DOI Seite / Zitierlink:
https://doi.org/10.11588/diglit.51903#0055
Stefania Krzysztofowicz — Kozakowska
Stan polskich badań
nad węgierską sztuką XIX i XX wieku
Stan badań nad węgierską sztuką XIX i XX wieku jest w polskiej literaturze skromny.
Będąc zasługą zarówno węgierskich, jak i polskich historyków i krytyków sztuki, spro-
wadza się do krótkich omówień problemowych, polegających na anonsowaniu zjawisk
artystycznych i przedstawianiu ich animatorów; omówień pozbawionych jednak
szerszych analiz i nie wspartych literaturą przedmiotu. Wyjątek stanowią badania
nad awangardą węgierską początku XX wieku — przedmiot zainteresowań histo-
ryków sztuki obu krajów.
Sztukę węgierską XIX wieku, zdominowaną zwłaszcza na polu architektury przez
takie style historyczne, jak neoklasycyzm, neorenesans, neobarok, przedstawił po raz
pierwszy w Polsce T. Gerevich, który zwrócił między innymi uwagę na twórczość trzech
architektów: M. Pollaka — autora neoklasycznego gmachu Muzeum Narodowego
w Budapeszcie, A. Hauszmana— twórcę budynku opery, E. Stein dla—projektanta
gmachu parlamentux. Obok monumentalnej rzeźby, prezentowanej między innymi
przez A. Strobla i J. Zala, na wyróżnienie zasługuje, zdaniem Gerevicha, dziewiętnasto-
wieczne malarstwo węgierskie, zwłaszcza historyczne: twórczość Yiktora MadaraSza,
Bertalana Szekcly, Mihaliego Munkacsyego, oraz czynna na przełomie wieków malarska
szkoła w Nagybanya, której założycielem był S. Hollósy, wzorem zaś — francuski
Barbizon.
Skróconej prezentacji węgierskiej sztuki XIX wieku dokonał także w roku 1927
E. Ybl, którego niewątpliwą zasługą było, co prawda marginesowe i negatywne w ocenie,
wymienienie sztuki secesyjnej oraz informacja, iż jeszcze przed, pierwszą wojną świa-
tową Węgrzy „pozbyli się secesji” 2. Jest to jedyna opinia w polskiej literaturze na
temat węgierskiej sztuki około roku 1900.
Znacznie bardziej zaawansowane są szczegółowe badania nad dziewiętnastowiecznym
malarstwem węgierskim. Z prac omawiających jego historię istotny jest artykuł S. Re-
tiego z roku 1929, dokumentujący przegląd węgierskiego malarstwa od początku XIX
do lat dwudziestych XX wieku 3. Reti wyeksponował wpływy monachijskie i paryskie
aktualne w latach siedemdziesiątych i osiemdziesiątych zeszłego stulecia, poddając krót-
kiej analizie twórczość poszczególnych malarzy, uwzględniając ich generacje i powiąza-
nia artystyczne. Zwrócił również uwagę na rolę szkoły w Nagybanya, na malarzy z nią
związanych oraz na ich zainteresowanie naturą, poszukiwania formalne, wreszcie na
związki z francuskim impresjonizmem.
Kolejną istotną pracą na temat malarstwa węgierskiego XIX wieku jest album
Ö. G. Poganyego, wydany w Polsce w roku 1973, prezentujący, podobnie jak artykuł
Retiego, malarzy węgierskich, więcej jednak miejsca poświęcając wybranym indywi-
dualnościom artystycznym i wybranym dziełom *. Autor zwrócił uwagę na malarstwo
4*
SI
Stan polskich badań
nad węgierską sztuką XIX i XX wieku
Stan badań nad węgierską sztuką XIX i XX wieku jest w polskiej literaturze skromny.
Będąc zasługą zarówno węgierskich, jak i polskich historyków i krytyków sztuki, spro-
wadza się do krótkich omówień problemowych, polegających na anonsowaniu zjawisk
artystycznych i przedstawianiu ich animatorów; omówień pozbawionych jednak
szerszych analiz i nie wspartych literaturą przedmiotu. Wyjątek stanowią badania
nad awangardą węgierską początku XX wieku — przedmiot zainteresowań histo-
ryków sztuki obu krajów.
Sztukę węgierską XIX wieku, zdominowaną zwłaszcza na polu architektury przez
takie style historyczne, jak neoklasycyzm, neorenesans, neobarok, przedstawił po raz
pierwszy w Polsce T. Gerevich, który zwrócił między innymi uwagę na twórczość trzech
architektów: M. Pollaka — autora neoklasycznego gmachu Muzeum Narodowego
w Budapeszcie, A. Hauszmana— twórcę budynku opery, E. Stein dla—projektanta
gmachu parlamentux. Obok monumentalnej rzeźby, prezentowanej między innymi
przez A. Strobla i J. Zala, na wyróżnienie zasługuje, zdaniem Gerevicha, dziewiętnasto-
wieczne malarstwo węgierskie, zwłaszcza historyczne: twórczość Yiktora MadaraSza,
Bertalana Szekcly, Mihaliego Munkacsyego, oraz czynna na przełomie wieków malarska
szkoła w Nagybanya, której założycielem był S. Hollósy, wzorem zaś — francuski
Barbizon.
Skróconej prezentacji węgierskiej sztuki XIX wieku dokonał także w roku 1927
E. Ybl, którego niewątpliwą zasługą było, co prawda marginesowe i negatywne w ocenie,
wymienienie sztuki secesyjnej oraz informacja, iż jeszcze przed, pierwszą wojną świa-
tową Węgrzy „pozbyli się secesji” 2. Jest to jedyna opinia w polskiej literaturze na
temat węgierskiej sztuki około roku 1900.
Znacznie bardziej zaawansowane są szczegółowe badania nad dziewiętnastowiecznym
malarstwem węgierskim. Z prac omawiających jego historię istotny jest artykuł S. Re-
tiego z roku 1929, dokumentujący przegląd węgierskiego malarstwa od początku XIX
do lat dwudziestych XX wieku 3. Reti wyeksponował wpływy monachijskie i paryskie
aktualne w latach siedemdziesiątych i osiemdziesiątych zeszłego stulecia, poddając krót-
kiej analizie twórczość poszczególnych malarzy, uwzględniając ich generacje i powiąza-
nia artystyczne. Zwrócił również uwagę na rolę szkoły w Nagybanya, na malarzy z nią
związanych oraz na ich zainteresowanie naturą, poszukiwania formalne, wreszcie na
związki z francuskim impresjonizmem.
Kolejną istotną pracą na temat malarstwa węgierskiego XIX wieku jest album
Ö. G. Poganyego, wydany w Polsce w roku 1973, prezentujący, podobnie jak artykuł
Retiego, malarzy węgierskich, więcej jednak miejsca poświęcając wybranym indywi-
dualnościom artystycznym i wybranym dziełom *. Autor zwrócił uwagę na malarstwo
4*
SI