DOI Seite / Zitierlink:
https://doi.org/10.11588/diglit.41972#0011
I
Sztuka polska
— między uniwersalizmem
a rodzimością
Gdy turystę z Zachodu, który przybył do Polski (do niedawna niemal powszechnie
uznawanej za kraj prawie orientalny) w poszukiwaniu przeżyć artystycznych całkowi-
cie odmiennych od tych, jakie dostarczały mu podróże po innych krajach europejskich,
spytamy o pierwsze impresje, możemy łatwo spotkać się z pełnym zdziwienia stwier-
dzeniem, że większość budowli i dzieł sztuki tego kraju sprawia wrażenie rzeczy deja
vu. Warto by w tym momencie przypomnieć owemu turyście, że całkowicie własną i od-
mienną sztukę i kulturę odnaleźć można jedynie wśród społeczności, które rozwijały
się w izolacji od reszty świata. Społeczeństwa otwarte, a do takich par excellen.ce nale-
żało w ciągu swej tysiącletniej historii i do dziś należy społeczeństwo polskie, charak-
teryzuje nieustanna wymiana wartości ze światem zewnętrznym.
Sztuka polska od swych prapoczątków rozwijała się bowiem z reguły w ramach
większych obszarów kultury artystycznej, których główne centra twórcze leżały najczę-
ściej na południe i na zachód od ziem między Odrą, Bugiem, Bałtykiem i Karpatami.
Od czasu około VII-IX wieku silne więzy łączyły ją z kulturą artystyczną ludności
zamieszkującej sąsiadujące tereny Czech i Moraw, Węgier, Rusi, Prus a nawet Skandy-
nawii. Dawniej jeszcze, bo od pierwszych stuleci naszej ery, dawało się odczuć tutaj
przenikanie artystycznych wpływów kultury świata śródziemnomorskiego, z którym
ziemie późniejszej Polski wiązały kontakty handlowe, ze „szlakiem bursztynowym”
na czele.
Czynnikiem decydującym dla całego przyszłego rozwoju tej sztuki stało się przyję-
cie przez świeżo okrzepłe państwo wielkopolskiej dynastii Piastów łacińskiego chrze-
ścijaństwa w połowie X wieku (966). Nowa religia oraz związany z nią system ideowy
i świat form artystycznych włączyły kraj w nurt łacińskiej kultury zachodniej, ułatwiły
kontakt z przodującymi centrami tej kultury i umożliwiły korzystanie z ich dorobku.
Od tego czasu sztuka polska stała się integralną częścią sztuki całego łacińskiego Za-
chodu, wraz z nią przechodząc wszystkie główne etapy stylistycznego rozwoju, zna-
czone takimi nazwami jak: schyłkowa doba karolińsko-ottońska, okres przedromań-
Sztuka polska
— między uniwersalizmem
a rodzimością
Gdy turystę z Zachodu, który przybył do Polski (do niedawna niemal powszechnie
uznawanej za kraj prawie orientalny) w poszukiwaniu przeżyć artystycznych całkowi-
cie odmiennych od tych, jakie dostarczały mu podróże po innych krajach europejskich,
spytamy o pierwsze impresje, możemy łatwo spotkać się z pełnym zdziwienia stwier-
dzeniem, że większość budowli i dzieł sztuki tego kraju sprawia wrażenie rzeczy deja
vu. Warto by w tym momencie przypomnieć owemu turyście, że całkowicie własną i od-
mienną sztukę i kulturę odnaleźć można jedynie wśród społeczności, które rozwijały
się w izolacji od reszty świata. Społeczeństwa otwarte, a do takich par excellen.ce nale-
żało w ciągu swej tysiącletniej historii i do dziś należy społeczeństwo polskie, charak-
teryzuje nieustanna wymiana wartości ze światem zewnętrznym.
Sztuka polska od swych prapoczątków rozwijała się bowiem z reguły w ramach
większych obszarów kultury artystycznej, których główne centra twórcze leżały najczę-
ściej na południe i na zachód od ziem między Odrą, Bugiem, Bałtykiem i Karpatami.
Od czasu około VII-IX wieku silne więzy łączyły ją z kulturą artystyczną ludności
zamieszkującej sąsiadujące tereny Czech i Moraw, Węgier, Rusi, Prus a nawet Skandy-
nawii. Dawniej jeszcze, bo od pierwszych stuleci naszej ery, dawało się odczuć tutaj
przenikanie artystycznych wpływów kultury świata śródziemnomorskiego, z którym
ziemie późniejszej Polski wiązały kontakty handlowe, ze „szlakiem bursztynowym”
na czele.
Czynnikiem decydującym dla całego przyszłego rozwoju tej sztuki stało się przyję-
cie przez świeżo okrzepłe państwo wielkopolskiej dynastii Piastów łacińskiego chrze-
ścijaństwa w połowie X wieku (966). Nowa religia oraz związany z nią system ideowy
i świat form artystycznych włączyły kraj w nurt łacińskiej kultury zachodniej, ułatwiły
kontakt z przodującymi centrami tej kultury i umożliwiły korzystanie z ich dorobku.
Od tego czasu sztuka polska stała się integralną częścią sztuki całego łacińskiego Za-
chodu, wraz z nią przechodząc wszystkie główne etapy stylistycznego rozwoju, zna-
czone takimi nazwami jak: schyłkowa doba karolińsko-ottońska, okres przedromań-