Francesco
de’Rossi. Z dziejów współpracy architekta i rzeźbiarza, „Kwartalnik Architektury i Urbanistyki”, 36, 1991,
s. 17-18, il. 25, gdzie mylnie podana sygnatura L-64.
14 Drezno, Staatliche Kunstsammlungen, Kupferstich Kabinett, tzw. szkicownikChiaveriego, inw. Ca 67 (dalej
cyt.: D- i nr karty), k. 13 v.-14 (rysunek pierwszy opatrzony jest napisem identyfikującym). Oba rozpoznał
Karpowicz (op. cit., s. 9-11, il. 14-15), chociaż wbrew jego opinii epitafium Gosiewskiego nie zachowało się
w kościele wileńskim. Natomiast łączenie dwu wariantów projektu castrum doloris (D-52) z pogrzebem tegoż
Gosiewskiego (Chrościcki, Pompa junebris, s. 150, 188, 229, il. 93) nie znalazło dotąd potwierdzenia.