DOI Seite / Zitierlink:
https://doi.org/10.11588/diglit.41972#0283
X
Projekty Belwederu w Warszawie
autorstwa Enrico Zuccalliego
W śród bogatego, obejmującego przeszło dziewięćset kart, zbioru rysunkowych pro-
jektów i szkiców znakomitego architekta Tylmana z Gameren (1632-1706) prace in-
nych artystów stanowią ilościowo niewielką grupę1. Spośród nich szczególniejsze za-
interesowanie badaczy wzbudziły trzy szkice widoczne na karcie AT 462 r. i v. (il. X-1,
4, 6)2. Są to bowiem studia planu, elewacji fasadowej i bocznej oraz przekroju budowli
parkowo-rezydencjonalnej dobrze znanej z licznych projektów Jana Bernarda Fischera
von Erlach (il. X-2), która do powszechnej historii architektury weszła pod nazwą
„Fischers Lustgartengebaude”, uznana przez Hansa Sedlmayra za „najświetniejszy
projekt w całej wczesnej twórczości" austriackiego mistrza3.
Od dawna wiadomo, że prawzorem koncepcji „Lustgartengebaude” był słynny pier-
wszy projekt przebudowy Luwru, wykonany przez Berniniego w roku 1664 (il. X-3)4.
1 Odróżniają się one przede wszystkim inną techniką wykonania (Tylman unika np. ujęć perspektywicznych),
a także brakiem — tak charakterystycznego dla naszego Holendra — mistrzostwa w szkicowaniu detali
rzeźbiarskich. Por. T. Makowiecki, Archiwum planów Tylmana z Gameren, Warszawa 1938; S. Mossakowski,
Tylman z Gameren, architekt polskiego baroku, Wrocław 1973; idem, Tilman van Gameren. Leben und Werk,
Miinchen 1994.
2 Warszawa, Gabinet Rycin Biblioteki Uniwersyteckiej, Archiwum Tylmana, AT 462, ołówek, wymiary 395 x
270 mm. Ten i inne rysunki z omawianego zbioru pochodzą sprzed roku 1706, kiedy to po śmierci artysty
zostały zgodnie z jego wolą przekazane bibliotece klasztoru Kapucynów w Warszawie, by w końcu — po
roku 1863 — trafić do Biblioteki Uniwersyteckiej. Por. J. L. Gadacz [w rec.;] A. Bartczakowa, Kościół Kapucy-
nów, Warszawa 1982, „Kronika Warszawy”, 2 (58), 1984, s. 141. Szkice na karcie AT 462, wzmiankowane
przez B. H. Hallstróma, który zapowiadał osobną publikację na ich temat (Der Baumeister Andreas Schluter
und seine Nachfolge in St. Petersburg, „KonsthistoriskTidskrift”, 3/4, 1961, s. 126, przypis 85) oraz V Nan-
kovą (G. B. Alliprandi, architetto diLaino in ValleIntelvi, „Arte Lombarda”, 11-2, 1966, s. 142, przypis 33),
zostały szerzej omówione przez H. Lorenza (Das „Lustgartengebaude’’ Fischers von Erlach — Variationen
eines architectonischen Themas, „Wiener Jahrbuch fur Kunstgeschichte”, 32, 1979, s. 66-68, il. 74-75, dalej
cyt.: lustgartengebaude" I).
3 „Glanzvollste Invention im gesamten fruhen Oeuvre” — H. Sedlmayr, Johann BerhardFischer von Erlach,
wyd. II, Wien 1976, s. 93 (dalej cyt.: Fischer von Erlach).
4 M.in. H. Sedlmayr, Fischer von Erlach und Bemini, „Das Munster”, 1952, s. 265-273. Zob. H. Brauer,
R. Wittkower, DieZeichnungen des Gianlorenzo Bernini, Berlin 1931, s. 129-133, tabl. 175 (rzut); L. Haute-
coeur, Le Louvre et les Tuileries de Louis XIV, Paris 1927, pl. 33 (fasada wschodnia); A. Blunt, Art and
Architecture in France 1500 to 1700, Harmondsworth 1975, tabl. 155 B (inny rysunek tejże fasady).
