DOI Seite / Zitierlink:
https://doi.org/10.11588/diglit.41972#0313
XII
Stanisław Kostka Potocki, Palladio
i fasada kościoła Św. Anny w Warszawie
W śród żarliwych wielbicieli i gruntownych znawców twórczości Andrea Palladia
w Europie XVIII wieku miejsce szczególne zajmuje Stanisław Kostka Potocki (1755-1821,
il. XII—1), miłośnik i zbieracz dzieł sztuki a zarazem zapalony badacz storożytności1.
Podczas swoich częstych podróży do Włoch (sześć pobytów między latami 1765- 1797)
jako archeolog amator, nie tylko — z pomocą malarza florenckiego Vincenzo Brenny
(1745-1820) — pracował on nad graficzną próbą rekonstrukcji antycznej willi Pliniu-
sza mł. w Laurentum (1777-1778) oraz — we współpracy z zaprzyjaźnionym architektem
Chrystianem Piotrem Aignerem (1756-1841) — rysował w roku 1786 plany ruin Pompei,
lecz także, w latach 1775 i 1785, podjął własne wykopaliska na terenie Noli dla wzbo-
gacenia swej kolekcji waz „etruskich”2. Znakomitą wiedzę magnata w zakresie sztuki
starożytnej ukazuje jednak przede wszystkim jego — pełna erudycji, własnych prze-
myśleń i idei — przeróbka raczej niż przetłumaczenie na język polski monumentalnego
dzieła Johanna Joachima Winkelmanna Geschichte der Kunst des Alterthums (Drezno
1764); praca, którą rozpoczął w roku 1803, a opublikował w Warszawie w roku 18153.
Nic zatem dziwnego, że należał Potocki równocześnie do szczególnych miłośników
twórczości architektonicznej Andrea Palladia, o którym wyraził m.in. znamienną opi-
nię: „Jest to bez wątpienia ten z wielkich architektów włoskich, który dzięki prostocie
swego smaku, uformowanego poprzez studia nad antykiem, zbliżył się najbardziej do
niezrównanych wzorów starożytnych i dostosował je do naszego sposobu budowania”4.
1 O osobowości Potockiego zob. m.in. H. Żmijewska, Stanisław Kostka Potocki, critiąue du Salon du Louwe,
„Biuletyn Historii Sztuki”, 39-4, 1977, s. 344-354; a o jego słynnym portrecie pędzla Davida, wykonanym
w Paryżu w roku 1781 na podstawie szkicu sporządzonego w Neapolu w roku 1780, zob. A. Ryszkiewicz,
Portrait eąuestre de Stanislas Kostka Potocki par Jacąues-Louis David, „Bulletin du Musee National de
Varsovie", 1963, 3, s. 77-95.
2 Zob. T. Mikocki, A la recherche de Part antiąue. Les voyageurspolonais en Italie dans les annees 1750-1830,
Wrocław 1988, s. 70-74, 97, 100, 102, 112-119.
3 S. K. Potocki, O sztuce u dawnych czyli Winkelman polski, wyd. J. A. Ostrowski i J. Śliwa, Warszawa-Kraków
1992, t. 1-4.
4 „C'est sans contredit celui de tous les grands architectes de 1’ltalie qui par la simplicite de son gout, prise
Stanisław Kostka Potocki, Palladio
i fasada kościoła Św. Anny w Warszawie
W śród żarliwych wielbicieli i gruntownych znawców twórczości Andrea Palladia
w Europie XVIII wieku miejsce szczególne zajmuje Stanisław Kostka Potocki (1755-1821,
il. XII—1), miłośnik i zbieracz dzieł sztuki a zarazem zapalony badacz storożytności1.
Podczas swoich częstych podróży do Włoch (sześć pobytów między latami 1765- 1797)
jako archeolog amator, nie tylko — z pomocą malarza florenckiego Vincenzo Brenny
(1745-1820) — pracował on nad graficzną próbą rekonstrukcji antycznej willi Pliniu-
sza mł. w Laurentum (1777-1778) oraz — we współpracy z zaprzyjaźnionym architektem
Chrystianem Piotrem Aignerem (1756-1841) — rysował w roku 1786 plany ruin Pompei,
lecz także, w latach 1775 i 1785, podjął własne wykopaliska na terenie Noli dla wzbo-
gacenia swej kolekcji waz „etruskich”2. Znakomitą wiedzę magnata w zakresie sztuki
starożytnej ukazuje jednak przede wszystkim jego — pełna erudycji, własnych prze-
myśleń i idei — przeróbka raczej niż przetłumaczenie na język polski monumentalnego
dzieła Johanna Joachima Winkelmanna Geschichte der Kunst des Alterthums (Drezno
1764); praca, którą rozpoczął w roku 1803, a opublikował w Warszawie w roku 18153.
Nic zatem dziwnego, że należał Potocki równocześnie do szczególnych miłośników
twórczości architektonicznej Andrea Palladia, o którym wyraził m.in. znamienną opi-
nię: „Jest to bez wątpienia ten z wielkich architektów włoskich, który dzięki prostocie
swego smaku, uformowanego poprzez studia nad antykiem, zbliżył się najbardziej do
niezrównanych wzorów starożytnych i dostosował je do naszego sposobu budowania”4.
1 O osobowości Potockiego zob. m.in. H. Żmijewska, Stanisław Kostka Potocki, critiąue du Salon du Louwe,
„Biuletyn Historii Sztuki”, 39-4, 1977, s. 344-354; a o jego słynnym portrecie pędzla Davida, wykonanym
w Paryżu w roku 1781 na podstawie szkicu sporządzonego w Neapolu w roku 1780, zob. A. Ryszkiewicz,
Portrait eąuestre de Stanislas Kostka Potocki par Jacąues-Louis David, „Bulletin du Musee National de
Varsovie", 1963, 3, s. 77-95.
2 Zob. T. Mikocki, A la recherche de Part antiąue. Les voyageurspolonais en Italie dans les annees 1750-1830,
Wrocław 1988, s. 70-74, 97, 100, 102, 112-119.
3 S. K. Potocki, O sztuce u dawnych czyli Winkelman polski, wyd. J. A. Ostrowski i J. Śliwa, Warszawa-Kraków
1992, t. 1-4.
4 „C'est sans contredit celui de tous les grands architectes de 1’ltalie qui par la simplicite de son gout, prise