Projekty Belwederu w Warszawie
autorstwa Enrico Zuccalliego
W śród bogatego, obejmującego przeszło dziewięćset kart, zbioru rysunkowych pro-
jektów i szkiców znakomitego architekta Tylmana z Gameren (1632-1706) prace in-
nych artystów stanowią ilościowo niewielką grupę1. Spośród nich szczególniejsze za-
interesowanie badaczy wzbudziły trzy szkice widoczne na karcie AT 462 r. i v. (il. X-1,
4, 6)2. Są to bowiem studia planu, elewacji fasadowej i bocznej oraz przekroju budowli
parkowo-rezydencjonalnej dobrze znanej z licznych projektów Jana Bernarda Fischera
von Erlach (il. X-2), która do powszechnej historii architektury weszła pod nazwą
„Fischers Lustgartengebaude”, uznana przez Hansa Sedlmayra za „najświetniejszy
projekt w całej wczesnej twórczości" austriackiego mistrza3.
Od dawna wiadomo, że prawzorem koncepcji „Lustgartengebaude” był słynny pier-
wszy projekt przebudowy Luwru, wykonany przez Berniniego w roku 1664 (il. X-3)4.
1 Odróżniają się one przede wszystkim inną techniką wykonania (Tylman unika np. ujęć perspektywicznych),
a także brakiem — tak charakterystycznego dla naszego Holendra — mistrzostwa w szkicowaniu detali
rzeźbiarskich. Por. T. Makowiecki, Archiwum planów Tylmana z Gameren, Warszawa 1938; S. Mossakowski,
Tylman z Gameren, architekt polskiego baroku, Wrocław 1973; idem, Tilman van Gameren. Leben und Werk,
Miinchen 1994.
2 Warszawa, Gabinet Rycin Biblioteki Uniwersyteckiej, Archiwum Tylmana, AT 462, ołówek, wymiary 395 x
270 mm. Ten i inne rysunki z omawianego zbioru pochodzą sprzed roku 1706, kiedy to po śmierci artysty
zostały zgodnie z jego wolą przekazane bibliotece klasztoru Kapucynów w Warszawie, by w końcu — po
roku 1863 — trafić do Biblioteki Uniwersyteckiej. Por. J. L. Gadacz [w rec.;] A. Bartczakowa, Kościół Kapucy-
nów, Warszawa 1982, „Kronika Warszawy”, 2 (58), 1984, s. 141. Szkice na karcie AT 462, wzmiankowane
przez B. H. Hallstróma, który zapowiadał osobną publikację na ich temat (Der Baumeister Andreas Schluter
und seine Nachfolge in St. Petersburg, „KonsthistoriskTidskrift”, 3/4, 1961, s. 126, przypis 85) oraz V Nan-
kovą (G. B. Alliprandi, architetto diLaino in ValleIntelvi, „Arte Lombarda”, 11-2, 1966, s. 142, przypis 33),
zostały szerzej omówione przez H. Lorenza (Das „Lustgartengebaude’’ Fischers von Erlach — Variationen
eines architectonischen Themas, „Wiener Jahrbuch fur Kunstgeschichte”, 32, 1979, s. 66-68, il. 74-75, dalej
cyt.: lustgartengebaude" I).
3 „Glanzvollste Invention im gesamten fruhen Oeuvre” — H. Sedlmayr, Johann BerhardFischer von Erlach,
wyd. II, Wien 1976, s. 93 (dalej cyt.: Fischer von Erlach).
4 M.in. H. Sedlmayr, Fischer von Erlach und Bemini, „Das Munster”, 1952, s. 265-273. Zob. H. Brauer,
R. Wittkower, DieZeichnungen des Gianlorenzo Bernini, Berlin 1931, s. 129-133, tabl. 175 (rzut); L. Haute-
coeur, Le Louvre et les Tuileries de Louis XIV, Paris 1927, pl. 33 (fasada wschodnia); A. Blunt, Art and
Architecture in France 1500 to 1700, Harmondsworth 1975, tabl. 155 B (inny rysunek tejże fasady).